Τι συνέβη χθες με την Gazprom;
Αυτό που φοβόταν η Ευρώπη. Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός ξαφνικά προχώρησε στη διακοπή των προμηθειών φυσικού αερίου σε τουλάχιστον έναν μεγάλο πελάτη της στην Ευρώπη, επικαλούμενη λόγους «ανωτέρας βίας» (force majeure) που, όπως υποστηρίζει, δεν της επιτρέπουν να εκπληρώσει το συμβόλαιό της. Και όλοι ανησυχούν πως θα ακολουθήσουν κι άλλα συμβόλαια.
Μπορεί να το κάνει αυτό η εταιρεία; Δεν θα υποστεί κυρώσεις;
Το force majeure το επικαλείται μια επιχείρηση όταν πλήττεται (ή υποτίθεται ότι πλήττεται) από κάποιον παράγοντα που είναι έξω και πέρα από τον έλεγχό της. Σύμφωνα με το Reuters που εξέτασε την επιστολή, η ρωσική εταιρεία ισχυρίζεται ότι αδυνατεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις προμήθειας λόγω «έκτακτων περιστάσεων» που δεν εξαρτώνται από την ίδια. Η ρήτρα αυτή είναι συνήθης στις επιχειρηματικές συμβάσεις και καθορίζει ακραίες περιστάσεις που απαλλάσσουν ένα συμβαλλόμενο μέρος από τις νομικές του υποχρεώσεις.
Ποιες εταιρείες πλήττονται άμεσα; Σε ποια χώρα;
Η επιστολή αφορά στις παραδόσεις αερίου που ξεκίνησαν στις 14 Ιουνίου, μέσω του αγωγού Nord Stream 1 που είναι η κύρια διαδρομή ανεφοδιασμού προς τη Γερμανία. Η Uniper, η μεγαλύτερη εταιρείας εισαγωγής ρωσικού αερίου της Γερμανίας έλαβε την επιστολή - όπως και η RWE, ο μεγαλύτερος παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.
Γιατί η εξέλιξη αυτή ανησυχεί τόσο πολύ η Ευρώπη;
Γιατί η συγκυρία ίσως δεν είναι διόλου τυχαία. Η ανακοίνωση του ρωσικού κολοσσού συμπίπτει με τις ετήσιες εργασίες συντήρησης του αγωγού Nord Stream 1, που θα ολοκληρώνονταν την Πέμπτη. Τώρα το μέλλον της τροφοδοσίας φαντάζει αβέβαιο, ενώ οι ρωσικές παραδόσεις φυσικού αερίου έχουν μειωθεί εδώ και μήνες, μέσω των σημαντικών «ενεργειακών οδών» που περνούν από την Ουκρανία και τη Λευκορωσία. Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί βάζει φρένο στα ευρωπαϊκά σχέδια για τον επικείμενο χειμώνα.
Τι σχέδια;
Η Ευρώπη ήθελε να έχει εξασφαλίσει αποθέματα 80% έως το τέλος Οκτωβρίου. Εάν ο Nord Stream λειτουργήσει με περιορισμένη παροχή ή κλείσει εντελώς ο στόχος αυτός δεν θα επιτευχθεί. Στην παρούσα φάση τα επίπεδα αποθήκευσης είναι στο 63% - που αντιστοιχούν σε 46 ημέρες χειμερινής κατανάλωσης. Αν κλείσουν οι στρόφιγγες το ποσοστό αυτό δύσκολα θα αυξηθεί σε επαρκή βαθμό. Ο αγωγός λειτουργούσε στο 40% πριν ξεκινήσουν οι εργασίες και ουδείς γνωρίζει σε τι ποσοστό θα επανέλθει αυτή την εβδομάδα - αν επανέλθει δηλαδή.
Κι αν διακοπεί τελείως η παροχή φυσικού αερίου προς την ΕΕ τι θα συμβεί;
Αν ο χειμώνας αποδειχθεί πολύ ψυχρός και η γηραιά ήπειρος δεν καταφέρει να λάβει επαρκή μέτρα, οι συνέπειες θα είναι ορατές σε όλο το φάσμα από τη βιομηχανία ως την καθημερινή ζωή. Το ΑΕΠ της Ένωσης θα μπορούσε να μειωθεί κατά 1,5% στο χειρότερο σενάριο. Οι προσομοιώσεις της Κομισιόν δείχνουν ότι μια πιθανή διακοπή των προμηθειών από τον Ιούλιο θα σήμαινε ότι τα αποθέματα της ΕΕ θα κυμαίνονται από 65% έως 71% στις αρχές Νοεμβρίου.
Και ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος;
Αυτή διαφορά περίπου 30 δισεκατομμύριων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου εν μέσω χειμώνα, θα σημαίνει πως οι αποθήκες σε πολλά κράτη-μέλη ίσως αδειάσουν εντελώς έως τον Απρίλιο του 2023. Και αυτό με την υπόθεση πως έχουμε «κανονικές καιρικές συνθήκες» και με «συνεχώς υψηλή προσφορά» για το υγροποιημένο φυσικό αέριο, το LNG.
Τι θα κάνει τώρα η ΕΕ;
Ό,τι μπορεί: η Κομισιόν αναμένεται να απευθύνει οδηγίες προς τα κράτη - μέλη που θα περιλαμβάνουν μάλλον δυσάρεστα μέτρα, όπως η μείωση της χρήσης θερμαντικών σωμάτων και κλιματιστικών τον χειμώνα. Μέτρα θα ληφθούν και για τις μεγάλες αγορές ενέργειας.
Υπάρχει κίνδυνος ντόμινο μετά τη σημερινή ανακοίνωση της Gazprom;
Εννοείται και τα «κομμάτια» έχουν ήδη αρχίσουν να «πέφτουν» από το μεσημέρι: οι τιμές του πετρελαίου καταγράφουν από εκείνη την ώρα ισχυρή άνοδο.
Για τι αυξήσεις μιλάμε;
Κανονικό «ράλι τιμών». Για το Brent, το συμβόλαιο παράδοσης Σεπτεμβρίου αυξήθηκε κατά 4,77% και διαπραγματεύεται στα 106 δολάρια το βαρέλι, δηλαδή αυξήθηκε κατά 4,84 δολάρια. Παρόμοια είναι η εικόνα και για το αμερικανικό πετρέλαιο WTI (για τον Αύγουστο) που αυξήθηκε κατά 4,38%, στα 101,87 δολάρια το βαρέλι, σημειώνοντας άνοδο 4,32 δολαρίων μέσα σε μία ημέρα.
Με λίγα λόγια ακρίβεια, αβεβαιότητα και ανησυχία....
Ακριβώς. Ο φόβος για τις ροές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη και η υποχώρηση της αξίας του δολαρίου, φαίνεται πως αντισταθμίζουν τον φόβο για τη ζήτηση του αργού ενόψει της επικείμενης ύφεσης και των lockdown στην Κίνα.
