Από τον Γιώργο Τσιτιρίδη
Φωτογραφίες: Γιώργος Στριφτάρης
Η μουσουλμανική μειονότητα της Ελλάδας είναι η μόνη επίσημα αναγνωρισμένη μειονότητα στη χώρα βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης. Αριθμεί πάνω από 100.000 άτομα, από τα οποία 6.000 περίπου ζουν στη Θεσσαλονίκη. Οι περισσότεροι είναι εγκατεστημένοι στη Θράκη (Ορεστιάδα, Ξάνθη, Διδυμότειχο, Κομοτηνή) πάππου προς πάππου, πολύ πριν από την απελευθέρωση της χώρας από τους Τούρκους. Είναι Έλληνες πολίτες με ελληνική ταυτότητα, παρ' όλα αυτά συνεχίζουν να αποτελούν μία από τις πιο παρεξηγημένες και υποβαθμισμένες ομάδες πολιτών. Ο Καντίρ είναι ένας νέος 26 ετών που έχει βιώσει δυσκολίες και ρατσισμό, θέλει να παραμείνει αισιόδοξος και να κάνει όνειρα, αλλά στο βλέμμα και τη φωνή του φαίνεται ότι δεν μπορεί.
Ας ξεκινήσουμε από τα παιδικά σου χρόνια...
Γεννήθηκα στη Βέροια. Ήμουν μωρό ακόμα όταν οι γονείς μου ήρθαν στη Θεσσαλονίκη, μετά πήγαν στο Πλατύ και από εκεί στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, όπου έκατσα τα περισσότερα χρόνια. Εδώ κι έξι μήνες είμαι στη Θεσσαλονίκη.
Το περίεργο είναι ότι για εμάς λένε «άπαπα, Τούρκοι είστε, δεν σας θέλουμε», αλλά, όταν πηγαίνουν στην Τουρκία, καταλαβαίνουν και, όταν επιστρέφουν, λένε ότι ο λαός και οι άνθρωποι είναι καλοί. Εκεί τους θέλουν, εδώ εμάς όχι... δεν μπορώ να το καταλάβω.
Πού είναι τώρα οι δικοί σου; Γιατί κάνατε τόσες μετακινήσεις;
Γιατί δεν είχαμε δουλειές, δεν είχαμε δικό μας σπίτι, είχαμε έξοδα. Όταν υπήρχε δουλειά, μέναμε, αλλιώς φεύγαμε γι' αλλού. Ήταν δύσκολα. Ήμαστε 4 αδέλφια κι έπρεπε κάπως να ζήσουμε. Στην Αλεξάνδρεια μείναμε 24 χρόνια. Υπήρχαν δουλειές και δεν χρειάστηκε να φύγουμε. Τώρα οι γονείς μου είναι στην Ξάνθη. Έχουν ένα σπιτάκι εκεί από τη γιαγιά και τουλάχιστον δεν πληρώνουν ενοίκιο. Ο αδελφός μου έμεινε στην Αλεξάνδρεια και οι αδελφές μου είναι παντρεμένες στην Ξάνθη. Η καταγωγή της μαμάς είναι από Ξάνθη και του μπαμπά από Διδυμότειχο. Ζούμε πάππου προς πάππου εδώ, τρώμε από την Ελλάδα, εδώ μεγαλώσαμε, εδώ έχουμε τα σπίτια μας.
Σχολείο πήγες;
Πήγα μέχρι την Α' Γυμνασίου, και μάλιστα ήμουν πολύ καλός μαθητής. Λόγω των οικονομικών δυσκολιών, όμως, τα παράτησα και άρχισα να δουλεύω. Γι' αυτό θέλω τα δικά μου παιδιά να πάνε πιο μπροστά, να κάνουν ένα βήμα παραπέρα από αυτά που έκανα εγώ, να μην περάσουν ό,τι πέρασα.
Τι έκανες με το που σταμάτησες το σχολείο;
Αναγκάστηκα να δουλέψω, πιο πολύ χωράφια και οικοδομές. Και όπως το έχουμε εμείς οι Μουσουλμάνοι και παντρευόμαστε μικροί, παντρεύτηκα κι εγώ 16 χρονών, οπότε είχα και οικογένεια.
Ρε συ, Καντίρ, γιατί παντρεύεστε τόσο μικροί, πες μου...
Εμείς κρατάμε το έθιμο της παρθενιάς από παλιά. Δεν γίνεται να είσαι με μια κοπέλα χωρίς να την πάρεις. Γνώρισα τη γυναίκα μου σε έναν γάμο, ερωτευτήκαμε και μετά από δυο χρόνια θα φεύγανε για Γερμανία, οπότε έπρεπε κάτι να κάνω κι έτσι την έκλεψα. Την πήρα τηλέφωνο και συμφωνήσαμε ότι θα φεύγαμε στην αδελφή μου στην Ξάνθη, δηλαδή πήγαμε εκεί και κοιμηθήκαμε μαζί, πράγμα που σήμαινε ότι έπρεπε να την πάρω.
Χωρίς να την κλέψεις δεν γινόταν να την πάρεις; Αν πήγαινες να ζητήσεις το χέρι της, ας πούμε, δεν θα σ' την έδιναν;
Θα μου την έδιναν, ναι, αλλά υπήρχε ο αδελφός μου, που είναι πιο μεγάλος από μένα και σ' εμάς πάει με τη σειρά. Ο μεγαλύτερος πρώτα και μετά ο μικρός. Ο αδελφός μου, όμως, δεν ήθελε να παντρευτεί μικρός κι εγώ δεν μπορούσα να περιμένω και είπα να κάνω αυτό που ήθελα.
Αυτό το έθιμο, τώρα που έχουν περάσει τα χρόνια και η κοινωνία έχει κάπως εξελιχθεί, δεν πιστεύεις ότι σας πάει πολύ πίσω;
Ναι, αυτό είναι αλήθεια, γιατί, δες εμένα. Είμαι 26 χρονών κι έχω τέσσερα παιδιά, χωρίς να έχω καταφέρει να κάνω κάτι, χωρίς δουλειά. Πώς θα τα μεγαλώσω, ώστε να μη ζήσουν όλα αυτά που έζησα εγώ, να περάσουν πιο καλά από μένα, να μην τους λείπει τίποτα; Γιατί το παιδί μου να βλέπει ένα άλλο που είναι καλύτερα και να ζηλεύει; Αυτό, λοιπόν, το έθιμο μας κρατάει πολύ πίσω, ειδικά τώρα που δεν υπάρχουν καθόλου δουλειές. Όταν υπήρχαν, ήμασταν πολύ καλά, δεν είχαμε πρόβλημα επιβίωσης.
Είπες πριν ότι πέρασες πολλά που δεν θα ήθελες να περάσουν τα παιδιά σου. Τι εννοείς;
Πολλά προσωπικά, που ούτε μπορώ να σου τα πω. Πολλή αδικία στη δουλειά και ρατσισμό. Πήγαν να με μπλέξουν κάποια στιγμή σε μια κλοπή. Είχαμε πάει μια φορά εκδρομή κάπου κι εκεί κοντά κλέψανε κάποια πράγματα κι αμέσως νόμισαν ότι εμείς το κάναμε, ενώ δεν είχαμε ιδέα, δεν ξέραμε καν για ποιο πράγμα μιλούσαν. Με έχουν σταματήσει με το αυτοκίνητο για εξακρίβωση, γιατί βρήκαν στο αμάξι μια εργαλειοθήκη. Ε, καλά, αμάξι είναι, να μην έχει εργαλεία; Mετά, στη δουλειά ας πούμε, οικοδομές και χωράφια, αντί να πάρω 50 ευρώ, που ήταν κανονικά, μου δίνανε 30, 35, άλλες φορές μου κολλούσαν ένσημα, άλλες όχι. Εκμεταλλευόντουσαν το γεγονός ότι έχω παιδιά. Έπρεπε να δουλέψω και δεν έλεγα πάρα πολλά γιατί είχα ανάγκη τα λεφτά κι αυτοί μου λέγανε ψέματα, ότι έκλειναν με πιο λίγα λεφτά τη δουλειά, και τα τρώγανε μεταξύ τους.
Τώρα, αν μπορούσες να διαλέξεις μια δουλειά, ποια θα ήταν αυτή;
Θα ήθελα πάρα πολύ να έχω το δικό μου μαγαζί, φαγάδικο. Είμαι καλός στο φαγητό και στα ψησίματα, έχω δουλέψει βοηθός μάγειρα κι έμαθα πολλά βλέποντας.
Ο άντρας είναι άντρας και όταν παντρεύεται, η γυναίκα είναι για το σπίτι και τα παιδιά. Είμαι 12 χρόνια παντρεμένος και δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τη γυναίκα μου. Εγώ είμαι ο άντρας, θα πρέπει να βρω κάτι να φάμε και τρόπο να ζήσουμε και η γυναίκα μου θα κοιτάει το σπίτι της.
Στο σπίτι πώς μεγαλώνετε. Κρατάτε τα μουσουλμανικά έθιμα;
Ναι, τα κρατάμε, τουλάχιστον τα βασικότερα. Θα κάνουμε, ας πούμε, το σουνέτ, δηλαδή την περιτομή, που έκανα κι εγώ πρόσφατα στον γιο μου. Δεν ξέρω αν το ξέρεις, από τον πούτσο, εκεί στο κεφαλάκι, κόβουμε το κρέας, έτσι γίνεσαι μουσουλμανάκι. Αν, για παράδειγμα −μακριά από εμάς−, ένα παιδάκι πεθάνει πριν προλάβει να κάνει το σουνέτ, του σπάμε το μικρό δαχτυλάκι του δεξιού χεριού. Τώρα, η νεολαία δεν τα τηρούμε και όλα τα έθιμα... ας πούμε, το χοιρινό κρέας που για μας είναι το πιο βρόμικο στον κόσμο, οι γονείς μας δεν το τρώνε, αλλά εμείς, οι νέοι, θα το φάμε. Μετά, το πιο μεγάλο μας έθιμο είναι το Ραμαζάνι, η νηστεία που κρατάει 40 μέρες πριν από το Μπαϊράμι. Το Μπαϊράμι χωρίζεται στο Σεκέρ Μπαϊράμι, που είναι το μικρό, και στο μεγάλο, το Κουρμπάν Μπαϊράμι, που σφάζουμε αρνιά, τρώμε, φιλάμε τα χέρια των μεγαλυτέρων − όπως το δικό σας Πάσχα, δεν έχει και πολύ μεγάλες διαφορές.
Αν θέλετε να προσευχηθείτε, να βρείτε τον Θεό, πού το κάνετε, αφού δεν υπάρχουν τζαμιά;
Δεν υπάρχει τζαμί, αλλά υπάρχει εκκλησία. Για μένα είναι το ίδιο, είναι και πάλι το σπίτι του θεού. Αλλάχ και Χριστός το ίδιο είναι, απλώς το λέμε με άλλη λέξη. Θεός κι ο ένας, θεός κι ο άλλος. Μπορείς να μπεις να πεις την προσευχή σου από μέσα σου και να φύγεις. Απλώς δεν θα κάνεις τον σταυρό σου, αφού δεν είσαι χριστιανός. Εγώ αυτό κάνω.
Έχεις βιώσει ρατσισμό επειδή είσαι μουσουλμάνος;
Ναι, περισσότερο όταν ήμουν μικρός, στο σχολείο. Τώρα όχι και τόσο. Λέγανε «το Τουρκάκι», «να μην παίξουμε μαζί του, να μην τον κάνουμε παρέα γιατί είναι Τούρκος», αλλά όλο αυτό προέρχεται από τους γονείς. Εμείς μικρά παιδιά ήμασταν, δεν καταλαβαίναμε. Οι γονείς τούς λέγανε «Σε είδα στο σχολείο με τον Καντίρ. Αυτός είναι Τούρκος, τι δουλειά έχεις εσύ μ' αυτόν; Αυτοί είναι έτσι, είναι αλλιώς, κάνουν το ένα και το άλλο». Ε, και τα παιδιά άκουγαν αυτά που λέγανε οι γονείς και αυτά έκαναν.
Σε στενοχωρούσε αυτό;
Φυσικά, με στενοχωρούσε πάρα πολύ. Δεν έβλεπα κανέναν με διαφορετικό μάτι ή περίεργα. Εγώ για όλους έλεγα ότι ήταν φίλοι μου. Ήμαστε όλη μέρα στο σχολείο μαζί, γιατί να μην παίξω κι εγώ μαζί τους; Και όταν με κορόιδευαν ή δεν με θέλανε στην παρέα, αισθανόμουν πολύ άσχημα. Τους κυνηγούσα και ήθελα να τους βαρέσω. Τώρα που μεγάλωσα, δεν έχω τέτοια προβλήματα. Ποτέ δεν έκρυψα ότι είμαι μουσουλμάνος και λέω και το πραγματικό μου όνομα πάντα, δεν το αλλάζω, όπως κάνουν ορισμένοι, που λένε κάποιο ελληνικό για να μην τους καταλαβαίνουν. «Εγώ», λέω, «είμαι ο Καντίρ».
Το οποίο τι σημαίνει;
Καντίρ σημαίνει μοίρα.
Το όνομα πώς το παίρνετε;
Από παππούδες και γιαγιάδες, και ειδικά τώρα τελευταία από ηθοποιούς. Βλέπουν έναν ωραίο ηθοποιό σε ένα σίριαλ ή σε μια ταινία και λένε «θα βάλουμε αυτό το όνομα».
Τη γλώσσα πώς τη μαθαίνετε;
Δεν υπάρχει σχολείο εδώ στη Θεσσαλονίκη αλλά στην Ξάνθη. Από τους γονείς τη μαθαίνουμε, αφού στο σπίτι μιλάμε συνέχεια. Ο μόνος λόγος που θα ήθελα να μάθουν τα παιδιά μου τούρκικα ή αραβικά είναι για να μπορούν να διαβάζουν το Κοράνι. Δεν νομίζω να τους χρειαστεί για κάποιον άλλο λόγο. Εδώ μεγαλώνουν, Έλληνες είναι, ελληνικά μιλάνε.
Τι πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξει για να γίνει πιο εύκολη η ζωή σας και να μη νιώθετε ότι είστε στο περιθώριο σε σχέση με τους άλλους πολίτες;
Να μας βοηθήσουν με ένα δάνειο ή κάποιον άλλο τρόπο ώστε να μπορέσουμε να έχουμε μια στέγη και μια δουλειά. Εδώ γεννιόμαστε κι εμείς, εδώ κάνουμε φορολογική δήλωση, ελληνική ταυτότητα έχουμε. Γιατί να μη μας διευκολύνουν να κάνουμε μια αρχή, να αναπτυχθούμε και να πάμε μπροστά;
Πιστεύεις ότι το κράτος αδιαφορεί γιατί για χρόνια υπήρχαν προκαταλήψεις για τους μουσουλμάνους, ότι είναι εχθροί ας πούμε;
Ναι, αυτό υπάρχει από πολύ παλιά και συνεχίζεται. Ενώ έχουν έρθει από πολλά άλλα κράτη στην Ελλάδα, από Ρωσία, Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, και δεν έχουν πρόβλημα να τους αποδεχτούν, μόλις ακούσουν ότι κάποιος είναι μουσουλμάνος, λένε «μακριά από μας». Εμείς δεν είμαστε ρατσιστές, δεν κοιτάμε κανέναν περίεργα, είμαστε φιλότιμοι και φιλόξενοι άνθρωποι. Το περίεργο είναι ότι για εμάς λένε «άπαπα, Τούρκοι είστε, δεν σας θέλουμε», αλλά, όταν πάνε στην Τουρκία, καταλαβαίνουν και, όταν επιστρέφουν, λένε ότι ο λαός και οι άνθρωποι είναι καλοί. Εκεί τους θέλουν, εδώ εμάς όχι... Δεν μπορώ να το καταλάβω.
Μήπως γιατί υπάρχει η προκατάληψη ότι κλέβετε και κάνετε άσχημα πράγματα...
Αυτό δεν μπορείς να το πεις για όλους. Αλλά να σου πω και κάτι; Κανείς δεν κλέβει για την πλάκα του. Αν ο κόσμος είχε έστω και τα απαραίτητα, ένα σπίτι, φαγητό, όχι κάτι παραπάνω, θα ήταν ευχαριστημένος. Έξω στα παγκάκια κοιμάται τόσος κόσμος, δεν έχουν να φάνε, ε, δεν θα πάνε να κλέψουν; Αν είχαν ένα ζεστό πιάτο φαγητό γιατί να μπουν σε μπελάδες; Οι πολιτικοί κοιμούνται στα πούπουλα και άλλοι στα παγκάκια. Δεν είναι αδικία αυτό, και μεγάλη μάλιστα;
Στην Τουρκία έχεις πάει;
Ναι, φυσικά. Εμείς, όταν έχουμε γιορτές, γάμους, αρραβώνες ή σουνέτ, από εκεί κάνουμε πολλές φορές τα ψώνια και παίρνουμε τα πράγματα που χρειαζόμαστε.
Θα ήθελες να πας να ζήσεις εκεί; Λογικά, θα ήταν πιο εύκολη η ζωή σου ως μουσουλμάνου.
Μπα, όχι, με τίποτα. Καλύτερα να πάω στη Γερμανία ή στην Ολλανδία, αν χρειαστεί, που έχει και δουλειές. Τι να κάνω στην Τουρκία; Δεν τη νιώθω πατρίδα μου. Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα. Να φύγω να πάω πού; Δεν θέλω.
Πάντως, έχουν να λένε για τους τούρκικους γάμους...
Ναι, γιατί είναι μεγάλο το γλέντι, κρατάει 3 μέρες. Αν υπάρχει χρήμα, θα το κάνουν σε κέντρο, αν όχι κάπου έξω. Τρώνε, πίνουν, διασκεδάζουν, έχει όργανα.
Σεντόνι βγαίνει;
Ναι, βέβαια, βγαίνει το σεντόνι με την παρθενιά. Ρίχνουν χρήματα επάνω, χορεύουν.
Και αν ο παρθενικός υμένας είναι ελαστικός ή, τέλος πάντων, γίνει κάτι και δεν σπάσει, παρόλο που είναι παρθένα η κοπέλα, και δεν τρέξει αίμα, τι γίνεται;
Ότι μπορεί να υπάρχουν όλα αυτά δεν το ήξερα, όμως αν δεν βγει αίμα, μπορεί να την αφήσει ο άντρα της, μπορεί και όχι, αν την αγαπάει. Μπορεί να πάνε σε έναν γιατρό να τους δώσει χαρτί ότι είναι όντως παρθένα και στο σεντόνι να κάνουν εκείνη την ώρα μια απατεωνιά να φανεί κόκκινο.
Ο Χριστός και η Παναγία είναι για μένα ιερά. Άσε να λένε ότι οι μουσουλμάνοι δεν αγαπάνε το χριστιανισμό και δεν σέβονται. Όπως θα μεγαλώσεις, έτσι και θα μάθεις. Εγώ τα σέβομαι αυτά, πιστεύω πολύ σε όλα. Τι χριστιανός, τι μουσουλμάνος... Το μόνο που δεν πιστεύω είναι στον παπά και στον χότζα... χαραμοφάηδες όλοι, δεν αξίζουν τίποτα.
Όπως μας τα λες, η θέση της γυναίκας για εσάς είναι κατώτερη του άντρα...
Ναι, είναι πολύ πιο χαμηλή από του άντρα και μπορώ να σου πω ότι συμφωνώ. Να έχουν δικαιώματα, αλλά μέχρι ένα σημείο. Ο άντρας είναι άντρας και όταν παντρεύεται, η γυναίκα είναι για το σπίτι και τα παιδιά. Είμαι 12 χρόνια παντρεμένος και δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τη γυναίκα μου. Εγώ είμαι ο άντρας, θα πρέπει να βρω κάτι να φάμε και τρόπο να ζήσουμε. Η γυναίκα μου θα κοιτάει το σπίτι της. Μπορεί, πλέον, τα κορίτσια να μην είναι έτσι ή να σου ακούγεται περίεργο, αλλά με αυτό τον τρόπο μεγάλωσα, αυτά είδα από τον πατέρα μου, αυτά κάνω.
Έχεις μετανιώσει για κάτι στη ζωή σου;
Που παντρεύτηκα μικρός, ενώ θα μπορούσα να έχω κάνει μερικά πράγματα και να το αφήσω για μετά, και που άφησα μια γυναίκα πραγματικό λαχείο. Εκείνη ήταν 38 ετών τότε, εγώ πιτσιρικάς, και ενώ είχε φάει μεγάλο κόλλημα μαζί μου, δεν εκμεταλλεύτηκα αυτά που μου πρόσφερε. Είχα τσιμπηθεί κι εγώ λίγο μαζί της, μείναμε αρκετά χρόνια μαζί. Είχε πολλά λεφτά, μου είχε δώσει και μαζεμένα 50.000 ευρώ και παραπάνω. Ήθελε να με βοηθήσει και να μη στερούμαι τίποτα.
Κι εσύ τι τα έκανες;
Τα γάμησα όλα (γελάει). Ήμουν πιτσιρικάς, μου άρεσαν τα γούστα, τα αυτοκίνητα, οι μηχανές, οι βόλτες. Nόμιζα ότι μια ζωή όλα έτσι θα είναι κι ότι έτσι θα πηγαίνει. Μετανιώνω που τα έφαγα και δεν έκανα μια δουλειά ή δεν πήρα ένα σπίτι.
H γυναίκα σου το έμαθε; Τι είπε;
Αργότερα τα έμαθε όλα, ναι. Τι να πει, δεν μπορεί να πει τίποτα.
Γιατί χωρίσατε μ' αυτήν;
Την άφησα γιατί είχα καταλάβει ότι άρχιζε να τρώει μεγάλο κόλλημα και δεν ήθελα να πληγωθεί και να πάθει μεγάλο κακό. Έτσι απομακρύνθηκα, γιατί δεν είχαμε έτσι κι αλλιώς μέλλον. Εγώ είχα οικογένεια και παιδιά, δεν θα τους άφηνα να φύγω μ' αυτήν.
Γιατί δεν θα τους άφηνες; Δεν θα μπορούσες;
Γιατί η γυναίκα μου είναι πολύ ανώτερη απ' όλες τις άλλες. Το νοικοκυριό της, η αγάπη της για το σπίτι, για τα παιδιά, για τον άντρα της, ο σεβασμός. Μιλάω και με κοιτάει στα μάτια από αγάπη. Άλλη γυναίκα δεν θα τα έκανε αυτά και δεν θα κατάφερνε να κρατάει τη οικογένεια, να με στηρίζει και να με αγαπάει.
Έχεις διάφορα τατουάζ. Συμβολίζουν κάτι;
Το φτερό Ινδιάνου και η Ινδιάνα που έχω είναι γιατί μου αρέσουν οι Ινδιάνοι, που είναι ελεύθεροι. Θέλω να ζω έτσι, ελεύθερος, ήρεμος, όπως αυτοί, τους θαυμάζω. Στο στήθος έχω τη γέννηση του Χριστού κι έναν λύκο στην πλάτη.
Τη γέννηση του Χριστού, ενώ είσαι μουσουλμάνος;
Δεν έχει καμία σχέση. Ο Χριστός και η Παναγία είναι για μένα ιερά. Άσε να λένε ότι οι μουσουλμάνοι δεν αγαπάνε το χριστιανισμό και δεν σέβονται. Όπως θα μεγαλώσεις, έτσι θα μάθεις. Εγώ τα σέβομαι αυτά, πιστεύω πολύ σε όλα. Τι χριστιανός, τι μουσουλμάνος... Το μόνο που δεν πιστεύω είναι στον παπά και στον χότζα... Χαραμοφάηδες όλοι, δεν αξίζουν τίποτα.
Και γιατί έκανες, λοιπόν, αυτά τα τατουάζ;
Η γέννηση του Χριστού στο στήθος είναι γιατί η καρδιά μου είναι σαν μικρό παιδί, ήρεμη, ήσυχη, πολύ καλή. Όμως, αν μου κάνεις κακό, μπορεί, για να προστατευτεί, να γίνει ο λύκος που έχω στην πλάτη.
Εσύ τι εύχεσαι για σένα και τι θέλεις από δω και πέρα;
Για μένα τίποτα δεν θέλω. Για τα παιδιά μου θέλω να κάνω ένα σπίτι, όπου και αν είναι αυτό. Δεν θα με πείραζε να έχω και μια δουλειά για να τα μεγαλώσω σωστά.
σχόλια