Όταν πριν από καμιά δεκαριά, ίσως και περισσότερα χρόνια άρχισα να κάνω έρευνα βασισμένη κυρίως σε βιβλία που γράφτηκαν σχετικά με το θέμα του Δράκου του Σέιχ Σου και με αφορμή το μυθιστόρημα του Θωμά Κοροβίνη «Ο γύρος του θανάτου», που μόλις είχε κυκλοφορήσει, ώστε να γράψω ένα εκτενές άρθρο, θέλησα να έχω και κάποιες ζωντανές μαρτυρίες.
Μια μαρτυρία που εξασφάλισα ήταν του αείμνηστου φωτορεπόρτερ Γιάννη Κυριακίδη που τον είχε γνωρίσει την περίοδο των ανακρίσεών του στην Κεντρική Ασφάλεια Θεσσαλονίκης και είχε φωτογραφίσει το νεκρό του σώμα, που την ίδια μέρα, στις 6 Φεβρουαρίου του 1968, λίγες ώρες μετά την εκτέλεσή του στο Σέιχ Σου στις 7:06 το πρωί, έγινε πρωτοσέλιδο στην απογευματινή εφημερίδα «Θεσσαλονίκη». Ουσιαστικά ήταν πεπεισμένος ότι ο Παγκρατίδης ήταν αθώος. Άλλωστε, ποιος δεν συμφωνούσε μαζί του;
Η άλλη μαρτυρία που θέλησα να εξασφαλίσω και να μεταφέρω ήταν από τις νοσοκόμες του Δημοτικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, τη βραδιά που ο «Δράκος» μπούκαρε και δολοφόνησε μια συνάδελφό τους, τον Απρίλη του 1959. Μία από αυτές, μάλιστα, είχε έρθει πρόσωπο με πρόσωπο μαζί του.
Κάλεσα μια οικογενειακή φίλη που ήξερα από μικρό παιδί, η αδελφή της ήταν μία από εκείνες τις νοσοκόμες και γνώριζε τα γεγονότα από πρώτο χέρι. Δυστυχώς, όπως πληροφορήθηκα, εκείνη δεν ζούσε πια και η κυρία που γνώριζα προφασίστηκε διάφορες δικαιολογίες προκειμένου να αποφύγει να μου μιλήσει σχετικά: δεν ήξερε, δεν θυμόταν, είχαν περάσει πολλά χρόνια. Κι όμως, τη θυμάμαι παλιά να μιλάει συχνά. Ήξερε, θυμόταν, αλλά ο τρόμος απέναντι στην εξουσία που δρούσε κατά πώς τη βόλευε ήταν τόσο βαθιά ριζωμένος μέσα της, όπως και σε πολλούς ανθρώπους της γενιάς της, που παρόλο που είχαν περάσει δεκαετίες από τα γεγονότα, δεν ήθελε ούτε και τώρα να μπλέξει.
Αυτό πιστεύω, γιατί όντως η περίπτωση του Δράκου του Σέιχ Σου αποτέλεσε για περισσότερο από μισό αιώνα έναν θρύλο σχεδόν, αν μπορούμε να τον χαρακτηρίσουμε έτσι, που στοίχειωνε την πόλη μου. Η Θεσσαλονίκη των σκοτεινών διαδρομών, των μεγάλων ιστορικών γεγονότων, των πολιτικών δολοφονιών, διατηρούσε ακόμα ένα ένοχο μυστικό που είχε ονοματεπώνυμο: Αριστείδης Παγκρατίδης.
Η κραυγή του «μανούλα μου γλυκιά, είμαι αθώος» λίγο πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος μπορεί να μην έφτασε στα αυτιά των καθωσπρέπει νοικοκυραίων, που οι περισσότεροι εκείνη την ώρα κοιμόντουσαν, αλλά τα χρόνια που ακολούθησαν εισχώρησε και γιγαντώθηκε στη συνείδησή τους.
Μεγάλωσα σε μια πόλη λοιπόν όπου η άδικη, απ’ ό,τι φαινόταν, ενοχοποίηση του Αριστείδη Παγκρατίδη, ο μύθος του «Δράκου» ήταν κυρίαρχος από τη δεκαετία του ’60. Όλοι είχαν να πουν μια ιστορία σχετικά, στις παρέες, στα οικογενειακά τραπεζώματα, στα καφενεία. Κι εγώ τα ήξερα από πρώτο χέρι, ο δικηγόρος του ανήκε στο ευρύτερο φιλικό περιβάλλον της δικής μου οικογένειας, τον αδελφό του, χρυσοχόο στο επάγγελμα, τον γνώριζε ο πατέρας μου από το δικό του επαγγελματικό σινάφι, όλα αυτά τα άκουγα από παιδί.
Άλλωστε γεννήθηκα σε μια εποχή που η υπόθεση ακόμα δεν είχε κλείσει. Πάνω κάτω τα ίδια μου έλεγε και ο σκηνοθέτης Γιώργος Παπαγεωργίου όταν πρωτοαποφάσισε να ανεβάσει τη θεατρική παράσταση που είναι βασισμένη στο βιβλίο του Κοροβίνη. Παρόλο που είναι αρκετά μικρότερός μου ηλικιακά, έχοντας μεγαλώσει στην Τούμπα, στις γειτονιές όπου ζούσε και ο Αρίστος, φτωχογειτονιές ενός προσφυγομαχαλά εκείνες τις άγριες μετεμφυλιακές εποχές, κι εκείνος συμφωνούσε με τα δικά του βιώματα, ότι επρόκειτο για έναν ζωντανό μύθο που συχνά επανερχόταν στις κουβέντες των μεγαλύτερων σαν μια σκοτεινή ιστορία από το πρόσφατο παρελθόν.
Γιατί όλοι πίστευαν βαθιά μέσα τους ότι δεν είχε βρεθεί ο πραγματικός «Δράκος», ο ένοχος για μια σειρά άγριων επιθέσεων εναντίον ζευγαριών στην περιοχή του Σέιχ Σου, τη δολοφονία ενός ίλαρχου και της φίλης του στην περιοχή του παλιού αεροδρομίου της Μίκρας τον Μάρτιο του 1959 και λίγο μετά της νοσοκόμας μέσα στο σπιτάκι του περιβόλου του Δημοτικού Νοσοκομείου.
Προκάλεσε έναν άνευ προηγουμένου τρόμο στις νύχτες της πόλης, τέλος της δεκαετίας του ’50, κρατώντας για μεγάλο διάστημα τον κόσμο κλεισμένο στα σπίτια του, που κυρίως απέφευγε την περιοχή του δάσους του Σέιχ Σου, λίγο έξω από το κέντρο, και οποιοδήποτε έρημο μέρος για ερωτική συνεύρεση εκείνη την εποχή.
Όταν σχεδόν πέντε χρόνια αργότερα, τον Δεκέμβρη του 1963, ο 23χρονος περιθωριακός Παγκρατίδης μπούκαρε ξημερώματα στο ορφανοτροφείο θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος» για να επιτεθεί μέσα στο σκοτάδι σε μια τρόφιμο, αναστατώνοντας τους πάντες όταν εκείνη τον αντιλήφθηκε, τον έπιασαν και του φόρτωσαν τα ανεξιχνίαστα εγκλήματα του «Δράκου».
Γιατί το έκαναν; Γιατί εκείνη τη στιγμή χρειαζόντουσαν επειγόντως κάτι για να στρέψουν την κοινή γνώμη μακριά από μια δολοφονία με τεράστιο αρνητικό και διεθνή αντίκτυπο, αυτή του του Γρηγόρη Λαμπράκη από το παρακράτος του ‘60.
Έτσι, η κατασκευασμένη «ομολογία» του Παγκρατίδη εμφανίστηκε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων την ίδια ημέρα με την πρόταση στο Συμβούλιο Πλημμελειοδικών για την παραπομπή αξιωματικών για τη δολοφονία του αγωνιστή και ανεξάρτητου βουλευτή της αριστεράς. Ας σκεφτούμε, με τα σημερινά δεδομένα, προς τα πού έστρεψε το βλέμμα του ο κόσμος, σε ποιες «αποκαλύψεις» έδωσε μεγαλύτερη σημασία.
Το σίριαλ μέσα από τις εφημερίδες κράτησε δύο χρόνια μέχρι τη δίκη του 1966, οπότε και κορυφώθηκε. Κατά τη διάρκειά της έγιναν μύριες όσες παρατυπίες και αδιανόητες παράνομες μεθοδεύσεις ώστε να καταδικαστεί και να πειστεί η κοινή γνώμη ότι πράγματι εκείνος ήταν ο ένοχος για όλα τα φρικιαστικά εγκλήματα.
Κι έτσι έγινε. Ο Αριστείδης καταδικάστηκε «εις θάνατον τετράκις», μπήκε φυλακή στο Γεντί Κουλέ και παρόλο που παρασκηνιακά του είχαν υποσχεθεί ότι η απόφαση θα μετατρεπόταν σε ισόβια, εν τέλει εκτελέστηκε. Χωρίς να ειδοποιηθούν οι οικείοι του, χωρίς να γίνει δημόσια ανακοίνωση, χαράματα ένα κρύο πρωινό του ’68.
Η κραυγή του «μανούλα μου γλυκιά, είμαι αθώος», λίγο πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος, μπορεί να μην έφτασε στα αυτιά των καθωσπρέπει νοικοκυραίων, που οι περισσότεροι εκείνη την ώρα κοιμόντουσαν, αλλά τα χρόνια που ακολούθησαν εισχώρησε και γιγαντώθηκε στη συνείδησή τους.
Τα ουκ ολίγα άρθρα που γράφτηκαν έκτοτε, τα βιβλία είτε από ανθρώπους που συμμετείχαν στη δίκη είτε από ρεπόρτερ που ερεύνησαν τα γεγονότα όταν αποκαταστάθηκε η δημοκρατία μετά το 1974, τα λογοτεχνικά έργα, οι ταινίες που γυρίστηκαν, οι παραστάσεις που ανέβηκαν, ποιήματα και τραγούδια που ερμηνεύτηκαν, όλα πιστοποιούν ακριβώς αυτό: η λαϊκή πεποίθηση ήταν και παραμένει ότι ένας αθώος άνθρωπος ενοχοποιήθηκε και εκτελέστηκε εντελώς άδικα κάτω από ύποπτες συνθήκες.
Για χρόνια ακούγονταν διάφορες φήμες για το ποιος ήταν ο πραγματικός «Δράκος». Αρχικά μιλούσαν για έναν ψυχικά άρρωστο νέο άντρα που ζούσε κοντά στο Σέιχ Σου. Οι υποψίες καταρρίφθηκαν, δεν αποδείχτηκε τίποτα. Άλλοι ήταν βέβαιοι ότι επρόκειτο για τον γόνο πολύ γνωστής επιχειρηματικής οικογένειας της Θεσσαλονίκης, άλλοι πάλι μιλούσαν για έναν βιομήχανο που εγκατέλειψε τη χώρα και ζούσε μακριά, στην Αμερική.
Όλα ωστόσο αποτελούσαν εικασίες και κουτσομπολιά, που εν μέρει ικανοποιούσαν το κοινό περί δικαίου αίσθημα, με ταξικές μάλιστα προεκτάσεις καθώς ο Παγκρατίδης ήταν όχι απλώς ένα φτωχόπαιδο αλλά στον πάτο της κοινωνίας. Ένα παιδί του περιθωρίου, χωρίς καμιά μόρφωση, χωρίς σταθερό επάγγελμα, ένα αγόρι που μεγάλωσε στον δρόμο, θύμα παιδεραστών των οποίων τις ερωτικές ορέξεις ικανοποιούσε για δίφραγκα κι ένα πιάτο φαγητό, χασισομανής, σύντροφος εκδιδόμενων γυναικών και εξοβελισμένων από την αστική υποκρισία ομοφυλόφιλων.
Έρευνες, όπως εκείνη του Κώστα Τσαρούχα με τίτλο «Ο δράκος που διέφυγε…» ή του πρώην εισαγγελέα Κώστα Λογοθέτη, «Εις θάνατον τετράκις…», και άλλες αμφισβητούσαν ευθέως την επίσημη εκδοχή και εξέφραζαν τη δημόσια αγανάκτηση για την εκτέλεση ενός πιθανότατα αθώου ανθρώπου, ο οποίος αποδεδειγμένα δεν έτυχε ούτε δίκαιης ούτε αμερόληπτης δίκης. Αλλά όσο και αν τα γεγονότα που συνδέονταν με την άθλια χειραγώγηση ήταν εξωφρενικά, κάτι πρόσθεταν στην ιστορία του άτυχου Παγκρατίδη, κι αυτό δεν ήταν άλλο από έναν μεταθανάτιο απόηχο μαζικής αποδοχής της αθωότητάς του.
Στις 23 Ιανουαρίου εμφανίστηκε στην «ΕφΣυν» μια συνέντευξη που πήρε η δημοσιογράφος κ. Εύα Νικολαΐδου, η οποία φαίνεται ότι έχει ασχοληθεί με το θέμα και το ξέρει σε βάθος. Συνάντησε τον 85χρονο σήμερα εν αποστρατεία υποστράτηγο της ΕΛ.ΑΣ. κ. Βασίλη Κομνηνό, ο οποίος αποκαλύπτει ότι γνωρίζει ποιος ήταν ο πραγματικός «Δράκος». Τον κατονομάζει, επρόκειτο για έναν αρτεργάτη με το όνομα Σερεσλής.
Μάλιστα ο κ. Κομνηνός ήταν εκείνος που τον συνέλαβε για τη δολοφονία δύο φοιτητριών. Ήταν το 1971, εν μέσω δικτατορίας, και είχαν περάσει ήδη τέσσερα χρόνια από την εκτέλεση του Αριστείδη.
Όταν ο Σερεσλής άρχισε να ομολογεί και να εξιστορεί τα παλιότερα εγκλήματά του, οι ανώτεροι του κ. Κομνηνού αμέσως διέταξαν να θαφτεί η υπόθεση και να διαγραφεί οποιαδήποτε ομολογία του. Θεώρησαν, και ήταν το μόνο στο οποίο είχε δίκιο, ότι η κοινή γνώμη θα εξεγειρόταν, κεφάλια θα έπεφταν, η υπόθεση θα έφτανε πολύ ψηλά. Κι έτσι το «κακό» απετράπη, η ομολογία δεν ολοκληρώθηκε, ο δολοφόνος μπήκε φυλακή για τους δύο φόνους που είχε διαπράξει και μετά από δεκαεπτά χρόνια αφέθηκε ελεύθερος.
Σήμερα ο Σερεσλής δεν ζει για να παραδεχτεί όλα όσα του καταλογίζει ο κ. Κομνηνός, ο οποίος καλά κάνει και αποκαλύπτει όλα όσα έκρυβε τόσα χρόνια, γιατί, όπως ισχυρίζεται, αν τα αποκάλυπτε όταν ήταν νέος η υπηρεσία του θα τον αφάνιζε.
Αλλά πού οδηγεί η σημερινή του δημόσια δήλωση, πέρα από την απαλλαγή του από το ψυχολογικό άχθος, τις τύψεις που πιθανόν να κουβαλάει από τότε μέχρι σήμερα; Αυτή η δημόσια απολογία έρχεται πολύ καθυστερημένα. Φυσικά, αποτελεί μια ηθική δικαίωση για όλους όσοι πίστεψαν στην αθωότητα του Παγκρατίδη, αλλά ποιος ζει απ' όλους εκείνους που συνέβαλαν στην άδικη καταδίκη του για να λογοδοτήσει; Ζει κάποιος από τους επίορκους δικαστές που γνώριζαν ή έβαζαν φραγμούς για να μη διερευνηθεί η αλήθεια, εξυπηρετώντας εντολές άνωθεν; Οι αστυνομικοί που τον κακομεταχειρίστηκαν ή μεθόδευσαν τις κατασκευασμένες ομολογίες και τα βασανιστήρια που υπέστη θα ζητήσουν συγγνώμη; Υπάρχει κανείς απ' όλους αυτούς να μιλήσει για όλα όσα διέπραξε λόγω κάποιων πιέσεων; Αν και αφού δεν το έκαναν έτσι κι αλλιώς μετά από τόσες δεκαετίες δημοκρατικής διακυβέρνησης, τι μπορούμε να ελπίζουμε και να περιμένουμε;
Ο Θωμάς Κοροβίνης έγραψε στον λογαριασμό του στο Facebook:
«Πριν από δέκα, ίσως δώδεκα χρόνια είχαν προσκαλέσει στο Αστυνομικό Μέγαρο Θεσσαλονίκης τον αείμνηστο Περικλή Κοροβέση, τον εμβληματικό αγωνιστή του αντιδικτατορικού αγώνα και στενό μου φίλο. Ο Περικλής μου είχε ζητήσει να παρουσιάσουμε μαζί τους "Ανθρωποφύλακες", το σπουδαίο βιβλίο του που έκανε γνωστά στο εξωτερικό τα βασανιστήρια που υφίσταντο οι αγωνιστές συμπατριώτες μας επί χούντας.
Είχα τις αντιρρήσεις μου για την εκδήλωση. Κυρίως για να μην ταραχτεί ο ίδιος μέσα σ' εκείνο το περιβάλλον. – Όχι, είπε, να πάμε, αξίζει να ακουστούν αυτά τα πράγματα εκεί όσο πουθενά αλλού. Η εκδήλωση είχε μεγάλη επιτυχία και αποδοχή, φαίνεται πως το πολυπληθές μας κοινό αποτελούνταν από τους προοδευτικότερους αξιωματικούς και όργανα.
Λίγο πριν αρχίσουμε μας κάλεσε στο γραφείο του στον επάνω όροφο ο γενικός διευθυντής της αστυνομίας για να μας κεράσει καφέ. Εκεί με ρώτησε "Εσείς γράψατε το μυθιστόρημα Ο γύρος του θανάτου με θέμα τον Παγκρατίδη;". Έπρεπε να ρωτήσετε εμένα. Εγώ τον γνωρίζω. Ζει. Δεν έφταιγε τόσο η Δικαιοσύνη της εποχής, η αστυνομία έφταιγε.
Του απάντησα ότι τον ακούω –οφ δε ρέκορντ– μα δεν θα το πω πουθενά γιατί δεν είναι δική μου δουλειά. – Δική σας δουλειά είναι, και έπρεπε να τα είχατε ήδη αποκαλύψει. Αν, μάλιστα, ξέρετε και τους πραγματικούς υπαίτιους για τη δολοφονία του Λαμπράκη, μιλήστε και γι' αυτά. Οι πρωταγωνιστές είναι στον άλλο κόσμο, αλλά η αλήθεια πρέπει να λάμψει, για την ιστορία και την αίσθηση ικανοποίησης που θα δοθεί για τις δυο πιο βαριές σκιές πάνω από τον ουρανό της Θεσσαλονίκης. Έτσι του μίλησα.
– Για τον Λαμπράκη δεν ήμουν στα πράγματα τότε και δεν γνωρίζω, αλλά για τον Δράκο του Σέιχ Σου κάποτε θα τα πω.
Μι βασάνιζε αυτή η κατάθεσή του. Δεν ήξερα αν έπρεπε να τον πιστέψω.
Με το σημερινό θέμα της "Εφ.Συν.", την αποκαλυπτική συνέντευξή του στην ευφυή και δραστήρια παλαίμαχη δημοσιογράφο Εύα Νικολαΐδου, αυτός ο άνθρωπος έρχεται να ομολογήσει μιαν αλήθεια –αφού έστω και καθυστερημένα το τολμά– πάνω από μισό αιώνα μετά την εκτέλεση του Αρίστου.
Ας ησυχάσει κάποτε η ψυχή αυτού του τυραννισμένου συνανθρώπου μας!».
