Οι ξένοι ανταποκριτές στην Ελλάδα, ειδικά όσοι συνεργάζονται με «αριστερίζοντα» μέσα βρέθηκαν πρόσφατα στο στόχαστρο Νεοδημοκράτη βουλευτή, τέως συναδέλφου τους, ως «πλέμπα» και «κλακαδόροι» της απελθούσας κυβέρνησης. Όσοι βέβαια γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα υποψιάζονται ότι η αλήθεια είναι μάλλον διαφορετική καθώς δεν συνηθίζουν να λειτουργούν σε καθεστώς σχέσεων εξάρτησης με τις εκάστοτε κυβερνήσεις (τις δικές τους ή τις ελληνικές) όπως ενδεχομένως πράττουν κάποιοι «ιθαγενείς», διότι καταρχήν δεν τους το επιτρέπει η δεοντολογία και η όλη δημοσιογραφική τους κουλτούρα. Αντίθετα οι περισσότεροι εργάζονται σκληρά, μεθοδικά και με αρκετό προσωπικό ξόδεμα ώστε να μεταφέρουν στο κοινό τους μια όσο το δυνατό πιστότερη εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας.
Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Γάλλος συνάδελφος και συνομιλητής μου, ανεξάρτητος ανταποκριτής όχι μόνο γαλλικών εφημερίδων αλλά επίσης βέλγικων κι ελβετικών που μάλιστα κινούνται σε ένα ευρύ πολιτικό φάσμα – από αριστερόστροφες έως συντηρητικές κι από φιλοευρωπαϊκές μέχρι ευρωσκεπτικιστικές. Βασική του αποστολή, να μεταφέρει στους αναγνώστες του την ελληνική επικαιρότητα από πρώτο χέρι κι αυτό κάνει συστηματικά την τελευταία δεκαετία οπότε η Ελλάδα της κρίσης βρέθηκε επανειλημμένα στην πρώτη γραμμή της διεθνούς ειδησεογραφίας, έχει μάλιστα «ανταμειφθεί» με επιτυχίες και αποκαλύψεις.
Ελληνολάτρης (δίχως και να μας χαρίζεται), καλλιεργημένος, μετρημένος, διακριτικός, χρειάστηκε αρκετή επιμονή για να τον καταφέρω. Εντέλει με καλοδέχτηκε στο κατάλυμά του στο Κουκάκι όπου με θέα του Φιλοπάππου και συντροφιά δυο κούπες γαλλικό καφέ μιλήσαμε για την εγχώρια καθώς επίσης γενικότερα την ευρωπαϊκή πολιτικοκοινωνική και οικονομική επικαιρότητα, την «ελληνική εμπειρία» του, τα ΜΜΕ σε Ελλάδα και Γαλλία, τον τρόπο δουλειάς του επίσης όπου τον πρώτο – και αδιαπραγμάτευτο, καθώς λέει - λόγο έχουν η μελέτη, η έρευνα και τα ντοκουμέντα.
Έχω απόλυτη ελευθερία κίνησης και έκφρασης. Για παράδειγμα, στην τακτική μου συνεργασία με τη βελγική εφημερίδα Le Soir, δεν υπήρξε η παραμικρή «υπόδειξη», επέμβαση ή λογοκρισία, πράγματα για τα οποία έχω ακούσει να διαμαρτύρονται όχι σπάνια Έλληνες συνάδελφοι - ορισμένοι μάλιστα έχουν ομολογήσει ότι μέχρι και τα συμπεράσματα άρθρων τους ήταν προαποφασισμένα!
Οι φήμες, τα στερεότυπα, οι κατασκευασμένες ειδήσεις, οι απαιτήσεις της έγκυρης, αδέσμευτης ενημέρωσης, η «τύχη» του δημοσιογράφου που συνήθως μόνο... τυχαία δεν είναι, τα μνημόνια και το ελληνικό χρέος, το μεταναστευτικό-προσφυγικό, τα Κίτρινα Γιλέκα είναι μερικά ακόμα θέματα που θίξαμε. «Ο ρόλος του δημοσιογράφου είναι να αφουγκράζεται τον παλμό, τις σκέψεις και τις προσδοκίες του κόσμου. Ναι, σαφώς και μπορεί να έχει τις προσωπικές του ιδεολογικές πεποιθήσεις, δίχως βέβαια να φτάνει να αποκρύπτει ή να διαστρεβλώνει στοιχεία... Εντελώς αντικειμενική δημοσιογραφία είναι εντούτοις δύσκολο να υπάρξει γιατί συχνά ο "διάβολος" κρύβεται στις λεπτομέρειες, από τον τίτλο ή τη λεζάντα που επιλέγεται μέχρι τα επίθετα που περιγράφουν ένα γεγονός», είναι ορισμένα του λόγια που συγκράτησα.
— Καταρχήν Φαμπιάν πώς συνέβη κι «έμπλεξες» με τους Έλληνες;
Το πρώτο ταξίδι που έκανα στο εξωτερικό ήταν με τους γονείς μου το '87 στην Ελλάδα. Στην Αθήνα μάλιστα είχαμε μείνει σε μια οικογενειακή πανσιόν εδώ στο Κουκάκι, ένα τετράγωνο παραπάνω από το διαμέρισμα που νοικιάζω τώρα. Από τότε «την πάτησα» με τη χώρα σας, σαν τον Οβελίξ που έπεσε στη μαρμίτα με το μαγικό φίλτρο! Ως ανταποκριτής, τώρα, ξεκίνησα να εργάζομαι το 2008. Πριν από αυτό για μια τριετία ήμουν υπεύθυνος ευρωπαϊκών υποθέσεων στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού. Ασχολούμουν με θέματα σχετικά με τα προγράμματα Erasmus ενώ είχα ήδη γράψει κάποια δημοσιογραφικά κομμάτια για την Ελλάδα, κάτι που συνέχισα συστηματικότερα ύστερα από τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου και τα Δεκεμβριανά του '08.
Δυο χρόνια μετά ήρθα για ένα μεγάλο ρεπορτάζ πάνω στην τρέχουσα πολιτικοκοινωνική και οικονομική κατάσταση ενόψει του πρώτου μνημονίου. Αντίστοιχα ρεπορτάζ έκανα στις 5/5/10 στο μεγάλο συλλαλητήριο όπου συνέβη και ο εμπρησμός της Marfin, στις συγκεντρώσεις των «Αγανακτισμένων» που ακολούθησαν στο Σύνταγμα, από τις δε πιο επιτυχημένες ανταποκρίσεις μου θεωρώ το «μαύρο» στην ΕΡΤ το '13 – συνεργαζόμουν τότε με την εφημερίδα L'Humanité που ανακοίνωσε πρώτη το κλείσιμο του εθνικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα. Ευτύχησα βλέπεις να βρεθώ στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή, μια τύχη που βέβαια στο επάγγελμά μας συνήθως την προετοιμάζεις μεθοδικά από καιρό. Από τις πιο παραγωγικές χρονιές μου ήταν το 2015 οπότε τα γεγονότα ήταν πολλά, σημαντικά και πυκνά και οι εξελίξεις έτρεχαν καθημερινά. Τα τελευταία έξι χρόνια μένω σχεδόν μόνιμα στην Αθήνα.
— Κάλυπτες την ελληνική επικαιρότητα σε μια πολύ ταραγμένη περίοδο, όταν σε πολλά ξένα μέσα οι Έλληνες αναφέρονταν ως τεμπέληδες, διεφθαρμένοι, κακομαθημένοι κ.λπ. και τα μνημόνια σαν «δίκαιη τιμωρία».
Συνάντησα κάποτε τον Καρλ Μπερνστάιν, έναν από τους δημοσιογράφους της Washington Post που αποκάλυψαν το σκάνδαλο Watergate. «Η καλή δημοσιογραφία είναι στοιχεία, στοιχεία και στοιχεία», μου έλεγε. Πολλοί όμως τότε άφησαν κατά μέρος τα στοιχεία, στρεφόμενοι περισσότερο σε ιδεοληψίες και στερεότυπα. Προσωπικά προτίμησα να ερευνήσω αν τα πραγματικά δεδομένα συμφωνούσαν με αυτές τις κατηγορίες και το γιατί ο ελληνικός λαός – αριστεροί αλλά και δεξιοί - αντιτίθονταν τόσο έντονα ειδικά σε κάποια μνημονιακά μέτρα, παρότι οι «ειδικοί» τα θεωρούσαν απολύτως ενδεικνυόμενα. Προσπαθώ γενικότερα να κάνω τη δουλειά μου βασιζόμενος σε γεγονότα, ντοκουμέντα και μαρτυρίες, όχι σε φήμες ή μέσα από ιδεολογικά πρίσματα. Αν διαβάσουμε τις τότε εκθέσεις του ΟΟΣΑ, ανέφεραν ότι ο χρόνος εργασίας στην Ελλάδα είναι αναλογικά πολύ μεγάλος, ενώ και η παραγωγικότητα δεν ήταν τόσο τραγική όσο την παρουσίαζαν τότε. Τα περί «τεμπέληδων Ελλήνων» λοιπόν καταρρίπτονταν από τα ίδια τα δεδομένα.
Ισχύει βέβαια ότι ο τρόπος εργασίας ο δικός σας διαφέρει από εμάς των Γάλλων. Διαφορές όμως τέτοιες έχουμε επίσης οι Γάλλοι με τους Γερμανούς, οι Ιταλοί με τους Ιρλανδούς κ.λπ. – αυτό ήταν ανέκαθεν γνωστό και δεν είναι παράλογο. Έχω ξέρεις εργαστεί και στην Ιταλία όπου τράβαγα κανονικά τα μαλλιά μου κάποιες φορές με τις καταστάσεις που αντιμετώπιζα! Τα στερεότυπα ωστόσο δεν είναι καλός οδηγός, μπορεί για παράδειγμα να λέμε για τους Ιταλούς ότι είναι νωχελικοί, αναβλητικοί κ.λπ., όταν όμως αναλαμβάνουν να οργανώσουν κάτι σοβαρό το κάνουν άψογα, όπως άλλωστε κι εσείς οι Έλληνες.
— Με το ζήτημα του ελληνικού χρέους έχεις ασχοληθεί δημοσιογραφικά;
Ναι και ένα πολύ καλό εργαλείο δουλειάς είναι η έκθεση που είχε ξεκινήσει η ελληνική βουλή για το χρέος το 2015 επί προεδρίας Ζωής Κωνσταντοπούλου. Δεν μας ενδιαφέρουν εδώ οι πολιτικές απόψεις της ίδιας αλλά η συγκεκριμένη δουλειά η οποία περιλάμβανε στοιχεία εξόχως διαφωτιστικά για μια σειρά πράγματα, όπως π.χ. πώς συνέβη μέσα από διάφορα χρηματοπιστωτικά τεχνάσματα να μεταφερθούν ποσά σε γαλλικές και γερμανικές τράπεζες που είχαν αγοράσει ελληνικές τράπεζες ή ελληνικά ομόλογα. Αυτό είναι πραγματικό γεγονός και όχι εικασία και η έκθεση αυτή παρότι «θάφτηκε» αξίζει να μελετηθεί προσεκτικά. Θα σύστηνα επίσης τη μελέτη του βιετναμέζικης καταγωγής Γάλλου σοσιαλιστή Ευρωβουλευτή Liêm Hoang-Ngoc «Τα μυστήρια της Τρόικας» (2014).
— Πέρσι τέτοια εποχή ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωνε το τέλος των μνημονίων.
Το ότι η Ελλάδα βγήκε από τα μνημόνια τον Αύγουστο του '18 είναι γεγονός. Παραμένει φυσικά υπό επιτήρηση και οφείλει να πιάσει ορισμένους δύσκολους στόχους. Υπάρχουν κάποια ενθαρρυντικά σημάδια οικονομικής ανάκαμψης, αν όμως συνομιλήσεις με καθημερινούς ανθρώπους αντιλαμβάνεσαι ότι αντιμετωπίζουν ακόμα μεγάλες οικονομικές δυσχέρειες και πρόβλημα ρευστότητας. Οι στατιστικές έδειξαν μείωση της ανεργίας 8% και αύξηση της απασχόλησης, ενώ υπήρξε και μεγάλο πλεόνασμα. Αυτά ωστόσο συμβαδίζουν με αύξηση της επισφαλούς εργασίας, ενώ και το ιδιωτικό χρέος αυξήθηκε πολύ. Δεν είναι βέβαιο πως η Ελλάδα βγήκε οριστικά από την κρίση, υπάρχουν πάντως τομείς όπου επήλθε βελτίωση. Μένει να δούμε τι πολιτικές θα ακολουθήσει η νέα κυβέρνηση αλλά και οι επόμενες καθώς διαρκής επιτήρηση σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις σας δεν μπορούν να εφαρμόσουν τις πολιτικές για τις οποίες έχουν εκλεγεί δίχως «άνωθεν» έγκριση. Το γεγονός αυτό δημιουργεί αντιδράσεις και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, στη Γαλλία επίσης. Φανταστείτε π.χ. να γινόταν κυβέρνηση στη Γερμανία το αριστερό Die Linke, τι θα μπορούσε πραγματικά να εφαρμόσει από το πρόγραμμά του χωρίς να έρθει σε «ρήξη» με την Κομισιόν και μάλιστα σε μια ΕΕ με συντηρητικό πολιτικό προσανατολισμό όπως η σημερινή;
Δεν είναι βέβαιο πως η Ελλάδα βγήκε οριστικά από την κρίση, υπάρχουν πάντως τομείς όπου επήλθε βελτίωση.
— Υπάρχει βέβαια και μια διαφορά μεγεθών...
Οπωσδήποτε. Η Ελλάδα έχει 10 εκ. πληθυσμό και αντιπροσωπεύει μόλις το 2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Η Γερμανία έχει 83 εκ. κατοίκους, η Γαλλία 67 εκ., αμφότερες δε ΑΕΠ πολλαπλάσιο του ελληνικού. Επιπλέον, οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης έχουν σαφώς ισχυρότερη παρουσία στο Ευρωκοινοβούλιο, ενώ και η γνώμη των δικών τους Επιτρόπων «μετράει» περισσότερο. Συνεπώς η πολιτική μιας χώρας της ΕΕ δεν εξαρτάται από όποιον-α κυβερνά αλλά από τον δεδομένο συσχετισμό δυνάμεων. Ναι, αληθεύει ότι σε μια χώρα σαν τη Γαλλία δεν θα δρομολογούνταν ένα τόσο αυστηρό μνημόνιο, όμως κι εκεί εφαρμόστηκαν μέτρα που θα ονομάζαμε «μνημονιακά». Οι συντάξεις ας πούμε παραμένουν στάσιμες εδώ κι αρκετά χρόνια, το κοινωνικό κράτος υποχώρησε. Στην Ελλάδα φυσικά δεν έμειναν απλώς στάσιμες, μειώθηκαν γενναία, η λογική πίσω από όλο αυτό είναι ωστόσο η ίδια και είναι αυτή της αυστηρής λιτότητας και της ευέλικτης αγοράς εργασίας. Το '14 είχα πάρει συνέντευξη από έναν Γερμανό υπουργό για το ελληνικό ζήτημα κι όταν τελειώσαμε μου είπε "off the record" ότι ο Σύριζα – που τότε ανέβαινε διαρκώς στις δημοσκοπήσεις – δεν θα γίνει ποτέ κυβέρνηση κι αν το κατορθώσει, θα πέσει σε έξι μήνες. Ήταν μια ένδειξη του πώς αντιμετωπίζονταν η δημοκρατία και η εθνική κυριαρχία από τους ισχυρούς της ΕΕ. Υπήρχε κιόλας ο φόβος η επικράτηση του Σύριζα να αποδειχθεί «ντόμινο» που θα ανέτρεπε την ισχύουσα τάξη πραγμάτων, στην Ισπανία ανέβαιναν οι επίσης αριστεροί Podemos, στην Ιρλανδία το Sinn Fein...
— «Μεγάλη κερδισμένη» της κρίσης αναδεικνύεται ωστόσο σχεδόν πανευρωπαϊκά η δεξιά.
Πράγματι κι ένας κύριος παράγοντας αυτής της εξέλιξης ήταν οι αυξημένες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές. Σύμφωνα με τον Πιερ Μπουρντιέ αυτό που λέμε κοινή γνώμη δεν υπάρχει, κατασκευάζεται κι αυτό που κατασκευάστηκε τα τελευταία χρόνια είναι η ξενοφοβία. Αν είχε προπαγανδιστεί το ίδιο επίμονα η άποψη ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες είναι «καλοί» και «ωφέλιμοι», τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Προτιμήσαμε όμως να τους στιγματίσουμε ως δήθεν απειλή, καλύπτοντας πίσω από αυτή άλλα επίκαιρα προβλήματα.
— Πώς είδες αλήθεια τη στάση της Ελλάδας στο μεταναστευτικό-προσφυγικό;
Το 2015 στο αποκορύφωμα της προσφυγικής κρίσης, η Ελλάδα έδειξε αξιοσημείωτη αλληλεγγύη. Υπήρξαν βέβαια και υπάρχουν προβλήματα στην υποδοχή των προσφύγων, στις δομές φιλοξενίας, στη διαδικασία χορήγησης ασύλου κ.λπ., όμως τα σύνορα δεν έκλεισαν όπως συνέβη σε άλλες χώρες της ΕΕ. Είχαμε παραδείγματα όπως ενός ζευγαριού εστιατόρων στη Λέσβο που πρόσφερε καθημερινά δωρεάν γεύματα στους νεοφερμένους, του φούρναρη στην Κω που μοίραζε δωρεάν ψωμί και άλλα. Οι ξενοφοβικές πολιτικές στην Ευρώπη εξακολουθούν και σήμερα, βλέπουμε π.χ. την Ιταλία να απαγορεύει τον κατάπλου πλεούμενων με πρόσφυγες.
Είχα βρεθεί πέρσι τον Ιούνιο για τρεις βδομάδες στο πλοίο Aquarius μαζί με εκατοντάδες μετανάστες και πρόσφυγες λίγο πριν κλείσει η νέα ιταλική κυβέρνηση τα λιμάνια της – ο ελλιμενισμός του σκάφους είχε απαγορευτεί και στη Γαλλία (εντέλει κατέπλευσε στη Βαλένθια). Καταλαβαίναμε τι πρόκειται να συμβεί, πολλοί Ιταλοί μάλιστα λέγανε ότι δεν είχε καμιά δουλειά να το κάνει αυτό η κυβέρνηση καθώς αντιβαίνει στους διεθνείς κανονισμούς κι ότι η Ευρώπη όφειλε να αντιδράσει. Είναι ευτύχημα ότι πολλοί άνθρωποι αποστρέφονται τέτοιες πολιτικές, ότι αντιδρούν σε αυταρχικές μεθοδεύσεις.
— H Γαλλία σείεται τον τελευταίο καιρό από το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων. Έχει άραγε κάποιες ομοιότητες με τους Ισπανούς και τους Έλληνες «Αγανακτισμένους» των πλατειών;
Κοίτα, είναι δύσκολο για έναν ανεξάρτητο δημοσιογράφο που εργάζεται σε μια συγκεκριμένη χώρα να έχει στοιχειοθετημένη άποψη για το τι συμβαίνει σε άλλες. Δεν ανήκω καν σε μια συντακτική ομάδα όπου ο ένας συνάδελφος ενημερώνει τον άλλο. Παρακολουθώ βεβαίως την επικαιρότητα, διαβάζω καθημερινά εφημερίδες κ.λπ., δεν έχω όμως άμεση εικόνα. Υπήρξαν πολλές σημαντικές στιγμές στις κινητοποιήσεις των Κίτρινων Γιλέκων, ωστόσο τα αίτια διαφέρουν αρκετά από τα αντιμνημονιακά κινήματα σε Ισπανία και Ελλάδα, η δε κατάσταση που δημιούργησαν μπορεί να «γείρει» τόσο αριστερά, όσο και δεξιά.
Οφείλουμε εντούτοις καταρχήν να κατανοήσουμε τι είναι η κυβέρνηση Μακρόν-Φιλίπ (σ.σ. πρόεδρος και πρωθυπουργός της Γαλλίας αντίστοιχα). Ο πρώτος έφυγε από ένα Σοσιαλιστικό Κόμμα που έχει μετακινηθεί προς το κέντρο, ο δεύτερος άφησε ένα δεξιό κόμμα που πήγαινε ακόμα δεξιότερα - μαζί σχημάτισαν ένα ακόμα περισσότερο κεντρώο έως δεξιό κυβερνών κόμμα. Τα μέτρα που πέρασαν δεν αποσκοπούσαν στη βελτίωση της κατάστασης των μεσαίων τάξεων και των μη προνομιούχων, προέβλεπαν αντίθετα φορολογικές ελαφρύνσεις για το 10% των πλουσιότερων κι αυτό θεωρήθηκε πρόκληση. Όπως προείπαμε, όλα είναι θέμα συσχετισμού δυνάμεων καθώς οι πολιτικές αυτές εντάσσονται στο κυρίαρχο ιδεολόγημα πως αν ενισχύσουμε κι άλλο τους έχοντες αυτοί θα κάνουν περισσότερες επενδύσεις, βοηθώντας έτσι και την υπόλοιπη κοινωνία να ανακάμψει. Αυτό βέβαια όχι σε βάρος των δικών τους κερδών αλλά των μισθών των εργαζομένων.
Θυμάμαι ένα πολύ εμπεριστατωμένο άρθρο του Σάββα Ρόμπολη, ομότιμου καθηγητή Οικονομικών Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο για τα αποτελέσματα των πολιτικών λιτότητας 2010-13. Προέκυπτε πως η καμπύλη του κέρδους της εργασίας ήταν αντιστρόφως ανάλογη με αυτή των κερδών του κεφαλαίου. Δεν είναι ψέμα ότι οι πολιτικές της λιτότητας πλούτισαν τους πλούσιους και φτώχυναν τους φτωχούς. Μια ακόμα εξαιρετικά κατατοπιστική έκθεση που αφορά την κατάσταση συνολικά στην ΕΕ είναι αυτή του Oxfam International.
— «Επιτρέπεται» πιστεύεις να εκφράζει ένας δημοσιογράφος πολιτικές απόψεις; Υπάρχει όντως αυτό που λέμε αντικειμενική δημοσιογραφία;
Ο δημοσιογράφος είναι καταρχήν ένας πολίτης με τις δικές του ιδέες και πολιτικά πιστεύω. Αυτά βεβαίως δεν πρέπει να επηρεάζουν τη δουλειά του σε σημείο να αποκρύπτει ή να διαστρεβλώνει στοιχεία κατά το δοκούν. Ο ρόλος του είναι να αφουγκράζεται τον παλμό του κόσμου, τις σκέψεις και τις προσδοκίες του, κάτι που προϋποθέτει πολύπλευρη έρευνα. Το '12 π.χ. είχα αναγκαστεί – από μόνος μου, δεν με υποχρέωσε κάποιος – να βρω Χρυσαυγίτες και να μιλήσω μαζί τους. Στις τελευταίες εκλογές, πάλι, αναζήτησα ψηφοφόρους της Ελληνικής Λύσης. Δεν μου αρκούσε τι διάβαζα ή άκουγα γι΄αυτούς, προτιμούσα να συναντήσω τους ίδιους. Παρομοίως με τους πολιτικούς – θα μιλήσω π.χ. με την Όλγα Κεφαλογιάννη, με τη Σοφία Βούλτεψη αλλά επίσης με τη Σία Αναγνωστοπούλου. Η εντελώς αντικειμενική δημοσιογραφία, τώρα, είναι ένα ερώτημα που δεν σχετίζεται μόνο με προσωπικές πεποιθήσεις. Συχνά ο «διάβολος» κρύβεται στις λεπτομέρειες όπως ο τίτλος ή η λεζάντα που επιλέγει για ένα δημοσίευμα ο ίδιος είτε η αρχισυνταξία, ακόμα και στα επίθετα που θα χρησιμοποιήσει περιγράφοντας ένα γεγονός.
— Αν σου ζητούσα να αξιολογήσεις ως πολιτικούς τους Κυριάκο Μητσοτάκη - Αλέξη Τσίπρα;
Θα ήταν εύκολο να διατυπώσω κάποιον θετικό ή αρνητικό χαρακτηρισμό. Για να εκτιμήσουμε εντούτοις σωστά κάποιον νέο πολιτικό όπως είναι αμφότεροι θα πρέπει να τους κρίνουμε σε βάθος χρόνου και μάλιστα όχι μόνο την περίοδο που κυβερνούν. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης το "background" καθενός. Oι κοινωνιολόγοι Michel Pinçon και Monique Pinçon-Charlot καταδεικνύουν στις μελέτες τους ότι οι πολιτικοί τείνουν να αναπαράγουν το μοντέλο του κοινωνικού περιβάλλοντος από όπου προέρχονται.
— Πώς κρίνεις το επίπεδο της δημοσιογραφίας σε Ελλάδα και Γαλλία αντίστοιχα; Έχετε κι εκεί «επιδημία» fake news και τρολ;
Σαφώς, τα δύο τελευταία είναι πια εξάλλου διεθνές φαινόμενο! Αυξάνονται ωστόσο επίσης οι ιστότοποι που ελέγχουν την ακρίβεια αμφιλεγόμενων πληροφοριών. Θα έλεγα ότι τα γαλλικά ΜΜΕ είναι γενικά πιο αδέσμευτα από στενά επιχειρηματικά ή πολιτικά συμφέροντα – ένας πρωθυπουργός π.χ. δεν θα αναλάμβανε ποτέ προϊστάμενος της κρατικής ραδιοτηλεόρασης και του Γαλλικού Πρακτορείου Ειδήσεων. Υπάρχει άλλη μεθοδολογία, μεγαλύτερος πλουραλισμός επίσης - στην αριστερή Libération π.χ. φιλοξενούνται αρθρογράφοι πιο κοντά στην κεντροδεξιά του Μακρόν, στη δεξιά Le Figaro πάλι η Αριστερά έχει αξιόλογη συνδικαλιστική παρουσία.
Υπόψη φυσικά ότι η σύγχρονη Γαλλία δεν είχε τόσο ταραγμένη ιστορία όσο η Ελλάδα με εμφύλιους, χούντες κ.λπ. που άφησαν το αποτύπωμά τους στην πολιτική, την κοινωνία και τον δημόσιο λόγο. Όχι πως είναι όλα ρόδινα, πολλά γαλλικά μέσα αντιμετωπίζουν μεγάλους οικονομικούς περιορισμούς. Η ροή των διαφημίσεων επηρεάζει οπότε τον προσανατολισμό τους αλλά και τη δημοσιογραφική ανεξαρτησία με την έννοια της χρηματοδότησης. Κάποια μέσα σου καλύπτουν ένα μικρό μόνο μέρος των εξόδων, άλλα πάλι τίποτε. Για τις ανάγκες π.χ. του περσινού ρεπορτάζ στο πλοίο Aquarius ξόδεψα κάπου χίλια Ευρώ από την τσέπη μου. Λένε πως η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι το μέλλον αλλά φοβάμαι ότι σύντομα ένας ανεξάρτητος ρεπόρτερ θα χρειάζεται να πληρώνει κιόλας για να εργαστεί!
— Πόσο ελεύθερος νιώθεις στη δουλειά σου;
Έχω απόλυτη ελευθερία κίνησης και έκφρασης. Δεν μου επιβάλουν καν κάποια συγκεκριμένη θεματολογία. Για παράδειγμα, στην τακτική μου συνεργασία με τη βελγική εφημερίδα Le Soir, δεν υπήρξε η παραμικρή «υπόδειξη», επέμβαση ή λογοκρισία, πράγματα για τα οποία έχω ακούσει να διαμαρτύρονται όχι σπάνια Έλληνες συνάδελφοι - ορισμένοι μάλιστα έχουν ομολογήσει ότι μέχρι και τα συμπεράσματα άρθρων τους ήταν προαποφασισμένα!
— Τι θα ξεχώριζες από την ως τώρα ελληνική σου «περιπέτεια»;
Εκείνο που διαπιστώνω όσο ζω εδώ είναι μια προϊούσα απελευθέρωση της συμπεριφοράς και του λόγου που βρίσκω θετική. Μια μεγαλύτερη κοινωνικότητα. Κάτι που επίσης με έχει εντυπωσιάσει είναι ο φόβος του προϊστάμενου, του ανώτερου ιεραρχικά. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στους χώρους εργασίας όπου ακόμα και μεγάλα στελέχη σε παραπέμπουν κατευθείαν στον διευθυντή. Δεν ήταν λίγες οι φορές που παραβρέθηκα σε συνδικαλιστικές κινητοποιήσεις και σαν ρωτούσα συμμετέχοντες για τα αιτήματά τους, με παρέπεμπαν σε κάποιον υπεύθυνο ή εκπρόσωπο που «ξέρει καλύτερα», φοβόντουσαν μην πουν κάτι «λάθος». Δεν συμβαίνει το ίδιο στη Γαλλία, τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό.
Κατά τα άλλα, το να βρεις κάτι αρνητικό είναι και θέμα διάθεσης. Αν πάω π.χ. σήμερα στο Ταχυδρομείο αγχωμένος και πετύχω «ουρά», θα γκρινιάξω. Αν πάω αύριο πιο χαλαρός, ίσως και να με διασκεδάσει η κατάσταση, μέχρι θέμα μπορεί να βγάλω κουβεντιάζοντας με κόσμο στην αναμονή! Πιο ενοχλητική μου φαίνεται η διαπίστωση πως στη σημερινή Ελλάδα είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσει κανείς πραγματικά δυνατές, βαθιές φιλίες. Αίσθημα φιλοξενίας υπάρχει μεγάλο, η δυνατή όμως εκείνη ανθρώπινη σχέση που θα σε στηρίξει και τις πιο δύσκολες ώρες έχει γίνει νομίζω δυσεύρετη.
σχόλια