Η βραβευμένη με Πούλιτζερ φωτορεπόρτερ Lynsey Addario λέει ότι το επίπεδο απειλής ήταν «μόλις 6 στα 10» νωρίτερα αυτόν τον μήνα όταν, σε αποστολή για τους New York Times, μαζί με μερικούς συναδέλφους πήγαν σε ένα πέρασμα στο Ιρπίν της Ουκρανίας, όπου κάτοικοι προσπαθούσαν να διαφύγουν από τη ρωσική εισβολή.
«Πήγα σε αυτή τη γέφυρα νομίζοντας ότι απλώς θα κάλυπτα την έξοδο των πολιτών», λέει στο περιοδικό People, μιλώντας από την Ουκρανία.
Αυτό που φωτογράφισε τελικά εκείνη την ημέρα, κατέληξε να εξαπλωθεί από τις σελίδες των New York Times σε όλο τον κόσμο: τα άψυχα σώματα μιας μητέρας και των δύο παιδιών της, που σκοτώθηκαν σε μια φερόμενη ρωσική πυραυλική επίθεση ενώ προσπαθούσαν να βρουν κάπου ασφάλεια.
Η Lynsey Addario, που βρισκόταν στη γέφυρα μαζί με έναν μεταφραστή, έναν φρουρό και έναν άλλο δημοσιογράφο των NYT, εξηγεί πώς η κατάσταση «έγινε εξαιρετικά επικίνδυνη μέσα σε λίγα λεπτά» από την άφιξή τους.
Μετά την έκρηξη, που εκτιμά πως έγινε 200-300 μέτρα από την ομάδα της, κρύφτηκαν σε ένα τσιμεντένια εσοχή κοντά στο δρόμο, ενώ οι επιθέσεις συνεχίζονταν. Από εκεί, έβγαζε ενδιάμεσα το κεφάλι της για να τραβάει φωτογραφίες και να αξιολογεί την κατάσταση.
Όπως λέει, μόλις διαπίστωσαν ότι ήταν όλοι εντάξει, έτρεξαν απέναντι από το δρόμο, όπου με φρίκη διαπίστωσαν τι είχε συμβεί: τα πτώματα τεσσάρων ανθρώπων στο δρόμο, δίπλα από τις αποσκευές που υποτίθεται ότι μάζεψαν για να διαφύγουν.
«Έγραψα ότι ήταν οικογένεια, γιατί είδα το πτώμα ενός παιδιού και κοίταξα τα παπουτσάκια και μπουφάν του», λέει η Addario. «Και δίπλα τους βρίσκονταν οι βαλίτσες τους. Ήταν ακόμη πιο απεχθές γιατί ξεκάθαρα απλώς έφευγαν και ήταν αθώα θύματα».
Σχεδόν «ενστικτωδώς», λέει, τράβηξε μερικά καρέ πριν η ομάδα φύγει από την περιοχή. «Σκέφτηκα, ακόμα κι αν δεν τα χρησιμοποιήσουμε, αυτό είναι έγκλημα πολέμου. Είδα έναν άμαχο να πεθαίνει. Πρέπει να τραβήξω αυτές τις φωτογραφίες», τονίζει.
Αν και δεν ήταν σίγουρη πως θα δημοσιευόταν, η φωτογραφία της με την οικογένεια που σκοτώθηκε στην επίθεση κοντά στη γέφυρα του Ιρπίν— η 43χρονη Tatiana Perebeinis και τα παιδιά Mykyta, 18, η 9χρονη Alisa, καθώς και ένας εθελοντής που τους βοηθούσε να φύγουν με ασφάλεια— εμφανίστηκε τόσο στην ψηφιακή όσο και την έντυπη έκδοση των New York Times.
Η φωτογραφία διαδόθηκε γρήγορα και στα social media ως σύμβολο των θυμάτων του πολέμου.
Η Lynsey Addario καλύπτει τέτοιες συγκρούσεις για περισσότερα από 20 χρόνια και παραδέχεται ότι η λήψη φωτογραφιών δεν είναι πάντα εύκολη. Θυμάται την πρώτη φορά που βρέθηκε σε ενέδρα, ενώ βρισκόταν σε αποστολή με μια ομάδα πεζοναυτών στο Ιράκ το 2004.
«Φοβόμουν τόσο πολύ που δεν τράβηξα ούτε φωτογραφίες για τα πρώτα 20 λεπτά», λέει. «Με τον καιρό, έχω καταφέρει να διαχειρίζομαι τον φόβο μου και να τον βάζω στην άκρη ενώ επικεντρώνομαι στη δουλειά. Δεν είμαι, σε καμία περίπτωση ατρόμητη, και σε αυτές τις καταστάσεις φοβάμαι πολύ».
Όπως εξηγεί, ένα βασικό κομμάτι της δουλειάς της είναι η αποστασιοποίηση. «Ως δημοσιογράφος, το καλύτερο που μπορώ να κάνω -χωρίς να αφήνω τον εαυτό μου να συγκινηθεί- είναι όταν επιστρέφω σπίτι, να επεξεργάζομαι αυτό που έχω δει», λέει.
Και συνεχίζει: «Είναι πάντα ένας αγώνας ανάμεσα στο να είμαι άνθρωπος και μητέρα και κόρη και αδερφή, και να είμαι δημοσιογράφος που πρέπει να καταγράφει αυτά τα πράγματα. Ειδικά όταν τα έχω παρακολουθήσει να συμβαίνουν. «Είναι διαφορετικό να φτάνεις εκεί, να μην ξέρεις τι συνέβη και να βλέπεις μια οικογένεια νεκρή και άλλο πράγμα να είσαι μάρτυρας σε αυτή την επίθεση και να νιώθεις πολύ έντονα ότι ήταν σκόπιμο».
Ο Serhiy Perebyinis έμαθε ότι η οικογένειά του είχε σκοτωθεί, όταν έγινε viral η φωτογραφία. Μιλώντας στους New York Times, ο Serhiy - ο οποίος βρισκόταν στην ανατολική Ουκρανία φροντίζοντας την άρρωστη μητέρα του κατά τη διάρκεια της επίθεσης- είπε: «Αναγνώρισα τις αποσκευές και έτσι κατάλαβα».
Απαντώντας στα ηθικά ζητήματα που εγείρει η δημοσίευση της φωτογραφίας, ο Serhiy είπε ότι ήταν υπέρ της δημοσιοποίησης: «Όλος ο κόσμος πρέπει να ξέρει τι συμβαίνει εδώ».
Τις ημέρες μετά την επίθεση, λέει η Addario, συναντήθηκε τόσο με τον Serhiy όσο και με τη νονά των παιδιών του. «Προσωπικά, ως φωτογράφος, έπρεπε να πω: "Λυπάμαι πολύ που είμαι εκείνη που τράβηξα αυτή τη φωτογραφία και ελπίζω να καταλαβαίνετε γιατί"», λέει. «Δεν υπήρχε αμφιβολία εκ μέρους τους— έπρεπε να καταγραφεί».
Η βραβευμένη φωτογράφος επανέλαβε τη σημασία της απεικόνισης του κόστους ενός πολέμου στους πολίτες, ακόμη και όταν η εικόνα είναι τρομακτική.
«Ο πόλεμος είναι πάντα φρικτός», λέει. «Κάθε πόλεμος είναι φρικτός. Δεν είναι ότι ο ένας είναι χειρότερος από τον άλλο. Καλύπτω πολέμους εδώ και 20 χρόνια. Και είναι πάντα τραγικό και πάντα οι πολίτες πληρώνουν το υψηλότερο τίμημα».
Ακόμη παλεύει με ερωτήματα σχετικά με την φωτογράφιση του θανάτου και της καταστροφής. «Αυτές οι εικόνες θα ζουν στο διηνεκές», λέει η Addario, που παραμένει στην Ουκρανία. «Αυτή η εικόνα θα είναι εκεί για το υπόλοιπο της ζωής του [Serhiy] μέσα στο κεφάλι του. Και δεν μπορώ ποτέ να το πάρω πίσω. Αλλά αναφέρθηκε επίσης από τα Ηνωμένα Έθνη. Και είναι μια καταγραφή του τι συμβαίνει σε αυτόν τον πόλεμο».
