ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΛΙΝΑ ΣΙΔΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Στη Λέσβο φτάνουν κατά μέσο όρο 1.900 άνθρωποι την ημέρα. Στα τέλη του περασμένου Οκτώβρη οι αφίξεις ανερχόντουσαν στις 6.000, ενώ το καλοκαίρι, κάποιες μέρες άγγιξαν ακόμη και τις 10.000. Μεγέθη στα οποία είναι πολύ δύσκολο να ανταπεξέλθει η τοπική κοινωνία. Οι πρόσφυγες έρχονται εδώ με έναν και μόνο σκοπό: να φύγουν. Προς την Κεντρική και Βόρειο Ευρώπη κατά κύριο λόγο. Κανείς δεν θέλει να μείνει εδώ. Πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν καν πού βρίσκονται. Τις προάλλες ένας πρόσφυγας ρωτούσε τους εθελοντές πώς μπορεί να πάει στο Μετρό-νομίζοντας ότι είχε πλέον φτάσει στην Αθήνα, όπως μας λέει στην ενημέρωση που μας έκανε για το νησί, o Daniel Huescar, συντονιστής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λέσβο, που μας φιλοξενούν στις δράσεις τους στο νησί.
Η έλλειψη ενημέρωσης είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα εδώ, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται από τις ΜΚΟ που βρίσκονται διαρκώς στα πιο κεντρικά σημεία εισόδου (υπολογίζεται πως στο νησί προσφέρουν βοήθεια περισσότερες από 50 οργανώσεις). Η κατάσταση ωστόσο παραμένει χαοτική, καθώς οι άνθρωποι δεν ξέρουν τι πρέπει να κάνουν. Πρακτικά, ο κόσμος θα πρέπει να μεταβεί στα δύο κέντρα υποδοχής που υπάρχουν στο νησί, στη Μόρια και στο Καρά Τεπέ. Η καταγραφή τους- απαραίτητη προϋπόθεση για την άδεια παραμονής- γίνεται αυτή τη περίοδο μόνο στη Μόρια, περίπου 10 χλμ έξω από τη Μυτιλήνη. Εκεί θα τους δοθεί πρώτα από τις Αρχές ένας αριθμός προτεραιότητας με τον οποίο θα πρέπει να σταθούν σε μια ατέρμονη ουρά την επόμενη ή τη μεθεπόμενη μέρα ή ακόμη και τέσσερις μέρες μετά. Ο χρόνος καθορίζεται ασφαλώς από τη ροή των προσφύγων, αν και το τελευταίο διάστημα παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση στη διαδικασία εν γένει. Ο κόσμος μπορεί να παραμείνει εδώ, στον χώρο υποδοχής της Μόρια -κάτι που επιλέγουν οι περισσότεροι, αφού φτάνουν κατάκοποι και αρκετοί χωρίς χρήματα- ενώ οι οικογένειες των Σύρων μπορούν να μείνουν στο Καρά Τεπέ (σ.σ "Μαύρη Κορυφή"), όπου η κατάσταση είναι πολύ καλύτερη και οι πιθανότητες στέγασης στα σπιτάκια που έχουν στηθεί στον χώρο από την UNHCR -τουλάχιστον μεγαλύτερες απ' ότι στη Μόρια όπου η πλειοψηφία του κόσμου κοιμάται έξω, σε σκηνές ή στο χώμα, πάνω σε κουβέρτες. Ωστόσο, αυτή τη περίοδο δεν γίνεται καταγραφή στο Καρά Τεπέ, που σημαίνει ότι ο κόσμος που διαμένει εκεί θα πρέπει και πάλι να μεταφερθεί στη Μόρια.
Η Μόρια μοιάζει με παράλογη πολιτεία, βγαλμένη από σκοτεινό παραμύθι. Ο χώρος -ένας υπαίθριος τόπος στην ουσία- δεν μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 800-1.000 άτομα, όταν ο αριθμός που φτάνει είναι αμέτρητος. Τα λυόμενα σπιτάκια που έχουν στηθεί είναι ελάχιστα. Το ίδιο και οι τουαλέτες ενώ δεν υπάρχει ζεστό νερό, ούτε θέρμανση.
Η Μόρια μοιάζει με παράλογη πολιτεία, βγαλμένη από σκοτεινό παραμύθι. Ο χώρος -ένας υπαίθριος τόπος στην ουσία- δεν μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 800-1.000 άτομα, ενώ ο αριθμός των προσφύγων που καταφθάνει είναι αμέτρητος. Τα λυόμενα σπιτάκια που έχουν στηθεί είναι ελάχιστα. Το ίδιο και οι τουαλέτες ενώ δεν υπάρχει ζεστό νερό, ούτε θέρμανση. Αυτή η παράδοξη πολιτεία χωρίζεται σε δύο κυρίως "γειτονιές"- σε αυτήν που εκτείνεται γύρω από τον χώρο όπου γίνεται η καταγραφή των Σύρων και των Ιρακινών και η "πάνω", γύρω από το σημείο όπου γίνεται η καταγραφή όλων των υπόλοιπων εθνικοτήτων. Δεν υπάρχει ωστόσο ένταση μεταξύ των ανθρώπων, εξάλλου όλοι έχουν ως κοινό παρανομαστή τη κούραση από το ταξίδι και τις συνθήκες που πρέπει να αντιμετωπίσουν εδώ, περιμένοντας τη σειρά τους. Η παραμονή μοιάζει ατελείωτη, ο χρόνος διαστέλλεται καθώς οι άνθρωποι στέκονται για ώρες όρθιοι στις ουρές.
Από νομικής άποψης, οι πρόσφυγες, εφόσον πάρουν τον αριθμό προτεραιότητας, δεν είναι υποχρεωμένοι να μείνουν εδώ το βράδυ, όμως οι περισσότεροι δεν έχουν χρήματα για να κλείσουν δωμάτιο σε ξενοδοχείο και κυρίως δεν ρισκάρουν να χάσουν τη σειρά τους. Εισιτήριο για την Αθήνα δεν μπορεί κανείς να αγοράσει παρά μόνο αν έχει το έγγραφο της άδειας. Το βλέμμα τους, στην πλειοψηφία, δεν μαρτυρά λύπη, δεν έχει τίποτα που να προκαλεί τον οίκτο. Είναι ωστόσο συχνά μετέωρο, κουρασμένο και μαρτυρά αγωνία, έτσι όπως κάθονται οι άνθρωποι κάτω στο χώμα ή ισορροπούν στα ίδια τους τα πόδια για να ξεκουραστούν. Οι συνθήκες είναι τραγικές, ιδίως το βράδυ όταν πέφτει η θερμοκρασία και οι άνθρωποι αναγκάζονται να κόψουν ξύλα από τον παρακείμενο ελαιώνα και να ανάψουν φωτιές, γεγονός που κάνει την ατμόσφαιρα αποπνικτική το βράδυ- όταν όλα βυθίζονται στο σκοτάδι.
Αυτό που εντυπωσιάζει ωστόσο είναι το γεγονός, πως σε αυτή τη παράλογη πολιτεία (που οι άνθρωποι βιώνουν ως τη πρώτη εικόνα της Ευρώπης) η ζωή συνεχίζεται. Βλέπουμε μια παρέα από το Μπανγκλαντές να ακούει στο κινητό τραγούδια από την πατρίδα. Μια μάνα ράβει παραδίπλα κάποιο ρούχο. Ένα πιτσιρίκι ανεβοκατεβαίνει το λοφάκι και μόλις τα καταφέρνει θέλει να κολλήσουμε το χέρια μας σε "high-five". Το μεσημέρι ΜΚΟ προσφέρουν μερίδες φαγητού- φακόρυζο εκείνη την ημέρα. Παιδιά ζωγραφίζουν και τραγουδούν στις σκηνές του "Save the Chlidren" που διοργανώνει δραστηριότητες δημιουργικής απασχόλησης. Βλέπουμε ανθρώπους να φορτίζουν τα τηλέφωνά τους σε μια πλατφόρμα που βρίσκεται δίπλα στις τουαλέτες προκειμένου να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους. Οι τουαλέτες είναι ελάχιστες στη Μόρια- κάποιες είναι χτιστές, ενώ το καλοκαίρι προστέθηκαν και χημικές- την καθαριότητα των οποίων (όπως και όλων των εξωτερικών χώρων στη Μόρια) έχουν αναλάβει οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, με δικές του δαπάνες, ενώ στο κοντέινερ τους (αρκετές ΜΚΟ δραστηριοποιούνται στον χώρο) εξετάζουν και περιθάλπτουν ανθρώπους με ζητήματα υγείας. "Συνήθως αντιμετωπίζουν προβλήματα του αναπνευστικού και δερματικά, λόγω του ταξιδιού. Υπάρχουν επίσης πολλά περιστατικά τραυματισμών λόγω και πάλι των αντίξοων συνθηκών, αλλά και άνθρωποι με χρόνιες παθήσεις που καθ' οδόν χάνουν τα φάρμακά τους. Στους δύο μήνες που βρίσκομαι εδώ έχουμε επίσης αντιμετωπίσει, μεσα στο κέντρο, επιληπτικές κρίσεις, επεισόδια πυρετικών σπασμών σε παιδιά και άλλες καταστάσεις" εξηγεί η χειρουργός Μαρία Γρηγοράκη στο εξεταστήριο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Παρά τα βήματα που έχουν γίνει ως προς τις δομές το τελευταίο διάστημα, είναι πολύ δύσκολο να πιστέψει κανείς πως χώροι, όπως εδώ, στη Μόρια, είναι η απάντηση της Ελλάδας και της Ευρώπης συνολικά στον πόνο και στην ταλαιπωρία των ανθρώπων που ξεριζώνονται από τον τόπο τους αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Οι ιστορίες του κάθε πρόσφυγα αποτελούν και ένα χαστούκι. Όπως για παράδειγμα όταν βλέπουμε να φτάνουν στη Μόρια τρία αδέρφια από το Ιράκ, με τις οικογένειές του- μια ομάδα είκοσι σχεδόν ατόμων, μεταξύ των οποίων ένα παραπληγικό παιδί δεκατριών χρονών σε αναπηρική καρέκλα και η γιαγιά της οικογένειας που και πάλι μετακινείται με καροτσάκι. Ή όταν μπροστά μας ανήλικα παιδιά σπρώχνουν με όλη τους τη δύναμη την αναπηρική καρέκλα του πατέρα τους πάνω στο χώμα. Η πραγματικότητα, εδώ, αποδεικνύει πως οι "Βασιλιάδες της Δύσης" είναι γυμνοί.
Σάρα Μοχάμεντ*, 24 ετών, Συρία
Είναι καλοντυμένη, καθαρή, περιποιημένη, μια κοπέλα που θα συναντούσε κανείς στον δρόμο οποιασδήποτε μεγαλούπολης. Κρατά στο χέρι της τον αριθμό προτεραιότητας για την καταγραφή της από τις Αρχές και δυσκολεύεται να κατανοήσει γιατί η σειρά της θα έρθει μετά από περίπου δύο ημέρες! Κατάγεται από τη Νταρά της Συρίας. Απ' εκεί ξεκίνησε το ταξίδι με τα δύο αδέρφια του συζύγου της, με τον οποίο παντρεύτηκε μόλις πριν από έξι μήνες. Εκείνος δεν μπόρεσε να φύγει λόγω της επιστράτευσης. "Μην αποκαρδιώνεσαι, θα έρθω να σε βρω" της γράφει σε μήνυμά του στο whatsapp. Όταν τη ρωτάμε για τον διάπλου της προς τη Λέσβο το βλέμμα της παγώνει. "Μας είπαν ψέμματα πως το ταξίδι θα διαρκέσει μία ώρα. Πως στη βάρκα θα ανέβαιναν μόλις 35-40 άνθρωποι, ενώ ήμασταν τελικά 60. Μας κορόιδεψαν. Και βρεθήκαμε αβοήθητοι μέσα σε αυτή την άθλια βάρκα". Στη Συρία πρόλαβε να πάει μόλις έναν χρόνο στο Πανεπιστήμιο σπουδάζοντας αραβική λογοτεχνία. Έπειτα ξέσπασε ο πόλεμος και οι γονείς της απαγόρευσαν να πηγαίνει στο πανεπιστήμιο, καθώς φοβόντουσαν για τη ζωή της. "Τι σου λείπει από τη Συρία;" τη ρωτάμε και εκείνη απαντά μεμιάς "ο άντρας μου". Τη ρωτάμε αν έχει πάρει κοντά της κάτι από τη πατρίδα της. Βάζει το χέρι της στη δεξιά τσέπη του μπουφάν της και μας δείχνει το άρωμα του συζύγου της. "Αυτό μόνο".
*Το όνομα δεν είναι το πραγματικό.
Βίβιαν Μπαλάντι
Μέλος της Oμάδας Ενημέρωσης για θέματα Υγείας- Γιατροί Χωρίς Σύνορα (Μόρια- Καρά Τεπέ)
Τα μέλη της δικής της ομάδας παρέχουν βασικές πληροφορίες στους ανθρώπους που φτάνουν και παραμένουν στα κέντρα υποδοχής, στη Μόρια και στο Καρά Τεπέ. Για παράδειγμα πού βρίσκονται οι τουαλέτες, τα εξεταστήρια των γιατρών, τους κανόνες υγιεινής -μέχρι και τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουν προκειμένου να καταγραφούν (κατά μέσο όρο χρειάζεται από μία ως τέσσερις μέρες συνήθως μέχρι να έρθει η σειρά τους, διάστημα κατά το οποίο οι περισσότεροι μένουν στον χώρο σε πολύ δύσκολες συνθήκες). "Τους μιλάμε αραβικά και φαρσί. Τη στιγμή που ακούν τη γλώσσα τους, αμέσως ανακουφίζονται. Το πρώτο πράγμα που με ρωτάνε με αγωνία είναι από πού κατάγομαι και τους απαντώ με χαρά ότι ο πατέρας μου ήταν Σύριος. Ανακουφίζονται κι αρχίζουν να νιώθουν σαν να είμαι μέλος της οικογένειάς τους" εξηγεί η Βίβιαν. "Ναι, είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ τη Συρία δύο φορές στη ζωή μου στο παρελθόν. Εκείνο που έχω κρατήσει είναι το πόσο έμοιαζε με την Ελλάδα. Οι άνθρωποι είναι αξιοπρεπείς, με μεγάλη αγάπη προς την οικογένεια- ακριβώς σαν εμάς. Ας μην ξεχνάμε ότι θα μπορούσε ο καθένας μας να βρεθεί στη θέση τους."
Abdi Rashid, 18 ετών, Σομαλία.
Απέναντι μου στέκεται ένα παιδί. Στα 18 του χρόνια ο Abdi τράπηκε σε φυγή από τη χώρα του, τη Σομαλία. "Η μαμά μου σκοτώθηκε στην αγορά από έκρηξη βόμβας. Και τα δύο μου αδέρφια σκοτώθηκαν. Ο μπαμπάς μου δεν ξέρω που βρίσκεται" διηγείται σε σπαστά αγγλικά. Ταξίδεψε από τη Σομαλία στη Κένυα, από εκεί πέρασε στο Iράκ και έφτασε στη Τουρκία για να περπατήσει 24 ώρες ως τις ακτές της και να περάσει έπειτα στη Λέσβο. Μου κάνουν εντύπωση το βλέμμα του- φαίνεται άνθρωπος ιδιαίτερα ευφυής. "Germany. I want to go to Germany. IT, study IT" -θέλει να σπουδάσει πληροφορική και να δουλέψει στον τομέα της τεχνολογίας. Τρυπώνει και πάλι στη λιλιπούτεια σκηνή που μοιράζεται με άλλους δύο Σομαλούς, ένα αγόρι της ίδιας ηλικίας και μια κοπέλα. Κανείς δεν ξέρει αν θα του αναγνωριστεί το δικαίωμα να κάνει μια νέα αρχή στη ζωή του, καθώς οι πόρτες της Ευρώπης παραμένουν ανοικτές σχεδόν μόνο για τους Σύρους και τους Ιρακινούς, την ίδια στιγμή που αποκλείονται από κράτη όπως η Σομαλία, σπαράσσονται από εμφύλιους πολέμους.
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ
ΑΥΡΙΟ Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ
#LesvosΧmasWithoutBorders
σχόλια