Ο απότομος και ενθουσιώδης εναγκαλισμός του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τη Ρωσία και τον Βλαντίμιρ Πούτιν, προωθείται εν μέρει από τη στρατηγική επιθυμία να μπει μια σφήνα μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου, δύο δυνάμεων που προσπαθούν εδώ και καιρό να τερματίσουν την κυριαρχία των ΗΠΑ στη διεθνή τάξη.
Οι εμπειρογνώμονες εξωτερικής πολιτικής έχουν αποκαλέσει την απόπειρα αυτή «αναστροφή Νίξον» μετά την κίνηση του προέδρου στις αρχές της δεκαετίας του 1970 να αντιστρέψει την αμερικανική πολιτική και να στρέψει την προσοχή στην κομμουνιστική Κίνα σε μια προσπάθεια να εμβαθύνει το χάσμα μεταξύ του Μάο Τσε Τουνγκ και της Σοβιετικής Ένωσης. Η επιλογή επανέφερε τη γεωπολιτική του Ψυχρού Πολέμου και έθεσε τις βάσεις για την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας.
Το να χωρίσουν τη Ρωσία και την Κίνα τώρα – οι δύο απολυταρχίες δήλωσαν το 2022 ότι έχουν μια φιλία «χωρίς όρια» – θα είναι δύσκολο. Οι δύο χώρες έχουν εμβαθύνει τη στρατιωτική συνεργασία και τις υπηρεσίες πληροφοριών και έχουν ευθυγραμμίσει την εξωτερική τους πολιτική. Η Κίνα παρέχει στη Ρωσία ουσιαστική οικονομική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένων τσιπ υπολογιστών και εργαλειομηχανών που χρησιμοποιούνται σε στρατιωτικές βιομηχανίες.
Με το να υποστηρίξει τη Ρωσία και να υποχωρήσει από την Ουκρανία, η Ουάσιγκτον αποξενώνει ήδη τους συμμάχους της στην Ευρώπη, οι οποίοι είναι συλλογικά ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των ΗΠΑ και κορυφαίος ξένος επενδυτής. Η ξαφνική στροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική θα μπορούσε επίσης να τρομάξει τους εταίρους στην Ασία ότι οι ΗΠΑ θα ήθελαν στο πλευρό τους σε οποιαδήποτε σύγκρουση με την Κίνα.
Την Τετάρτη, ο Τραμπ απηχούσε τη ρωσική προπαγάνδα και απηύθυνε μια ροή υβριστικών σχολίων προς τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αποκαλώντας τον δικτάτορα και κατηγορώντας το Κίεβο για την έναρξη του πολέμου που ξεκίνησε όταν ο Πούτιν διέταξε μια πλήρους κλίμακας εισβολή στον μικρότερο γείτονά του το 2022. Αυτό το ξέσπασμα, μετά από την ομιλία στους Ευρωπαίους ηγέτες από τον αντιπρόεδρο Τζ.Ντ. Βανς στο Μόναχο νωρίτερα αυτόν τον μήνα και άλλα σημάδια μείωσης της υποστήριξης των ΗΠΑ προς την Ουκρανία, έχουν ήδη προκαλέσει τη μεγαλύτερη ρήξη στις σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και των υπερατλαντικών συμμάχων τους εδώ και πολλές δεκαετίες.
Όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον και ο σύμβουλός του για την εθνική ασφάλεια, Χένρι Κίσινγκερ, αντέστρεψαν την πορεία τους στην πολιτική για την Κίνα στις αρχές της δεκαετίας του 1970, εκμεταλλεύτηκαν μια υπάρχουσα σύγκρουση μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου. Η Κίνα και η Σοβιετική Ένωση, άλλωστε, είχαν κάνει έναν πόλεμο στα σύνορα το 1969 και είχαν κατηγορήσει δημόσια ο ένας τον άλλον ότι παρεκκλίνονταν από τις κομμουνιστικές διδασκαλίες. Η επακόλουθη συνεργασία μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Πεκίνου βοήθησε στη διάβρωση της παγκόσμιας επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό που συμβαίνει τώρα «είναι η αναστροφή της 'αναστροφής Νίξον'», είπε ο Έβαν Φάιγκενμπαουμ, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ τώρα στο Carnegie Endowment for International Peace.
Ο Τραμπ «επιχειρεί να χωρίσει μια συμφωνία μεταξύ δύο δυνάμεων που έχουν ιδεολογική συγγένεια και κοινά στρατηγικά συμφέροντα», είπε. «Και αυτό που έκανε αντ' αυτού είναι να διχάσει τη Δύση, ενώ η Ρωσία ευθυγραμμίζεται με τις ΗΠΑ και με την Κίνα ταυτόχρονα». Εκτός από το ότι έφερε τη Ρωσία πιο κοντά στην Κίνα καθώς οι δυτικές κυρώσεις προκάλεσαν οικονομικό πόνο, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει στερεοποιήσει τις συμμαχίες της Μόσχας με το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα, οι οποίες προμηθεύουν πυρομαχικά, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πυραύλους και, στην περίπτωση της Βόρειας Κορέας, στρατεύματα, στη ρωσική πολεμική προσπάθεια.
Αμερικανοί αξιωματούχοι αναφέρουν την εμφάνιση αυτού του νέου άξονα απολυταρχιών ως στρατηγική απειλή που ο αμερικανικός στρατός θα ήταν δύσκολο να χειριστεί ταυτόχρονα - και λένε ότι η επείγουσα επιθυμία του Τραμπ να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία οφείλεται στην ανάγκη να αποδυναμωθεί, αν όχι να διαλυθεί, αυτό το κοινό μέτωπο αντιπάλων. «Πρέπει να το σκεφτείτε αυτό ως μια παγκόσμια μάχη», είπε ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ στην Ουκρανία, απόστρατος υποστράτηγος Κιθ Κέλογκ. «Αντιμετωπίζουμε ένα ζήτημα που δεν αντιμετωπίσαμε πριν από τέσσερα χρόνια. Τώρα έχετε τα τέσσερα συνδυασμένα, και όλα έχουν οικονομικούς ή στρατιωτικούς δεσμούς».
Ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, σε δηλώσεις του μετά από συνομιλίες με ανώτερους Ρώσους αξιωματούχους στη Σαουδική Αραβία την περασμένη εβδομάδα, τόνισε «τις απίστευτες ευκαιρίες που υπάρχουν για να συνεργαστείς γεωπολιτικά με τους Ρώσους σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος». Σε αυτές τις συνομιλίες, την πιο ανώτατη συνάντηση από το 2022, οι διαπραγματευτές των ΗΠΑ και της Ρωσίας συζήτησαν τα πιθανά οικονομικά οφέλη που θα προέκυπταν από τη βελτίωση των σχέσεων και την άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ που έχουν καταστήσει τη ρωσική οικονομία - και την ανάγκασαν να βασίζεται ακόμη περισσότερο στο Πεκίνο.
Ένα ενημερωτικό σημείωμα, που ετοιμάστηκε για το Κρεμλίνο από μια δεξαμενή σκέψης που συνδέεται με τη ρωσική κυβέρνηση πριν από τις συνομιλίες και ελήφθη από μια δυτική κυβέρνηση, πρότεινε στη Μόσχα να προτείνει τον τερματισμό της συνεργασίας με την Κίνα σε ευαίσθητα τεχνολογικά και στρατιωτικά ζητήματα ως μέρος μιας συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία με όρους ευνοϊκούς για τη Ρωσία.
Η Μόσχα θα μπορούσε επίσης να περιορίσει την κινεζική συμμετοχή σε έργα υποδομής που θα ενίσχυαν τις στρατηγικές ικανότητες της Κίνας, ανέφερε το υπόμνημα. Πρότεινε επίσης τη δέσμευση της Ρωσίας να περιορίσει την επανάληψη των εξαγωγών φυσικού αερίου στην Ευρώπη για να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και να επιτρέψει τις πωλήσεις αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου, καθώς και προσφορές να παραχωρήσει σε αμερικανικές εταιρείες δικαιώματα σε κοιτάσματα ορυκτών στην κατεχόμενη Ουκρανία.
Τέτοιοι όροι έχουν σχεδιαστεί για να προσελκύουν τη συναλλακτική προσέγγιση του Τραμπ στις διεθνείς υποθέσεις. Αλλά οι σκεπτικιστές της προσέγγισης προς τη Ρωσία υποστηρίζουν ότι η Ρωσία δεν μπορεί πραγματικά να κάνει για να βοηθήσει τις ΗΠΑ να συγκρατήσουν την Κίνα.
Η Κίνα έχει ήδη τις περισσότερες από τις σημαντικές στρατιωτικές τεχνολογίες που διαθέτει η Ρωσία. «Αυτό το πλοίο απέπλευσε. Οι Κινέζοι είναι πολύ πιο προηγμένοι τεχνολογικά σε όλους τους τομείς από τους Ρώσους», δήλωσε η Αλίνα Πολιάκοβα, διευθύνουσα σύμβουλος του Κέντρου Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής, μιας δεξαμενής σκέψης στην Ουάσιγκτον. Προειδοποίησε ότι εάν η Ουάσιγκτον εγκαταλείψει την Ουκρανία, θα νομιμοποιήσει «την επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας» και θα σήμαινε «στο Πεκίνο ότι έχει πολύ πιο ανοιχτό χέρι όταν πρόκειται για τη δική τους πιθανή στρατιωτική επίθεση κατά της Ταϊβάν». Σε δηλώσεις στο Φόρουμ Ασφάλειας του Χάλιφαξ τον Νοέμβριο, ο Ναύαρχος του Ναυτικού των ΗΠΑ Σαμουέλ Παπαρό, επικεφαλής διοίκησης Ινδο-Ειρηνικού, είπε ότι το Πεκίνο και η Μόσχα έχουν μια «συναλλακτική συμβίωση» και ότι «το να πιστεύουμε ότι θα μπορέσουμε να βάλουμε σφήνα μεταξύ τους είναι φαντασία».
Υπάρχει μια άλλη, πιο θεμελιώδης, δυναμική που περιορίζει τα περιθώρια ελιγμών του Πούτιν: Ενώ η σχέση της Ρωσίας με την Κίνα είναι στρατηγική και μόνιμη, οποιαδήποτε προσέγγιση με την Ουάσιγκτον είναι εγγενώς προσωρινή, τουλάχιστον όσο οι ΗΠΑ παραμένουν δημοκρατικές. Ο Τραμπ, σε τελική ανάλυση, δεν θα είναι πλέον στον Λευκό Οίκο σε τέσσερα χρόνια και ο Πούτιν πρέπει να συνυπολογίσει την πιθανότητα η επόμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ να κινηθεί εξίσου απότομα προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ακόμη και τα ενδιάμεσα της επόμενης χρονιάς θα μπορούσαν να αλλάξουν την αμερικανική πολιτική. «Η Ρωσία γνωρίζει ότι η Κίνα είναι ο γιγαντιαίος γείτονάς της, ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας θα συνεχίσει να την κυβερνά για όσο διάστημα μπορεί να προβλέψει η Ρωσία - και ότι η αποξένωση της Κίνας δημιουργεί θανάσιμο κίνδυνο για τη Ρωσία», δήλωσε ο Αλεξάντερ Γκάμπουεφ, ειδικός στις σινο-ρωσικές σχέσεις που διευθύνει το Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Πούτιν δεν θα ασχοληθεί. Οι πρωτοβουλίες του Τραμπ προσφέρουν την προοπτική να πάρει από την Ουάσιγκτον κάτι που οι στρατοί του δεν μπορούσαν να επιτύχουν σε τρία χρόνια πολέμου: αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο και επιστροφή της Ουκρανίας, και πιθανώς άλλων τμημάτων της Ευρώπης, στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας. «Δεν καταλαβαίνω γιατί η Ρωσία να μην τσεπώνει όλα αυτά που ο Ντόναλντ Τραμπ τις σερβίρει σε μια πιατέλα, χωρίς άξια, ενώ ταυτόχρονα να διατηρήσει τον στενό δεσμό με την Κίνα», δήλωσε ο Τομάς Γκομάρ, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, μιας δεξαμενής σκέψης στο Παρίσι που συμβουλεύει την κυβέρνηση.
Ενώ η Κίνα παρακολουθεί τον προσανατολισμό του Τραμπ στη Ρωσία με κάποια ανησυχία, επωφελείται επίσης από ένα στρατηγικό απροσδόκητο κέρδος: οι δύο κύριοι στόχοι της στην Ευρώπη, η υποστήριξη του καθεστώτος Πούτιν και ο διαχωρισμός της υπόλοιπης Ευρώπης από τις ΗΠΑ -στόχοι που αποκλείονταν αμοιβαία μέχρι τώρα- είναι ξαφνικά εφικτές.
Καθώς η Ουάσιγκτον περιφρονούσε τον Ζελένσκι και τους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Γουάνγκ Γι μίλησε για την ανάγκη διατήρησης του διεθνούς δικαίου και του καταστατικού των Ηνωμένων Εθνών. Πρόσφατα περιέγραψε την Ουκρανία ως «φίλο και εταίρο» καθώς συνάντησε τον Ουκρανό ομόλογό του.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
