Η πανδημία που αναστάτωσε τον πλανήτη ολόκληρο δεν λέει να υποχωρήσει, με τις προσωρινές και κατά τόπους υφέσεις να ακολουθούνται συχνά από νέες εξάρσεις ή επιθετικές εκδηλώσεις σε χώρες και γεωγραφικές περιοχές που παρέμεναν μέχρι πρόσφατα μακριά από το «μάτι του κυκλώνα», όπως συμβαίνει τελευταία και στη γειτονιά μας, τα Βαλκάνια.
Μικρή, ακόμα, και μερικώς αναμενόμενη πλην όμως ανησυχητική, αν δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα, αύξηση των κρουσμάτων σημειώθηκε και στην Ελλάδα αφότου άνοιξαν τα σύνορα για τον τουρισμό και χαλάρωσαν οι κανόνες προστασίας. Όπως εξάλλου χαλάρωσε η Πολιτεία προτάσσοντας το οικονομικό και κοινωνικό κόστος και εφαρμόζοντας έκτοτε επιεικώς αμφιλεγόμενες πολιτικές, όπως χαλαρώσαμε και πολλοί από μας πιστεύοντας είτε ότι το κακό παρήλθε, είτε ότι θα συνεχίσουμε λόγω... DNA να απολαμβάνουμε την ίδια «αγαθή τύχη» που, μαζί με το έγκαιρο lockdown, μας γλίτωσε στην πρώτη φάση από τα χειρότερα.
Για όλα αυτά καθώς επίσης για τα νεότερα στο μέτωπο του εμβολίου και των θεραπειών συζητήσαμε με τον Γιώργο Παππά, παθολόγο και διδάκτορα στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, γνωστό επίσης από το «Ημερολόγιο Κορωνοϊού» που κρατά στο προσωπικό του προφίλ στο Facebook από την εμφάνιση της πανδημίας στην Ελλάδα προσφέροντας ψύχραιμη, στοιχειοθετημένη και διεξοδική ενημέρωση πάνω σε όλες τις τρέχουσες εξελίξεις. Μια εμπειρία που, κοντά στα άλλα, τον δίδαξε, λέει, να έρχεται και στη θέση του μη ειδικού, «κάτι σημαντικό».
Συμμετείχε, επιπλέον, στη διεθνή πρωτοβουλία επιστημόνων που ανέδειξε το σκάνδαλο των ψευδών δημοσιεύσεων της Surgisphere για την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής ουσίας υδροξυχλωροκίνης.
Ναι, ο ιός είναι αποδεδειγμένα ευαίσθητος στην ηλιακή ακτινοβολία όπως και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αυτά όμως τα χαρακτηριστικά δεν αναιρούν τη μεταδοτικότητά του σε κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται επαρκώς, ή σε καταστάσεις συνωστισμού σε ανοιχτούς χώρους.
Αναφορικά με την πανδημία πιστεύει ότι βρισκόμαστε στο ξεκίνημα του δεύτερου κύματος, η ένταση του οποίου θα εξαρτηθεί εν πολλοίς «από την ετοιμότητα με την οποία θα διαγνώσουμε και θα απομονώσουμε τα νέα κρούσματα». Στηλιτεύει την ολιγωρία πολιτικών και επιστημόνων ανά τον κόσμο στον έγκαιρο περιορισμό και τον έλεγχο της νόσου αλλά και την αποτυχία εκπόνησης μέχρι τούδε ολοκληρωμένων κλινικών δοκιμών για τις υποψήφιες θεραπείες, που σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είναι συνδυαστικές, εμφανίζεται ωστόσο αισιόδοξος για το εμβόλιο, παρά τις δυσκολίες του εγχειρήματος – εκείνο που τον προβληματίζει περισσότερο είναι ο βαθμός διαθεσιμότητάς του και η ευκολία πρόσβασης σε αυτό, εφόσον βρεθεί. Συμφωνεί ότι ο ιός είναι αποδεδειγμένα ευαίσθητος στην ηλιακή ακτινοβολία και τις υψηλές θερμοκρασίες, «αυτά όμως τα χαρακτηριστικά δεν αναιρούν τη μεταδοτικότητά του σε κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται επαρκώς ή σε καταστάσεις συνωστισμού σε ανοιχτούς χώρους», όπως επισημαίνει.
Όσο αφορά το «δίλημμα» οικονομία vs. δημόσια υγεία τάσσεται σαφώς υπέρ του δεύτερου, παρότι κατανοεί την ανάγκη να λειτουργήσει η αγορά. Εκτιμά ότι δεν εκμεταλλευτήκαμε επαρκώς την «περίοδο χάριτος» ώστε να θωρακίσουμε τη χώρα και το ΕΣΥ απέναντι στον ιό, σημειώνει εντούτοις ότι ο ελληνικός θεραπευτικός αλγόριθμος «αποδείχθηκε από πολύ νωρίς ολοκληρωμένος».
Θεωρεί ότι ένας απόλυτος και πλήρως αξιόπιστος έλεγχος των εισερχόμενων στη χώρα είναι ουσιαστικά ανέφικτος και άρα «η όποια οχύρωση απέναντι στην πανδημία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα στην κοινότητα», επιμένει στη χρήση μάσκας όπου αυτή επιβάλλεται καθώς επίσης στη σχολαστική τήρηση όλων των άλλων προβλεπόμενων μέτρων προφύλαξης. Μας καλεί, τέλος, να μην εμπιστευόμαστε τους λογής συνωμοσιολόγους αλλά την επιστήμη «με τις όποιες ανεπάρκειες και παλινωδίες της», εφόσον και σε εκείνες ακόμα τις περιπτώσεις «η επιστήμη πετυχαίνει τάχιστα την αυτοκάθαρσή της».
— Σε τι κατάσταση ή στάδιο εκτιμάτε ότι βρισκόμαστε αυτήν τη στιγμή, τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, όσον αφορά την πανδημία; Σε ποιο «κύμα» βρισκόμαστε και πόσο ενθαρρυντικές είναι οι εξελίξεις αναφορικά με θεραπείες και εμβόλιο;
Στη χώρα μας είδαμε ότι το πρώτο κύμα αντιμετωπίσθηκε με σχετική επιτυχία, χωρίς να υπερφορτωθεί σε καμία στιγμή το σύστημα υγείας, όπως συνέβη, με τραγικές συνέπειες, σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Όμως το άνοιγμα των συνόρων για τους σκοπούς του τουρισμού οδηγεί σε πολλαπλές επανεισόδους του ιού που δεν είναι δυνατό να ελεγχθούν επαρκώς, όσο εντατικός και προσανατολισμένος κι αν είναι ο έλεγχος. Οπότε ουσιαστικά βρισκόμαστε στο ξεκίνημα του δεύτερου κύματος: δεν γνωρίζουμε την ένταση που θα έχει αυτό, την έκταση διασποράς του ιού στην κοινότητα που θα ακολουθήσει (και που στην πρώτη φάση παρέμεινε εξαιρετικά χαμηλή). Η ένταση του δεύτερου κύματος θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ετοιμότητα με την οποία θα διαγνώσουμε και θα απομονώσουμε τα νέα κρούσματα.
Διεθνώς τώρα, δυστυχώς η παγκόσμια επιστημονική και πολιτική κοινότητα κατέληξε να τρέχει πίσω από τον ιό αντί να τον περιχαρακώσει αποφασιστικά. Παρατηρήσαμε τη σταδιακή μετατόπιση του επίκεντρου της πανδημίας από την Ανατολική Ασία στην Ευρώπη, και από εκεί στις ΗΠΑ και τη Λατινική Αμερική: σε πολλές από αυτές τις χώρες εξελίσσεται ένα παρατεταμένο πρώτο κύμα με συνεχή αναζωπύρωση, ενώ ερωτηματικό παραμένει η τελική εξέλιξη της πανδημίας τόσο σε χώρες όπως η Ινδία, αλλά και στην αφρικανική ήπειρο.
Και βέβαια, το δεύτερο κύμα είναι πάντα απρόβλεπτο: ακόμη και κράτη με πρωτοπόρο επιδημιολογικό δίκτυο, όπως η Σιγκαπούρη και το Ισραήλ, βρέθηκαν σε δυσχερή επιδημική θέση, με εκατοντάδες ημερήσια κρούσματα (νωρίτερα όλων η Σιγκαπούρη) και δυσχέρεια στον έλεγχο αυτής της νέας διασποράς του ιού.
Όσον αφορά το εμβόλιο, είναι μια σύνθετη διαδικασία πολλαπλών υποψηφίων και πολλαπλών μεθόδων, που προχωρά χρονικά όπως θα περιμέναμε: Οι κλινικές δοκιμές θα επιτρέψουν τη σύντομη εκτίμηση της αποτελεσματικότητας πολλών από τα υποψήφια εμβόλια και τη δυνατότητα μαζικής παραγωγής τους, ακόμη και εντός του έτους.
Τα ερωτηματικά που υπάρχουν όμως είναι πολλά: Θα είναι ασφαλή τα εμβόλια; Εδώ μπορούμε σε μεγάλο βαθμό να απαντήσουμε ναι, έχει εξελιχθεί επαρκώς η βιοτεχνολογία παρασκευής εμβολίων. Θα είναι αποτελεσματικά; Αυτό είναι το μείζον ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί, σε ποιον βαθμό, και κατά πόσο θα είναι ομοιογενής η αποτελεσματικότητά τους σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες. Θα χρειάζεται μία ή δύο δόσεις; Επίσης σημαντικό, για την προοπτική μαζικής παραγωγής: Θα προσφέρουν μακροπρόθεσμη ανοσία ή θα πρέπει να επαναλαμβάνονται τακτικά, όπως της γρίπης; Μικρή η σημασία αυτού του τελευταίου επί του παρόντος. Ποιος θα εμβολιασθεί πρώτος; Άλλο ερώτημα που θα εξαρτηθεί από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε εμβολίου. Όπως και να έχει, θεωρώ ότι σύντομα θα υπάρχουν διαθέσιμα εμβόλια, περισσότερα του ενός, και το ζήτημα πλέον θα είναι η διαθεσιμότητά τους.
— Μέχρι όμως να υπάρξει εμβόλιο ή εμβόλια, τι πρόοδος υπάρχει όσον αφορά τις θεραπευτικές προσεγγίσεις της ασθένειας;
Είμαστε πολύ σοφότεροι, αλλά και πάλι ως επιστήμονες πρέπει να αισθανόμαστε αποτυχημένοι που δεν καταφέραμε να σχεδιάσουμε και να διεκπεραιώσουμε ολοκληρωμένες κλινικές δοκιμές που να δώσουν απαντήσεις: Στον SARS-CoV-2 χρειάζεσαι ουσιαστικά τέσσερις θεραπευτικές προσεγγίσεις, εντελώς διαφορετικές, σε πολλά σημεία, μεταξύ τους. Χρειάζεσαι ένα φάρμακο που να λειτουργήσει προληπτικά (είτε σε μακροχρόνια λήψη ή μετά από έκθεση). Χρειάζεσαι ένα φάρμακο που να λειτουργήσει αντιιικά σε ήπιας και μέτριας βαρύτητας νόσο που χρειάζεται νοσηλεία. Χρειάζεσαι διαφορετική αγωγή για τους ασθενείς που παρουσιάζουν ανοσοαπορρύθμιση, τη διαβόητη «θύελλα κυτταροκινών». Χρειάζεσαι, τέλος, διαφορετική προσέγγιση για τους νοσηλευόμενους σε ΜΕΘ.
Κι εδώ έχουμε λύσεις, με άλλοτε άλλη επιτυχία, αλλά και διαφωνία σχετικά με την χρηστικότητα ορισμένων ουσιών, διαφωνία που ξεπερνά τα επιστημονικά όρια και δυστυχώς έχει συχνά μη επιστημονική χροιά. Για παράδειγμα η υδροξυχλωροκίνη, που έγινε πολιτικό εργαλείο, την ίδια στιγμή που ενδείξεις (αλλά και ερωτηματικά) για τη δραστικότητά της σε πρώιμες φάσεις διχάζουν την κοινότητα (σημειώνω εδώ πως δεν μπορώ να είμαι πλήρως αντικειμενικός, έχοντας παλαιότερη συνεργασία με τον πλέον προβεβλημένο υποστηρικτή της υδροξυχλωροκίνης παγκοσμίως, τον Didier Raoult). Είδαμε στο διάστημα αυτό ακόμη και κορυφαία επιστημονικά περιοδικά να δημοσιεύουν μελέτες που αποδείχθηκαν ψευδείς και ανακλήθηκαν, αφού όμως επηρέασαν παγκόσμιες πολιτικές.
Εδώ να σημειώσουμε πως ο ελληνικός θεραπευτικός αλγόριθμος, από πολύ νωρίς αποδείχθηκε ολοκληρωμένος: και την υδροξυχλωροκίνη πρότεινε, και με την κολχικίνη σε ελληνική μελέτη βοήθησε εν μέρει πολλούς ασθενείς, και το remdesivir για ασθενείς με πνευμονία κινητοποίησε, και τα ανοσοτροποποιητικά τύπου tocilizumab σημείωσε από την αρχή, και τη σημασία της χρήσης αντιπηκτικής αγωγής επεσήμανε νωρίς, αλλά και τη χρήση κορτικοστεροειδών σημείωσε (που με τη βρετανική μελέτη για τη δεξαμεθαζόνη ήρθε πρόσφατα στο προσκήνιο, για βαριά ασθενείς). Το δε μέλλον έχει πολλά και πρωτοπόρα, όπως π.χ. τα μονοκλωνικά αντισώματα που αναπτύσσονται από πολλές εταιρείες, με προεξάρχουσα την ελληνικής χροιάς Regeneron.
— Πού θα αποδίδατε αυτή την απότομη έξαρση στη γειτονιά μας, τα Βαλκάνια τον τελευταίο καιρό; Τι «πήγε στραβά»; Δεν θα έπρεπε, όπως συνήθως συμβαίνει με τους ιούς της γρίπης, η πανδημία να υποχωρεί τουλάχιστον στο βόρειο ημισφαίριο καθώς βρισκόμαστε στο κατακαλόκαιρο;
Η θεωρητική εποχικότητα του ιού (που θα επέφερε θερινή εξασθένηση) ήταν μια υπόθεση βασισμένη σε συγγενείς ιούς, υπόθεση που όμως αγνοούσε ότι σε κάθε νέα επαφή ενός παθογόνου με τον άνθρωπο δεν υπάρχει εποχικότητα: ούτε η πανδημία της γρίπης σταμάτησε το καλοκαίρι του 2009 να προχωρά, παρότι άλλες γρίπες είναι αυστηρά εποχικές. Ναι, ο ιός είναι αποδεδειγμένα ευαίσθητος στην ηλιακή ακτινοβολία όπως και σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αυτά όμως τα χαρακτηριστικά δεν αναιρούν τη μεταδοτικότητά του σε κλειστούς χώρους που δεν αερίζονται επαρκώς ή σε καταστάσεις συνωστισμού σε ανοιχτούς χώρους.
Ως προς τα Βαλκάνια τώρα, και το ανησυχητικό στη βαρύτητά του δεύτερο κύμα: είναι πολλαπλές οι αιτίες που οδήγησαν εκεί. Σε έναν βαθμό μπορεί να αποδοθεί στον εφησυχασμό του πληθυσμού εξαιτίας της ήπιας μορφής του πρώτου κύματος που οδήγησε σε υποτίμηση των επιπτώσεων της νόσο. Στη Σερβία είδαμε, για παράδειγμα, ποδοσφαιρικό ντέρμπι με θεατές! Ευθύνονται επίσης εν μέρει πολιτικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα στη Βόρεια Μακεδονία ή τη Σερβία. Και οπωσδήποτε παίζει ρόλο σε κάποιες χώρες η επανεισαγωγή της νόσου από εποχικούς εργάτες στη Δυτική Ευρώπη (με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη Ρουμανία, με εργάτες σφαγείων της Γερμανίας που επέστρεψαν).
Τέλος, η ίδια η κοινωνική και θρησκευτική διαστρωμάτωση μπορεί να ενοχοποιηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στη χρονική συσχέτιση μεταξύ θρησκευτικών τελετών συγκεκριμένων πληθυσμών και αύξησης των κρουσμάτων στους πληθυσμούς αυτούς. Η επιδημία είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που μπορεί να ξεκινά με μια απλή τυχαία πυροδότηση, αλλά για να εξελιχθεί απαιτεί πολλαπλές κοινωνικές και πολιτικές αστοχίες ή ατυχίες.
Φοβάμαι ότι ο κόσμος δεν θα είναι καλύτερος. Ο ίδιος θα είναι, μόλις υπάρξει ένα εμβόλιο αποτελεσματικό ώστε να μας κάνει να ξεχάσουμε τον νέο κορωνοϊό, και μόλις απορροφηθούν οι εξωιατρικοί κραδασμοί που προκάλεσε η πανδημία, όσο μεγάλοι κι αν ήταν αυτοί.
— Πολλές διχογνωμίες υπάρχουν σχετικά με το αν έπρεπε ή όχι να υποδεχτούμε τουρίστες ακόμα κι από χώρες με υψηλό αριθμό κρουσμάτων. Υπάρχουν επίσης καταγγελίες για πλημμελή μέτρα ασφαλείας σε αεροδρόμια, λιμάνια και μεθοριακούς σταθμούς. Άλλοι φοβούνται θεαματική αύξηση των κρουσμάτων, άλλοι πάλι λένε ότι διαφορετικά το οικονομικό κόστος για τη χώρα και τον κλάδο θα ήταν ανυπολόγιστο και άρα έπρεπε να παρθεί το ρίσκο. Εσείς τι πιστεύετε; Πώς απαντά κανείς στο δίλημμα δημόσια υγεία vs. οικονομία;
Ανήκω στον χώρο της υγείας οπότε για μένα δίλημμα δεν υπάρχει: άλλωστε μια χώρα ρημαγμένη από ένα ισχυρό επιδημικό κύμα δεν μπορεί να λειτουργήσει ούτε εμπορικά ούτε τουριστικά. Η είσοδος τουριστών ρεαλιστικά είναι αναπόφευκτη, το στοίχημα λοιπόν είναι πώς θα μπορέσεις να ελέγξεις τα, επίσης αναπόφευκτα, νέα κρούσματα.
Δεν είναι όμως μόνο οι τουρίστες. Υπάρχει και επανείσοδος συμπατριωτών από ενδημικές χώρες, υπάρχουν και θεωρητικά κλειστές μα λειτουργικά ορθάνοιχτες πύλες εισόδου, βλέπε π.χ. Κακαβιά. Μπορούμε να ελέγχουμε τους πάντες; Προφανώς όχι. Έχουμε εξελίξει τεχνικό υπόβαθρο ώστε να μπορούμε να ελέγξουμε όσο το δυνατόν περισσότερους; Θα μπορούσαμε πολύ καλύτερα σε αυτό το κομμάτι. Ακόμη όμως κι αν καταφέρναμε να ελέγξουμε τους πάντες, δεν θα αποφύγουμε εντελώς την είσοδο του ιού. Κάποιος μπορεί να είναι αρνητικός σήμερα και να θετικοποιηθεί δύο μέρες μετά την είσοδό του στην χώρα, άλλωστε η περίοδος επώασης (θετικοποίησης, ας πούμε, μετά την έκθεση στον ιό) είναι έως 14 ημέρες. Συνεπώς, η λύση και η όποια οχύρωση μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα στην κοινότητα, όχι στην είσοδο.
— Με βάση την εμπειρία σας, πόσο έτοιμοι είμαστε ως χώρα, ως Πολιτεία και ως ΕΣΥ για μια νέα «εισβολή» του κορωνοϊού και πόσο έχουμε «θωρακιστεί» απέναντί του;
Η θωράκιση θα απαιτούσε να έχουν ήδη αναπτυχθεί δομές περιφερειακές που να μπορούν να χειριστούν αυτόνομα πιθανά νέα κρούσματα. Κέντρα Covid-19 συζητήθηκαν κάποια στιγμή, μα επί της ουσίας δεν έχουν αναπτυχθεί. Εκτεταμένες τέτοιες δομές με εκπαιδευμένο προσωπικό θα επέτρεπαν την ανάπτυξη ενός ισχυρού δικτύου διάγνωσης, περιορισμού μέσω ιχνηλάτησης και αντιμετώπισης χωρίς χρονοτριβές.
Η διαγνωστική δυνατότητα, ακόμη και δημοφιλών τουριστικών προορισμών, παραμένει περιορισμένη και κεντρικής αναφοράς, αν και πολλαπλάσια αυτής που είχαμε προ τριμήνου. Σχεδιασμός για πύλες εισόδου, όπως η προαναφερθείσα Κακαβιά, φαίνεται να προχωρά μόλις τώρα. Λειτουργούμε μάλλον περιμένοντας τον ιό και εμπιστευόμενοι την αποτελεσματικότητά μας στο να τον αντιμετωπίσουμε. Θεωρώ, εντούτοις, πως είχαμε τον χρόνο για να οργανώσουμε εμείς «επίθεση» στον ιό.
— Υπάρχει η αίσθηση ότι μετά τη λήξη της καραντίνας τα μέτρα που ελήφθησαν, οι οδηγίες που δόθηκαν –για τη χρήση μάσκας, για τις δημόσιες συναθροίσεις, για τις κοινωνικές επαφές και εκδηλώσεις– καθώς και η συμπεριφορά θεσμικών προσώπων (πολιτικών κ.λπ.) ήταν σε πολλές περιπτώσεις αλλοπρόσαλλα και επιλεκτικά, με αποτέλεσμα να περνάνε λάθος μηνύματα στον κόσμο και να δικαιώνονται, τρόπον τινά, οι διάφοροι συνωμοσιολόγοι. Η δική σας εκτίμηση;
Οι αρνητές της πανδημίας και του lockdown ας μετρήσουν νεκρούς στο Μπέργκαμο, συγκεκριμένες βορειοευρωπαϊκές χώρες, την Αριζόνα και το Μαϊάμι ή τη Βραζιλία και το Μεξικό. Οδηγίες χρήσης για την τρέχουσα πανδημία δεν υπήρχαν εξαρχής και αναμφίβολα οι επίσημοι φορείς συχνά επέτειναν την σύγχυση με τις τοποθετήσεις τους.
Άλλο όμως η πραγματικότητα και άλλο η ελλειμματική αντιμετώπιση από υπεύθυνες αρχές, αυτό είναι ένα ζήτημα (όπως π.χ. η απαξίωση του ΠΟΥ, εξωτερικά και εσωτερικά) που πρέπει να εκτιμηθεί μετά το τέλος της πανδημίας και ενόψει επερχομένων νέων παθογόνων (νομοτελειακό αυτό). Αστοχίες της καθημερινότητας, από την άλλη, όπως η μη χρήση μάσκας από υπευθύνους σε κλειστούς χώρους, είναι προφανούς επίπτωσης και οφείλουν να διορθώνονται άμεσα. Είναι προτιμότερο να υπερβάλλεις (φορώντας απλά μια μάσκα, που δεν είναι υπερβολή, αντί να κάνεις τον ισορροπιστή στα 100 μέτρα ύψος), παρά να τρέχεις πίσω από τις εξελίξεις.
— Πόσο καιρό τώρα κρατάτε το «Ημερολόγιο Κορωνοϊού»; Έχετε σκεφτεί να το εκδώσετε και σαν βιβλίο; Τι αποκομίσατε από την εμπειρία της συγγραφής του;
Ξεκίνησε ανεπίσημα στα τέλη Ιανουαρίου, με μια συζήτηση στο Liberal με τον Κυριάκο Αθανασιάδη, και έγινε μόνιμο από τα τέλη Φεβρουαρίου. Ξεκίνησε ως μοίρασμα σκέψεων με φίλους και στην πορεία οι διαδικτυακοί συνομιλητές γίνανε περισσότεροι. Η παρακολούθηση των επιστημονικών δεδομένων της πανδημίας θα γινόταν έτσι κι αλλιώς, τόσο από ιατρικό ενδιαφέρον όσο και εξαιτίας της παλαιότερης ενασχόλησής μου με επιδημικά μοντέλα και ζητήματα ετοιμότητας για επιδημίες (π.χ. την κατάρρευση των συστημάτων υγείας από τη μαζική εισροή περιστατικών, ακόμη και μη ταχέως θανατηφόρων, την έχουμε επισημάνει με συνεργάτες μου σε δημοσίευση του 2009).
Γνώρισα πολλούς ενδιαφέροντες ανθρώπους, δέχτηκα ερωτήσεις που διαπλάτυναν τον τρόπο με τον οποίο είδα την πανδημία, μου δόθηκαν αφορμές να μελετήσω περισσότερα ζητήματα, αλλά διδάχθηκα να έρχομαι και στη θέση του μη ειδικού, κάτι σημαντικό.
— «Ο κόσμος μας δεν θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος», ακούμε συχνά όταν γίνεται λόγος για την πανδημία. Υπερβολή, «αυτοεκπληρούμενη προφητεία» ή αδήριτη πραγματικότητα;
Φοβάμαι ότι ο κόσμος δεν θα είναι καλύτερος. Ο ίδιος θα είναι, μόλις υπάρξει ένα εμβόλιο αποτελεσματικό ώστε να μας κάνει να ξεχάσουμε τον νέο κορωνοϊό, και μόλις απορροφηθούν οι εξωιατρικοί κραδασμοί που προκάλεσε η πανδημία, όσο μεγάλοι κι αν ήταν αυτοί.
— Τι θα απαντούσατε σε όσους επιμένουν ότι ο ιός είτε δεν υπάρχει πραγματικά, είτε δεν είναι δα τόσο επικίνδυνος, είτε αποτελεί προϊόν κάποιας διεθνούς συνωμοσίας, αλλά και σε όσους αμφισβητούν τα κίνητρα, τις μεθόδους και τα συμπεράσματα της επιστήμης γενικότερα;
Να πάνε σε μια ΜΕΘ που νοσηλεύει αντίστοιχους ασθενείς, χωρίς μέτρα προφύλαξης, και να δουλέψουν εθελοντικά εφόσον δεν υπάρχει ο ιός. Να παρακολουθήσουν στατιστικά στοιχεία περί θνητότητας και να κατανοήσουν τη σημασία του οξυκόρυφου της επιδημίας, όσοι υποτιμούν τη βαρύτητά της. Να ελέγξουν διπλά και τριπλά κάθε πηγή πληροφορίας τους, όσοι είναι επιρρεπείς σε συνωμοσίες. Να εμπιστευτούν την επιστήμη, ακόμη και με όποιες ανεπάρκειές της και παλινωδίες. Άλλωστε η ίδια η επιστήμη πετυχαίνει τάχιστα την αυτοκάθαρσή της, όπως συνέβη π.χ. στην περίπτωση των ψευδών δημοσιεύσεων της Surgisphere. Βρεθήκαμε τότε διακόσιοι τόσοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο (αισθάνομαι τιμή που ήμουν μεταξύ τους), και σε ελάχιστο χρόνο αναδείξαμε το σκάνδαλο και οδηγήσαμε στη διόρθωση, στην επάνοδο στην κανονική επιστήμη.
Τα SOS της πρόληψης είναι απλά: αποφεύγουμε τους κλειστούς χώρους, ειδικά άνευ μάσκας, ειδικά αν δεν αερίζονται επαρκώς. Τηρούμε αποστάσεις και σε εξωτερικούς χώρους. Έχουμε μαντιλάκια ή αντισηπτικό μαζί μας και χρησιμοποιούμε συχνά. Αποφεύγουμε τα περιττά ταξίδια, με κάθε είδους ΜΜΜ.
σχόλια