Πριν τον πόλεμο η γεωγραφία του αρχιπελάγους ήταν αλλιώτικη. Τα νησιά απομονωμένα και αποκομμένα από τα διοικητικά κέντρα, οι κάτοικοι αποκομμένοι από τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί οι τόποι επελέγησαν ως τόποι εξορίας. Με το ιδιώνυμο, που ψηφίστηκε στις 25 Ιουλίου 1929, θεσπίστηκε η ποινή της δικαστικής εκτόπισης και όλο και περισσότερα νησιά άρχισαν να χρησιμοποιούνται ως τόποι εξορίας. Ο αριθμός των πολιτικών εξορίστων αυξήθηκε πολύ την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά. Υπολογίζεται ότι οι εξόριστοι αυτή την περίοδο ξεπέρασαν τις 5.000. Πολύ μεγαλύτερος αριθμός πολιτικών εξορίστων υπήρξε την περίοδο του εμφυλίου, οπότε και δημιουργούνται νέα και μεγαλύτερα στρατόπεδα εξορίας. Το μέτρο του εκτοπισμού παρέμεινε σε ισχύ κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της μετεμφυλιακής περιόδου.
Η κοινότητα των πολιτικών εξορίστων: Άνθρωποι που είχαν καταδικαστεί με «διοικητική απέλαση» βάσει των νόμων που δήλωναν ότι οι ιδέες και οι δράσεις τους ήταν ένα δημόσιος κίνδυνος και θα μπορούσαν να απειλήσουν την υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα.
Ένας τόπος εξορίας ήταν και το μικρό νησί της Ανάφης. Η ερευνήτρια Μάργκαρετ Κέννα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Wales, Swansea, τη δεκαετία του 60 ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια της ανθρωπολογίας ήρθε στην Αθήνα σε επαφή με τους μετανάστες από το νησί στην πρωτεύουσα. Συνδέθηκε μαζί τους και άρχισε να ερευνά συστηματικά τη ζωή στην Ανάφη. Τα πρώτα θέματα της έρευνάς της ήταν η οργάνωση της ζωής των νησιωτών και τα έθιμά τους. Δυο σχεδόν δεκαετίες αργότερα, τον Ιούλιο του 88 η Μάργκαρετ Κέννα φιλοξενείται στην Ανάφη από μια ντόπια οικογένεια την οποία γνώριζε από το 1966. Ένα πρωί άρχισαν να ανοίγουν κουτιά με ενθύμια. Πολλά ξύλινα κιβώτια τα οποία περιείχαν μαριονέτες, γυάλινες πλάκες και σελιλόιντ. Αυτά τα κουτιά ήταν κρυμμένα σε ένα από τα σπίτια που είχαν νοικιάσει οι πολιτικοί εξόριστοι, πίσω από ένα ψεύτικο τοίχο στον οποίο υπήρχαν επίσης βιβλία και άλλα αναμνηστικά. Οι εξόριστοι επέστρεψαν στην Αθήνα στην διάρκεια της Κατοχής και τα «αρχεία τους» είχαν μείνει πίσω. Τα βρήκαν τα παιδιά του νησιού που έπαιζαν μέσα στο εγκαταλελειμμένο σπίτι.
Το αρχείο αποτελείται από περισσότερα από 160 αρνητικά σε γυαλί και σελιλόιντ τα οποία χρονολογούνται από το 1935 έως και το 1942 και δείχνουν τη ζωή μιας κοινότητας των πολιτικών εξορίστων τα μέλη της οποίας ζούσαν στο νησί. Ήταν κυρίως άνθρωποι που είχαν καταδικαστεί με «διοικητική απέλαση» βάσει των νόμων που δήλωναν ότι οι ιδέες και οι δράσεις τους ήταν ένα δημόσιος κίνδυνος και θα μπορούσαν να απειλήσουν την υπάρχουσα κατάσταση στην Ελλάδα. Μερικά αρνητικά δείχνουν μικρές ή και μεγάλες ομάδες ανθρώπων, πλάνα από εκδρομές, πικ-νικ, παρελάσεις. Λιγότερες περιγράφουν κοινωνικά γεγονότα. ένα φεστιβάλ, ένα γάμο, κάποιες κηδείες κυρίως κατά τη διάρκεια του λοιμού το 41-42. Το αρχείο ανέβηκε στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου με την ελπίδα να μπορέσουν να ταυτοποιηθούν τα πρόσωπα των φωτογραφιών και να συμπληρωθούν τα ονόματα στις φωτογραφίες.
Οι εκδόσεις Αλεξάνδρεια δημοσίευσαν το 2004 το βιβλίο της Κέννα «Η κοινωνική οργάνωση της εξορίας», στηριγμένο σε ένα σημαντικό φωτογραφικό αρχείο, σε μαρτυρίες και προσωπικές αφηγήσεις πρώην εξορίστων. Οι άνθρωποι που βρέθηκαν στην Ανάφη, έπρεπε να αντιμετωπίσουν ένα κοινό και δυσβάσταχτο πεπρωμένο που αποτελεί ένα κομμάτι της πολιτικής και κοινωνικής μας ιστορίας άμεσα συνδεδεμένο με το πολυδιάστατο ανθρώπινο δράμα.
Οι παρακάτω φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο που βρέθηκε μέσα στον ψεύτικο τοίχο και περιγράφει κυρίως την καθημερινότητα των εξορίστων της Ανάφης.
FacebookTwitter 15 άνδρες, 2 γυναίκες και ένα παιδί δίπλα στη θάλασσα. Η μια γυναίκα είναι η Ειρήνη Σκαλίδου, η δεύτερη η πιθανώς η Ηλέκτρα Αποστόλου και το παιδί η κόρη της Αγνή.
FacebookTwitter Μια ομάδα 30 ατόμων κάνει πικ-νικ σε ένα μέρος με καλαμιές. Έχουν εμαγέ πιάτα και κούπες από κονσερβοκούτια. Παίζουν κιθάρες και μαντολίνα. Ο άνθρωπος στην άκρη αριστερά με τον μπερέ ίσως είναι ο Μανώλης Περλορέτζος
FacebookTwitter Τα μέλη αυτής της μεγάλης ομάδας κάθονται σε μια περιοχή με δέντρα. Κρατούν όργανα, ένα σαξόφωνο (πιθανώς ο Δημήτρης Γούλιος), μαντολίνο και κιθάρα.
FacebookTwitter Φωτογραφία στην ύπαιθρο. Αριστερά της εικόνας υπάρχει μια χαρουπιά και έτσι έχει εντοπιστεί το μέρος, η περιοχή Καλίστα, κοντά στις Μηλιές. Χορεύουν δεκαεπτά άτομα, ενώ δυο στη σειρά των χορευτών είναι γυναίκες.
FacebookTwitter Μια γυναίκα με την κόρη της στο βράχο. Πιθανώς πρόκειται για την γυναίκα και την κόρη εξορίστου που τον έχουν επισκεφθεί. Τις επισκέψεις τις επέτρεπαν εφόσον ο επισκέπτης συμφωνούσε ότι θα πείσει τον εξόριστο να υπογράψει δήλωση.
FacebookTwitter Τραπεζαρία ή δωμάτιο αναψυχής της κοινότητας. Τραπεζάκια και παλιοσκαμπό κατασκευασμένα από κομμάτια ξύλου και καλάμια. Εδώ μελετούν παίζουν τάβλι ή σκάκι και ένας άνδρας διαβάζει εφημερίδα που από το αρνητικό φαίνεται να είναι το Ελεύθερο Βήμα.
FacebookTwitter Μια γιορτή στην οποία όλα τα μέλη έχουν συνεισφέρει από το κρατικό επίδομα. Τα λουλούδια είναι ζουμπούλια, έτσι καταλαβαίνουμε ότι η γιορτή έχει γίνι φθινόπωρο.
FacebookTwitter Μία ομάδα από έξι μουσικούς. Ο σαξοφωνίστας είναι πιθανότατα ο Δημήτρης Γούλιος, καπνεργάτης από τη Δράμα, ενώ αυτός που παίζει μαντολίνο είναι ο Κώστας Μπίρκας
FacebookTwitter Έξι άνδρες στο ύπαιθρο, στην βραχώδη κορυφή του βουνού Κάλαμος. Για να αναρριχηθούν μέχρι σε αυτό το σημείο πρέπει να έκαναν μια μεγάλη διαδρομή κατά μήκος της νότιας ακτής του νησιού.
FacebookTwitter Εσωτερικό με εικόνες του Στάλιν και του Λένιν σε ένα καμαροσκέπαστο σπίτι του χωριού. Θα μπορούσε να είναι το μέρος που μελετούσαν ή η τραπεζαρία της κοινότητας. Απεικονίζονται 26 άνδρες. Από τα συνθήματα στα πανώ συμπεραίνεται ότι ήταν μέρος διδασκαλίας.
FacebookTwitter Εσωτερικό σε καμαροσκέπαστη αίθουσα. Πίσω από τους άνδρες διακρίνεται το πεντάκτινο αστέρι και ένα ανοικτό βιβλίο, καθώς και τρία πανώ με συνθήματα. Πιθανώς είναι μέλη της κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ ανάμεσα στους εξόριστους.
FacebookTwitter Μια ομάδα 21 ανδρών. Πάνω από τα κεφάλια τους στον τοίχο υπάρχουν τέσσερα μικρά πορτρέτα κάτω από το οποίο γράφονται τα ονόματα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν και Στάλιν καλλιγραφικά καθώς και μια σειρά από συνθήματα. Ξεχωρίζει το «Ζήτω ο ηγέτης μας Ζαχαριάδης».
FacebookTwitter Μια ομάδα ανδρών έτοιμων να ξεφορτώσουν προμήθειες από το ατμόπλοιο που φτάνει.
FacebookTwitter Άνδρες κουβαλούν φρύγανα τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα και για ψήσιμο στους φούρνους. Ήταν μια κοπιαστική εργασία, καθώς έπρεπε να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις φορτωμένοι.
FacebookTwitter Άνδρες κουβαλούν φρύγανα. Πίσω τους διακρίνεται το όρος Βίγλα.
FacebookTwitter Ένας άντρας φωτογραφημένος από την άκρη της πλατείας του χωριού μπροστά σε φραγκοσυκιές, τα μοναδικά ελεύθερα διαθέσιμα φρούτα του νησιού.
FacebookTwitter Κτίρια του χωριού που προφανώς χρησιμοποιούνταν ως γραφεία της κοινότητας.
FacebookTwitter Άντρες γύω από μια σκάφη την οποία χρησιμοποιούσαν τόσο για πλύσιμο όσο για ζύμωμα και την ανάμειξη των υλικών για την παρασκευή λουκάνικων. Το ότι δε φορούν κάλτσες σημαίνει ότι έχουν πλυθεί και δεν υπάρχουν εφεδρικές.
FacebookTwitter Τρεις βαρειά άρρωστοι σε ράντζα ενώ οι εξόριστοι διαμαρτύρονται για να μεταφερθούν στην Ηπειρωτική χώρα. Στη διάρκεια της Κατοχής πολλοί εξόριστοι πέθαναν από υποσιτισμό και επειδείνωση των ασθενειών τους
Κάποιες φωτογραφίες είναι αριστουργήματα. Μου θυμίζουν αντίστοιχες που είχα δει για τη Σικελία του Μεσοπολέμου. Ίδια πρόσωπα, ίδια φτώχεια, ίδια τοπία.
Ένας τόπος εξορίας ήταν και το μικρό νησί της Ανάφης. Η ερευνήτρια Μάργκαρετ Κέννα, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Wales, Swansea, τη δεκαετία του 60 ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια της ανθρωπολογίας ήρθε στην Αθήνα σε επαφή με τους μετανάστες από το νησί στην πρωτεύουσα. Συνδέθηκε μαζί τους και άρχισε να ερευνά συστηματικά τη ζωή στην Ανάφη. Τα πρώτα θέματα της έρευνάς της ήταν η οργάνωση της ζωής των νησιωτών και τα έθιμά τους. Δυο σχεδόν δεκαετίες αργότερα, τον Ιούλιο του 88 η Μάργκαρετ Κέννα φιλοξενείται στην Ανάφη από μια ντόπια οικογένεια την οποία γνώριζε από το 1966. Ένα πρωί άρχισαν να ανοίγουν κουτιά με ενθύμια. Πολλά ξύλινα κιβώτια τα οποία περιείχαν μαριονέτες, γυάλινες πλάκες και σελιλόιντ. 
Αυτά τα κουτιά ήταν κρυμμένα σε ένα από τα σπίτια που είχαν νοικιάσει οι πολιτικοί εξόριστοι, πίσω από ένα ψεύτικο τοίχο στον οποίο υπήρχαν επίσης βιβλία και άλλα αναμνηστικά. Οι εξόριστοι επέστρεψαν στην Αθήνα στην διάρκεια της Κατοχής και τα «αρχεία τους» είχαν μείνει πίσω. Τα βρήκαν τα παιδιά του νησιού που έπαιζαν μέσα στο εγκαταλελειμμένο σπίτι.
Μερικά αρνητικά δείχνουν μικρές ή και μεγάλες ομάδες ανθρώπων, πλάνα από εκδρομές, πικ-νικ, παρελάσεις. Λιγότερες περιγράφουν κοινωνικά γεγονότα. ένα φεστιβάλ, ένα γάμο, κάποιες κηδείες κυρίως κατά τη διάρκεια του λοιμού το 41-42. Το αρχείο ανέβηκε στην ιστοσελίδα του πανεπιστημίου με την ελπίδα να μπορέσουν να ταυτοποιηθούν τα πρόσωπα των φωτογραφιών και να συμπληρωθούν τα ονόματα στις φωτογραφίες.
σχόλια