Ραγκουτσάρια, Φωταράδες, Καμήλες και το κάψιμο των καλικάντζαρων είναι ορισμένα από τα έθιμα των Θεοφανείων, που έχουν «ρίζες» βαθιά κρυμμένες στους αιώνες και μαζί με τους τολμηρούς βουτηχτάδες, που αψηφούν τα παγωμένα νερά του Γενάρη και πέφτουν σε θάλασσες και ποτάμια για να πιάσουν τον Σταυρό, αναβιώνουν σε αρκετές περιοχές της Βόρειας Ελλάδας.
Τα Θεοφάνεια γιορτάζεται η βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Στη Θεσσαλονίκη και φέτος η τελετή καθαγιασμού των υδάτων και η ρίψη του Τιμίου Σταυρού θα τελεστεί στην Α' προβλήτα του λιμανιού, τη Δευτέρα, 6 Ιανουαρίου, στις 11 το πρωί από τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Φιλόθεο.
Μέχρι το 2023 η ρίψη του Σταυρού γίνονταν στη Λεωφόρο Νίκης, στο ύψος της Αγίας Σοφίας, ωστόσο ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης αποφάσισε να αλλάξει το σημείο, βλέποντας μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1971. Εκτιμήθηκε, δε, πως η αλλαγή τοποθεσίας προσφέρει ευκολότερη πρόσβαση και απρόσκοπτη θέα στους χιλιάδες πιστούς που επιθυμούν να δουν τη ρίψη του Σταυρού και σε όσους αποφασίζουν να βουτήξουν στα νερά του Θερμαϊκού.
Τα Ραγκουτσάρια ξεσηκώνουν την Καστοριά
Τα Ραγκουτσάρια είναι ένα τριήμερο εκδηλώσεων καρναβαλιού, που ξεκινούν στις 6 Ιανουαρίου και ολοκληρώνονται στις 8 του μήνα στην Καστοριά. Η πόλη της δυτικής Μακεδονίας αποκτά ξεχωριστό χρώμα και πανηγυρική ατμόσφαιρα.
Τα Ραγκουτσάρια αρχίζουν την ημέρα των Θεοφανίων και ολοκληρώνονται στις 8 Ιανουαρίου (Πατερίτσα), με την παρέλαση των χιλιάδων καρναβαλιστών. Η πόλη έχει «ντυθεί» εορταστικά, οι ορχήστρες, οι οποίες συνθέτονται αποκλειστικά με χάλκινα και κρουστά όργανα δίνουν ξεχωριστή νότα, ενώ μικροί και μεγάλοι οργανώνονται σε «μπουλούκια» και χορεύουν ασταμάτητα στους δρόμους.
Τα έθιμα της «Καμήλας και της Νύφης» και οι Φωταράδες στη Χαλκιδική
Το έθιμο της «Καμήλας και της Νύφης» αναβιώνει το τριήμερο, 5, 6 και 7 Ιανουαρίου στη Γαλάτιστα της Χαλκιδικής. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας και βασίζεται στο γεγονός της αρπαγής μιας πολύ όμορφης κοπέλας, της Μανιώς, από τον Αγά του χωριού με σκοπό να την κλείσει στο χαρέμι του. Τα παλικάρια του χωριού με επικεφαλής τον αγαπημένο της, μην μπορώντας να ανεχθούν την αρπαγή και την προσβολή, αντέδρασαν και αποφάσισαν να πάρουν πίσω την κοπέλα. Σκέφτηκαν λοιπόν το τέχνασμα της Καμήλας, κάτι παρόμοιο με τον Δούρειο Ίππο. Και τα κατάφεραν!
Τη δεύτερη μέρα, το έθιμο περιλαμβάνει το γάμος της Μανιώς, στο οποίο νύφη και κουμπάρα ντύνονται μόνο άνδρες, κι αυτό είναι απόρροια μιας άλλης εποχής, τότε που η γυναίκα δεν επιτρεπόταν να λάβει μέρος σε ανδρικά γλέντια. Το έθιμο διαρκεί τρεις ημέρες, στην πλατεία Επισμηναγού Ιωάννη Χατζούδη στη Γαλάτιστα.
Επίσης στη Χαλκιδική, στο Παλαιόκαστρο, διατηρείται το έθιμο των Φωταράδων, που ξεκινά την παραμονή των Φώτων. Μία ομάδα καλαντιστών εκλέγει το «βασιλιά» και όλοι μαζί πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού. Στη συνέχεια, η ομάδα περιφέρεται τραγουδώντας τα τοπικά κάλαντα, τα οποία καταλήγουν σε ευχές ξεχωριστές για το κάθε μέλος της οικογένειας. Ανήμερα των Φώτων, ο «βασιλιάς», ντυμένος με τσομπάνικη κάπα, και οι «Φωταράδες», ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία και κρατώντας μεγάλα ξύλινα σπαθιά, χορεύουν στην πλατεία του χωριού.
Το «κάψιμο του καλικάντζαρου» στην Κατερίνη
Το «κάψιμο του καλικάντζαρου» θα αναβιώσει και φέτος, την παραμονή των Θεοφανείων, στον Άνω Άγιο Ιωάννη της Κατερίνης. Πρόκειται για έθιμο που συμβολίζει τον εξορκισμό των κακών πνευμάτων, έχει τις ρίζες του στο Άργος του Πόντου και αναβιώνει εδώ δεκάδες χρόνια.
