Ένα παρ' ολίγο πραξικόπημα το '83, μια ηλίθια φάρσα για το νέφος που καταλήγει σε κυβερνητική κρίση, μυστηριώδεις λεηλασίες πολύτιμου οπτικοακουστικού υλικού, στρατιές «ανιψιών» και «Μις Ελλάς» σε πόστα παρουσιαστριών, θυελλώδη ειδύλλια, ρεπορτάζ περί «άφθονης πρωθυπουργικής διούρησης» στο Χέρφιλντ, καθημερινά βολέματα «υπουργικών», κινηματογραφικές κλωτσοπατινάδες στην Αίθουσα Σύνταξης, εβδομαδιαίες απολύσεις διευθυντών, σκάνδαλα (πάντα με κόνσεπτ), αλλά και δηλητηριώδεις ατάκες που θα ζήλευε κι η Μπέτι Ντέιβις.
Καλώς (ξανα)ήρθαμε στην τηλεόραση των '80s. Εδώ, στο «ραντεβού με την ιστορία», κάπου ανάμεσα στην «καμένη γη», την κληρονομημένη από την επάρατη, κάτω από τον γιγαντιαίο ομφάλιο λώρο με τη Ζαλοκώστα, στην Ελλάδα των «περήφανων γηρατειών» που «ανήκει στους Έλληνες», το μόνο που δεν θα μας λείψει είναι το σασπένς.
Αν εξαιρέσουμε κάποιες συγκλονιστικές σειρές και εκπομπές, μαζί με τους ήρωες που τις δημιούργησαν, τα '80s στην τηλεόραση ήταν μια ωραία καταστροφή!
Λαίλαπα δημιουργίας
«Θα κάνετε την ΕΡΤ BBC;» ρωτούσαν τον γενικό διευθυντή της ΕΡΤ, Γιώργο Ρωμαίο, μόλις ανέλαβε, οι δημοσιογράφοι. «Αμέ –έλεγε εκείνος– όταν θα γίνουν οι Έλληνες Άγγλοι».
Όχι ότι δεν γράφτηκαν λαμπρές σελίδες στη μυθοπλασία και σε κάποιους τομείς της ενημέρωσης, και κυρίως στις πολιτιστικές παραγωγές, εκείνη την τηλεοπτική δεκαετία, ούτε ότι δεν πέρασαν προσωπικότητες που άφησαν εποχή. Και σπουδαίες δουλειές έγιναν και σημαντικοί δημιουργοί, καλλιτέχνες, τεχνικοί και δημοσιογράφοι αναδείχθηκαν. Θες, όμως, το φλογερό ταμπεραμέντο των διοικούντων, θες το πολυεπίπεδο όραμα της Αλλαγής, στα τηλεοπτικά γραφεία, στούντιο και διαδρόμους το σασπένς κυριαρχούσε. Τη σφράγισε. Της έδωσε και κατάλαβε.
Επρόκειτο για μια «Λαίλαπα δημιουργίας», που μου έλεγε κι ένας υπουργός και μετά αναρωτιόταν γιατί το έκοψα από τη συνέντευξή του. Ήταν τότε που ξεκίνησε η δημοσιογραφική δεοντολογία να γίνεται λάστιχο.
Έπρεπε να εμπεδώσουμε ότι ζούμε τις καλύτερες μέρες μας και ότι περιμένουμε, από στιγμή σε στιγμή, τις ακόμη καλύτερες. Κι εμείς, οι εργαζόμενοι εκεί, συνειδητοποιούσαμε μέρα με τη μέρα, πως η τηλεόραση δεν ήταν ένα μόνο ένα σύστημα επικοινωνίας, αλλά κι ένα σύστημα γλυκιάς εξουσίας.
Ό,τι και να συνέβαινε, πρώτη είδηση ασυζητητί όφειλαν να είναι τα κυβερνητικά επιτεύγματα. Και μετεωρίτης να μας χτύπαγε, η πρώτη είδηση θα ήταν ο εντυπωσιακά άμεσος και αποτελεσματικός τρόπος, με τον οποίο η κυβέρνηση –με εντολή του πρωθυπουργού και των συναρμόδιων υπουργών– αντιμετώπισε την απειλή. Τι κι αν προσπαθούσαν κάποιοι κανονικοί, έμπειροι, επαγγελματίες δημοσιογράφοι να ιεραρχήσουν αξιολογικά τα θέματα, τι κι αν πήγαιναν μια... λογική σκαλέτα του Δελτίου, στους προϊσταμένους τους, στο τέλος, στον αέρα των Ειδήσεων, φυσούσε ο σαρωτικός ανεμοστρόβιλος της Αλλαγής.
Κάποιες φορές μου έλεγαν άνθρωποι των ειδήσεων πως παρελάμβαναν κείμενα των δελτίων κατευθείαν από την Γ. Γραμματεία. Έτοιμα. Μια μέρα του 1989 έφτασε ο κόμπος στο χτένι και κάποιοι αχάριστοι συνάδελφοι –ήταν τρεις νομίζω–, διαβάζοντας τα κείμενα, παρεξηγήθηκαν, προσβλήθηκαν κι αρνήθηκαν να τα εκφωνήσουν (επρόκειτο για τα δελτία εκείνα που ενημέρωναν το τηλεοπτικό κοινό ότι η υγεία του πρωθυπουργού βελτιωνόταν και ότι είχε άφθονη διούρηση.) Από εκείνη την ηρωική τους μέρα, δεν τους ξαναείδαμε.
Έτσι, με συνοπτικές διαδικασίες έφυγε κι ένας διευθυντής ειδήσεων, γιατί δεν υπάκουσε στην εντολή να «θάψει» το «φωτιά και τσεκούρι» που είπε ο Αβέρωφ στην κηδεία του Τζώρτζη Αθανασιάδη.
Έτσι χάσαμε ξαφνικά και τον γενικό διευθυντή και τον Γ. Ρωμαίο, που παραιτήθηκε, αφού κανένα από τα σχέδιά του δεν γινόταν να υλοποιηθεί στην κινούμενη άμμο του πρώτου και του τετάρτου ορόφου.
Έτσι δεν είδαμε ξανά έναν ακόμη από τους καλύτερους και τους πιο ανοιχτόμυαλους που πέρασαν από την ίδια θέση, τον Θοδωρή Χαλάτση. Όταν αρνήθηκε να εγκρίνει το υψηλό κόστος της εκπομπής της Δήμητρας Λιάνη, «Μισό μισό», στην ΕΡΤ, φυσικά καρατομήθηκε.
Ένας άλλος, διευθυντής ειδήσεων, πρώην εφημεριδάς, έφυγε κακήν κακώς (για άλλους βέβαια λόγους, όχι ακριβώς ιδεολογικούς). Αυτός έφαγε πολύ ξύλο μέσα στο γραφείο του, γιατί έκανε του κεφαλιού του γενικώς και αυτοσχεδίαζε, στην επιλογή παρουσιαστριών, ειδικώς.
Κατά τα άλλα, στον πρώτο όροφο του Ραδιομεγάρου επικρατούσε ζεστό οικογενειακό κλίμα. Να σκεφτείτε εργάζονταν σύσσωμες οικογένειες στις υπηρεσίες του. Διευθυντής φωτογραφίας ο σύζυγος, εκφωνήτρια η σύζυγος. Σκηνοθέτις εκείνη, κάμεραμάν εκείνος, οδηγός ο μπαμπάς, ρεπόρτερ η κόρη, αρχισυντάκτης ο ένας δημοσιογράφος, η άλλη, σκηνοθέτις από τη μια, μετεωρολόγος από την άλλη, ηχολήπτης ο μεν, μοντέζ η δε, γενικός διευθυντής αυτός, παρουσιάστρια αυτή, και πολλοί ακόμη συνδυασμοί, μέχρι τρίτου βαθμού συγγένειας.
•••••
Ο πόλεμος των Ρόουζ
Κάποιοι άτακτοι και θερμόαιμοι, σ' όλα αυτά τα διαπλεκόμενα σόγια, αποδείχθηκαν όμως κάπως απρόσεκτοι. Μπέρδεψαν ρόλους, βάρδιες και δραστηριότητες, με αποτελέσματα ολόιδια με εκείνα του σεναρίου της εμπορικότερης ταινίας του 1987, της «Ολέθριας σχέσης». Δεκάδες τα θύματα που έπεφταν στα χαρακώματα των αμαρτωλών παράνομων Σαββατοκύριακων, όπως ακριβώς και στην ταινία.
Γνωστή παρουσιάστρια ειδήσεων μπορεί να μην έβρασε κουνέλι όπως η Γκλεν Κλόουζ, αντικατέστησε όμως με κάτι τοξικό, που ποτέ δεν μάθαμε τι ήταν, το υγρό φακών άλλης γνωστής παρουσιάστριας, με αποτέλεσμα το θύμα να μείνει εκτός Δελτίων για μήνες, αφού δεν μπορούσε ν' ανοίξει τα μάτια του... Η δεύτερη είχε αποπλανήσει τον μνηστήρα της πρώτης.
Σκηνοθέτης έχει εκδικηθεί τον άνθρωπό του, «πειράζοντας» το οτοκιού, κάνοντάς τον ρεζίλι στο πανελλήνιο, ενώ απατημένη σύζυγος (με εξουσία) εξόριζε σταθερά σε εξοντωτικές βάρδιες τον σύντροφό της και ανταπέδιδε ανενόχλητη τα ίσα. Άλλη ρεπόρτερ έβαλε στο πιάτο με τα γεμιστά της αντιζήλου της, την ώρα που πήγε να πλύνει τα χέρια της, σπασμένα γυαλάκια ποτηριού, που είχε φέρει έτοιμα από το σπίτι της. Το πιο φαντασμαγορικό όμως ήταν η ισοπέδωση του διαμερίσματος δημοφιλούς παρουσιαστή, την ώρα που είχε ζωντανή εκπομπή, από τις δυο παράλληλες σχέσεις του, που συμμάχησαν για την παραδειγματική τιμωρία του άπιστου.
Σε όσους άρεσε «Ο πόλεμος των Ρόουζ», βρίσκονταν εκείνη την περίοδο στο σωστό μέρος. Τελικά, η Διεύθυνση Ειδήσεων και Ενημέρωσης τότε ήταν ο πιο καυτός τομέας της ελληνικής τηλεόρασης.
Στην ΕΡΤ μπορεί να συμβαίνει το σύστριγγλο –σε όλα τα επίπεδα– αλλά θέλουμε και πρέπει προς τα έξω να είμαστε προσεκτικοί, κυρίως σε όσα θίγουν τις γυναίκες, και να μην ολισθαίνουμε σε ηθικές παρεκτροπές από τηλεοράσεως. Οδηγία της Ένωσης Γυναικών Ελλάδας και της προέδρου-συζύγου του πρωθυπουργού, Μαργαρίτα Παπανδρέου Στην παρέα της, οι ακόμη πιο σκληροπυρηνικές φεμινίστριες Ντιντή Γιαννοπούλου, Άννα Παναγοπούλου Καλλιόπη Μπουρδάρα, Λίλα Χριστοφορίδου κ.ά.
Η ιδρυτική διακήρυξη της ΕΓΕ έδινε έμφαση στην «επαφή με τη βάση» και καθόριζε την ιδεολογική της φυσιογνωμία ως «φεμινιστική, ανεξάρτητη, σοσιαλιστική, γυναικεία, μη κυβερνητική οργάνωση, με στόχο τη νομική κατοχύρωση και την εφαρμογή της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς της ζωής». Η ΕΓΕ λοιπόν, φρόντισε μ' ένα σύντομο τηλεφώνημα, ένα βράδυ του 1984, να κόψει στον αέρα την ταινία «Οι σφαίρες πέφτουν σαν το χαλάζι», σε σκηνοθεσία Νίκου Αλευρά, στην οποία εμφανιζόταν ο ίδιος, να θηλάζει σαν μωρό από μια ωραιότατη μαμά και να δέχεται περιποίηση με ταλκ.
Οι ιππότες της τάξης και της ηθικής της ΕΡΤ υπάκουσαν και με εντυπωσιακή ταχύτητα προστάτεψαν τους τηλεθεατές από τους ύπουλους εκπορνευτές, ρίχνοντας «μαύρο».
Ύστερα κόπηκαν και τα «Καμάκια», μια δημοσιογραφική έρευνα του Γιάννη Μητσόπουλου για τους Έλληνες που προσέφεραν ερωτικές υπηρεσίες κυρίως σε τουρίστριες, δίνοντας μεγάλη τουριστική ώθηση στη Ρόδο, κάνοντάς τη διάσημη παγκοσμίως και προκαλώντας ρεκόρ μικτών γάμων στο νησί. Η εκπομπή έκανε έξαλλο τον Μένιο Κουτσόγιωργα, που έδρασε ακαριαία, κόβοντάς την, με –ακόμη... πιο– άνωθεν εντολή (... κάπου βόρεια του Μαξίμου θα ακούστηκε η γνωστή εντολή: «Λύστε τον Μένιο!»).
Στο μεταξύ οι σούπερ σταρ της τηλεόρασης, η Αλιφέρη κι ο Στέας, είναι εδώ και καιρό θαμμένοι βαθιά στο χρονοντούλαπο της τηλεοπτικής ιστορίας κι έτσι ούτε εκείνη μας διαβεβαιώνει ότι μας αγαπάει, ούτε εκείνος μας προτρέπει να ευτυχούμε, μόνο ο Χάρρυ Κλυνν κάνει συνέχεια αστεία και τραγουδάει πολύ σοβαρά «Ελλάδα η χώρα του πράσινου ήλιου». Ο Κακουλίδης το 1984 έγραφε:
Τσαρούχι, Ρόλεξ, σνακ μπαρ, ρεπόρτερς και Τζέι Αρ
με Χόντα η Ελλάδα προς τη δόξα τραβά
με Μαρξ, Ορθοδοξία και μια ζεϊμπεκιά
νάτην η Ελλάδα ανάσκελα...
Από οθόνης ο «Λαλάκης ο εισαγόμενος» μας προτρέπει να αγοράζουμε ελληνικά προϊόντα, γιατί μετά από την ένταξή μας στην ΕΟΚ, όλοι αγοράζουν ξένες φίρμες και οι ελληνικές βιοτεχνίες μαραζώνουν.
Α... και τώρα που το θυμήθηκα. Όλες και όλοι οι παρουσιαστές ψυχαγωγίας και οι εκφωνήτριες, μέχρι το '85-'86 που δεν είχε προβλεφθεί ενδυματολόγος για εμάς, ντυνόμασταν όπως-όπως, με ρούχα από την ντουλάπα μας. Κάποιον χειμώνα όμως, ένας καλός κύριος Ζαχόπουλος, υπεύθυνος ενός συνδέσμου ελληνικών προϊόντων, σκέφτηκε να πείσει βιοτεχνίες πλεκτών να μας χορηγήσουν μπλουζάκια και πουλοβεράκια. Γι' αυτό παρατηρήθηκε εκείνους τους χειμώνες να είμαστε όλοι ντυμένοι με κάτι χοντρά χρωματιστά πουλόβερ, με λουλούδια, ζωάκια, ρόμβους, ρίγες, πουά, τετράγωνα, στρας κι ηλιοβασιλέματα... Μας έβαζε και έξτρα βάτες μέσα στις σακούλες. Ήταν χορηγία!
•••••
Μελανζέ πραξικόπημα!
Καμιά δεκαριά χρόνια πριν ο τότε υπ. Αμυνας, Ευάγγελος Αβέρωφ, είχε πει: «Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο μόνος άνθρωπος που θα σκότωνα με τα ίδια μου τα χέρια. Δεν είναι Έλληνας, ούτε καν ανθρώπινο πλάσμα». Αυτό μου θύμισε η συνάδελφος Δήμητρα Γκουντούνα, εκείνο το βράδυ του Φεβρουαρίου 1983, που είχαμε βάρδια στις ειδήσεις κι έγινε πανικός στο Ραδιομέγαρο από μια αδιασταύρωτη είδηση για απόπειρα πραξικοπήματος, που μας είχε ανάψει φωτιά. Η Δήμητρα είναι αλλόφρων και με το γνωστό συνωμοτικό της ύφος μου λέει: «Να δεις που τελικά θα είναι αλήθεια... να δεις που θα γίνει πραξικόπημα, πάω να πάρω τηλέφωνο το κόμμα, θα τον ρίξουν τον Ανδρέα οι Αμερικάνοι».Τελικά δεν έγινε τίποτε. Λήξη συναγερμού, έλεγαν λίγο μετά τα φαξ από Ζαλοκώστα.
Από τα δελτία ειδήσεων ειπώθηκε αργότερα πως δεν επρόκειτο παρά για μια απλή «άσκηση ετοιμότητας», αν και συνέβησαν στη συνέχεια μεγάλες αλλαγές στην ηγεσία του στρατεύματος, ενώ δημοσιεύτηκαν αποκλειστικά ρεπορτάζ στις εφημερίδες για σχεδιασμό φιλοβασιλικού πραξικοπήματος, ύποπτες επαφές «σταγονιδίων» με «τοπικά ακροδεξιά στοιχεία» σε μονάδες της Β. Ελλάδας και για «"προνουντσιαμέντο" αξιωματικών στον Έβρο». Χρειάζεται να προσθέσω πως εντελώς ξαφνικά σταμάτησαν, όμως, και οι διεκδικήσεις Παπανδρέου του 1 δισ. για τις βάσεις κι όλες οι υπόλοιπες ταρζανιές;
Ο Γιάννης Καλαϊτζής είχε κάνει, λίγο αργότερα, ένα πολύ ωραίο σκίτσο στο «Αντί».
•••••
Κι ενώ γλιτώσαμε το γιαλαντζί πραξικόπημα, δεν γλιτώσαμε τις μαζικές ξεναγήσεις στα στούντιο, διαφόρων φωτομοντέλων, αεροσυνοδών, στάρλετ, μανεκέν και εστεμμένων καλλιστείων, που προορίζονταν για εκφωνήτριες και παρουσιάστριες εκπομπών. Όλες συστήνονταν ως συγγενείς υπουργών και λοιπών κυβερνητικών αξιωματούχων. Στην ΕΡΤ λένε πως, όταν ένα απ' αυτά τα κορίτσια είπε το πρώτο του δελτίο, δέχθηκε μετά, από τον δικαιωμένο και υπερήφανο «συγγενή» του, ένα βουνό με τριαντάφυλλα. Τι σημασία είχε ένα σαρδαμάκι της; Δεν είπε η «Κα Γκε Μπε», είπε «η κυρία Κεμπέ». Και λοιπόν; (Βέβαια, όσα και να γίνονταν τότε, υπάρχει ένα ρεκόρ που παραμένει αξεπέραστο. Το 2003 διορίστηκε στην ΕΡΤ ένα ολόκληρο χωριό 100 ατόμων. Ανάμεσά τους όχι μόνο δημοσιογράφοι, διοικητικοί και γραμματείς, αλλά και τεχνικοί, οδηγοί, κλητήρες και καθαρίστριες. Σύμπτωση, όλοι κατάγονταν από συγκεκριμένο χωριό.)
Συνέβαιναν, ωστόσο, κι άλλα ανεπανάληπτα γεγονότα, ασύλληπτα όμορφα. Το πάρτι στη Βουλιαγμένη, ας πούμε. Τότε που ο Λουκιανός μας έτρεχε στη Μελίνα και τον ακούγαμε να της ζητάει τη νέα πλαζ του ΕΟΤ μια νύχτα που θα έχει φεγγάρι. Και ύστερα γινόταν και πιο συγκεκριμένος, ζητούσε η νύχτα αυτή να 'χει πυγολαμπίδες! Της έλεγε που ήθελε να... θάψει ουίσκι στην άμμο.
Το περίεργο ήταν ότι έγιναν όλα. Ζήσαμε τη μαγεία! Θυμάμαι τη Νέλλη Σεμιτέκολο που έπαιξε Σκοτ Τζόπλιν με την ορχηστράρα. Είχα κάνει τότε σκασιαρχείο από την εφημερίδα με φίλη μου –μετέπειτα κυρία Μηλιώκα–, ενώ ο άλλος της παρέας μας, ο Χρήστος Σιάφκος είχε λυσσάξει να κολυμπάει γύρω-γύρω από την πλωτή εξέδρα, πιτσιλώντας τα καλώδια. Ο Διαγόρας Χρονόπουλος με τον Ηρακλή Παπαδάκη κινηματογραφούσαν τα πάντα.
Ήμασταν και σε ζωντανή σύνδεση με την εκπομπή του Γιάννη Πετρίδη.
Πολλοί κοιμήθηκαν τότε στην παραλία. Εκείνη τη νύχτα τα θερινά σινεμά δεν λειτούργησαν.
Τραγουδούσαμε «... όσοι πηγαίνουν στη Βουλιαγμένη, λέει ένας νόμος παλιός, νύχτα με φεγγάρι και είναι λίγο πιωμένοι, πάντα τη βρίσκουν αλλιώς».
Ήμασταν 100.000 άτομα και όλοι ήμασταν αλλιώς!
Στη δεκαετία του 1980, κάποιες φορές όλα έμοιαζαν πολύ όμορφα. Τότε νιώσαμε, βλέποντας τη μεταφορά των έργων τους στην τηλεόραση, πόσο μεγάλοι συγγραφείς ήταν η Ιορδανίδου, η Σαρρή, η Ζέη, η Δέλτα, ο Καρκαβίτσας, ο Τερζάκης, ο Νιρβάνας, η Νάκου, η Δούκα, ο Τσίρκας, ο Καραγάτσης, αλλά και σκηνοθέτες, όπως ο Βούλγαρης, ο Θέος, ο Γρηγορίου, ο Κουτσομύτης, ο Μιχαηλίδης κ.ά.
•••••
Μια φάρσα, ένα νέφος, μια κρίση
Επειδή όμως όλα τα γλέντια δεν έχουν ευτυχή κατάληξη, το γλέντι που στήθηκε την Πρωταπριλιά του 1982, με την πρωταπριλιάτικη φάρσα για το δολοφονικό νέφος, προκάλεσε όχι μόνο επέμβαση εισαγγελέα, αλλά και μίνι κυβερνητική κρίση. Κάποιοι σκέφτηκαν να πουν ότι τα όρια του νέφους στην Αθήνα ξεπέρασαν το όριο και το ΥΠΕΧΩΔΕ ζητούσε από τους Αθηναίους να εγκαταλείψουν αμέσως την πόλη για να σωθούν... Έγινε πανικός!Παίρνουν τότε θάρρος ένας εισαγγελέας που διατάσσει τη σύλληψη των υπευθύνων της ΕΡΤ, ένας ναυπηγός, που ζητά αποζημίωση 50 εκατομμυρίων δρχ., ενώ ένας ακροατής καταγγέλλει ότι η μητέρα του πέθανε, μετά την καρδιακή προσβολή που έπαθε ακούγοντας την είδηση!
•••••
Τώρα κάποιος θ' αναρωτηθεί «τι, μόνο αυτά έγιναν τότε; Δεν έχει άλλα;».
Η αλήθεια είναι ότι έχει πολλά...
(ε, ναι, μάλλον συνεχίζεται...)
