Η μνημειώδης ζημιά που προκλήθηκε από την εαρινή εκστρατεία της Ρωσίας κατά της υποδομής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας είναι ξεκάθαρη, αν κάποιος περιηγηθεί ένα κατεστραμμένο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
Παράδειγμα αποτελεί ένας τεράστιος σταθμός ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα της Σοβιετικής εποχής που καταστράφηκε: τοίχοι απανθρακωμένοι από μια φωτιά που έκαιγε για περισσότερες από 24 ώρες, τζάμια έσκασαν, στέγη κατέρρευσε, μηχανήματα κατεστραμμένα, σωλήνες και αγωγοί σπασμένα. Παντού ένα χάος από μπάζα, στριμμένα μεταλλικά στηρίγματα, απογυμνωμένα ατσάλινα καλώδια, σύρμα.
Είναι απίστευτο ότι δεν υπήρξαν θύματα μεταξύ των 15 περίπου βασικών στελεχών που πρέπει να παραμείνουν επί τόπου κατά τη διάρκεια ειδοποιήσεων αεροπορικής επιδρομής, κρυμμένοι πίσω από σάκους άμμου στα δωμάτια ελέγχου στο κέντρο του εργοστασίου.
Ο Μαξίμ Τιμτσένκο, διευθύνων σύμβουλος της dtek, που διαχειρίζεται τους περισσότερους μη πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένου αυτού που επισκέφτηκε ο Economist, λέει ότι το 90% της παραγωγικής τους ικανότητας έχει καταστραφεί φέτος. Κύματα επιθέσεων από τον Μάρτιο έχουν στοχεύσει θερμικούς και υδροηλεκτρικούς σταθμούς καθώς και, για πρώτη φορά, εγκαταστάσεις ηλιακής ενέργειας. Καθώς η Ρωσία αγωνίζεται να πετύχει απτά κέρδη στο πεδίο της μάχης, οι γραμμές ηλεκτροδότησης έχουν γίνει η νέα γραμμή του μετώπου.
Πριν από την εισβολή, η παραγωγική ικανότητα της Ουκρανίας ήταν 36 γιγαβάτ (gw) ηλεκτρικής ενέργειας. Η Ρωσία στόχευσε την ηλεκτρική υποδομή της στα τέλη του 2022 και το ήμισυ αυτής της δυνατότητας είχε ήδη χαθεί - είτε είχε καταληφθεί, είτε είχε καταστραφεί - πριν από την ανανέωση των επιθέσεων φέτος. Η Ουκρανία είχε καταφέρει να αποκαταστήσει κάποια χωρητικότητα και τον περασμένο χειμώνα κατάφερε να διατηρήσει σχεδόν τα φώτα αναμμένα, αποκαθιστώντας την ισχύ σχεδόν στα 18 gw που χρειαζόταν τότε.
Αλλά οι φετινές επιθέσεις έχουν καταστρέψει 9 gw παραγωγικής δυνατότητας. Σχεδόν ό,τι έχει απομείνει προέρχεται από πυρηνικούς σταθμούς, στους οποίους οι Ρώσοι απέφυγαν να επιτεθούν. Οι γεννήτριες έχουν επιστρέψει στους δρόμους του Κιέβου και υπάρχουν διακοπές ρεύματος σε κάθε πόλη της Ουκρανίας. Οι ρωσικές επιθέσεις συνεχίζονται. Δεν υπάρχουν αρκετές μπαταρίες αεράμυνας για να χτυπήσουν όλους τους πυραύλους.
Και τώρα τι; Η Ουκρανία εισάγει επί του παρόντος 1,7 gw από την ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να αυξηθεί σε περίπου 2 gw περίπου, σύμφωνα με πιο αισιόδοξες προβλέψεις, αλλά οι περιορισμοί στη μεταφορά σημαίνουν ότι η εισαγόμενη ηλεκτρική ενέργεια δεν μπορεί να προσφέρει περισσότερο από μια σταδιακή ώθηση. Βραχυπρόθεσμα υπάρχει κάποια ελπίδα ότι οι κατεστραμμένοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής μπορούν να επισκευαστούν αρκετά μέχρι αυτόν τον χειμώνα ώστε να παράγουν άλλα 2-3 gw ισχύος. Ουκρανοί μηχανικοί ψάχνουν στην Ευρώπη για μεταχειρισμένο εξοπλισμό από παροπλισμένους σοβιετικού τύπου σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής.
Δεν είναι σαφές πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό. «Θα προσπαθήσουμε», λέει ο Serhiy, ανώτερος μηχανικός στο κατεστραμένο εργοστάσιο, ερευνώντας με λύπη τα συντρίμμια του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού του, τα στοιχεία του οποίου αποκρύπτει ο Economist για λόγους ασφαλείας. Αλλά όλοι καταλαβαίνουν, ότι ακόμα κι αν μπορούσαν να ανακαινιστούν εν μέρει οι υπάρχουσες μονάδες παραγωγής ενέργειας, υπάρχει πρόβλημα. Όλες τους έχουν ήδη χτυπηθεί πολλές φορές.
Η επισκευή των υφιστάμενων θερμοηλεκτρικών σταθμών θα μπορούσε να είναι ένα σχετικά φθηνό μέτρο διακοπής. Αλλά ακόμη και χωρίς τον πόλεμο, η Ουκρανία θα έπρεπε να επαναπροσανατολίσει την ενεργειακή της πολιτική μακριά από σταθμούς με καύση άνθρακα. Η κυβέρνηση αποφάσισε να επενδύσει στα πυρηνικά. ανακοινώνοντας ότι τέσσερις νέοι αντιδραστήρες πρόκειται να κατασκευαστούν στο Χμελνίτσκι, έναν από τους τρεις πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που εξακολουθούν να βρίσκονται υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας, και οι οποίοι παράγουν το μεγαλύτερο μέρος της ισχύος που έχει ακόμη η Ουκρανία. (Το τέταρτο, στη Ζαπορίζια, βρίσκεται υπό ρωσική κατοχή και τώρα έχει κλείσει).
Οι Ουκρανοί αναλυτές ενέργειας δεν είναι πεπεισμένοι. «Ξοδεύουμε χρήματα σε κάτι που δεν χρειαζόμαστε», λέει ο Βολοντίμιρ Ομελτσένκο στο Razumkov Centre, ένα think tank. «Είναι μια πολύ κακή απόφαση κατά τη γνώμη μου. Μοιάζει με έναν τρόπο να δεσμεύσεις πολλά χρήματα για να επενδύσεις σε ένα έργο για δέκα χρόνια».
Εν τω μεταξύ, οι τοπικοί δήμοι, απελπισμένοι να μπορέσουν να παράσχουν τις κρίσιμες υπηρεσίες θέρμανσης και άντλησης νερού αυτό το χειμώνα, αποκεντρώνουν την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, εγκαθιστώντας μίνι σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με τη μορφή σύγχρονων, αποδοτικών, αεριοστροβίλων που έχουν χωρητικότητα από πέντε έως 70 μεγαβάτ (mw). Αυτοί οι μίνι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής μπορούν να συνδεθούν τοπικά, αλλά είναι απίθανο να εγκατασταθούν αρκετά πριν από τον ερχόμενο χειμώνα για να βοηθήσουν στο εθνικό έλλειμμα διαρθρωτικής ισχύος. Η αιολική και η ηλιακή μπορούν να προσθέσουν λίγο περισσότερο.
«Η ειρωνεία αυτής της καταστροφής και αυτού του πολέμου είναι ότι επιτάχυνε την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα της ενεργειακής βιομηχανίας της Ουκρανίας», λέει ο κ. Τιμτσένκο. Η dtek ολοκλήρωσε την κατασκευή ενός αιολικού πάρκου ισχύος 114 mw μόλις 100 χιλιόμετρα από την πρώτη γραμμή πέρυσι. Όταν ένας ρωσικός πύραυλος έπληξε ένα από τα πεδία ηλιακών πάνελ τους, επισκεύασαν τη ζημιά σε μόλις τέσσερις ημέρες. Η αιολική και η ηλιακή ενέργεια δεν είναι απλώς πιο πράσινες επιλογές, είναι στρατηγικά ανθεκτικές. «Χρειάζεται μόνο ένας πύραυλος για να καταστρέψεις σταθμό ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα μεγέθους 300 mw», επισημαίνει ο Τιμτσένκο. «Αλλά χρειάζονται 50 βλήματα για να καταστρέψουν την ίδια ικανότητα σε ένα αιολικό πάρκο».
Όποια και αν είναι τα νέα έργα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, η Ουκρανία χρειάζεται επειγόντως περισσότερη ισχύ αυτόν τον χειμώνα, μόλις λίγους μήνες μακριά. Υπάρχει πολύ λίγος χρόνος και πολύ λίγα από τα δισεκατομμύρια δολάρια που απαιτούνται για την εγκατάσταση πολλών εκατοντάδων μικρών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, την ανακαίνιση βομβαρδισμένων σταθμών παραγωγής ενέργειας ή την κατασκευή αιολικών και ηλιακών πάρκων. Τα κυλιόμενα μπλακ άουτ θα είναι ρουτίνα.
Οι Ουκρανοί έχουν ήδη μάθει πώς να προσαρμόζονται στις ελλείψεις ηλεκτρικής ενέργειας. Οι μικρές επιχειρήσεις διαθέτουν γεννήτριες ντίζελ. Τα μεσαίου μεγέθους εργοστάσια έχουν επενδύσει σε αεριοστρόβιλους και μπορούν ακόμη και να πουλήσουν την επιπλέον προμήθεια τους στο εθνικό δίκτυο. Τα καφέ είναι ανοιχτά για συνεργασία. Όλα τα κτίρια διαθέτουν γεννήτριες για την τροφοδοσία των ανελκυστήρων. Οι άνθρωποι αγοράζουν μπαταρίες που μπορούν να φορτίσουν και να χρησιμοποιήσουν στο σπίτι για συνδέσεις Wi-Fi και λαμπτήρες usb . Όλα αυτά όμως θα δοκιμαστούν σκληρά.
Με πληροφορίες από Economist
