Στον απολογισμό της δεκαετίας πολλά ξένα περιοδικά θυμήθηκαν τον Μοχάμεντ Σαϊντ αλ-Σαχάφ, υπουργό Πληροφοριών του Ιράκ το 2003, όταν έγινε η αμερικάνικη εισβολή. Ο Αλ-Σαχάφ με τα μέτρια αγγλικά του, τα οποία μιλούσε με βαριά αραβική προφορά, εκφορά λόγου που θύμιζε τον Πίτερ Σέλερς ως επιθεωρητή Κλουζό και φορώντας πάντα τον πράσινο μπερέ του, έμοιαζε με φιγούρα βγαλμένη κατευθείαν από αμερικάνικη κωμωδία. Ο Αλ-Σαχάφ έδωσε -άθελά του πάντα- ατάκες-διαμάντια στα δυτικά μίντια: «Είναι μια υπερδύναμη κακούργων. Είναι η υπερδύναμη του Αλ Καπόνε», «Τους μπλοκάραμε μέσα στην πόλη. Ο πισινός τους είναι μπλοκαρισμένος», «Δεν είναι κοντά στο αεροδρόμιο, είναι χαμένοι στην έρημο, δεν μπορούν να διαβάσουν την πυξίδα. Είναι καθυστερημένοι». Εν μια νυκτί ο Αλ- Σαχάφ έγινε καλτ φιγούρα. Απέκτησε παρατσούκλι («Comical Ali» για τους Άγγλους και Baghdad Bob για τους Αμερικάνους) και οι φράσεις του φιγουράρισαν σε διαφημίσεις, μπλουζάκια και single. Προφανώς, ο Αλ-Σαχάφ δεν ήταν και κανένας άγιος, υπουργός Πληροφοριών της κυβέρνησης του Σαντάμ διετέλεσε. Παράλληλα, βέβαια, όταν η μεγαλύτερη υπερδύναμη του κόσμου μπουκάρει στη χώρα σου και στη Δύση σε κοροϊδεύουν γιατί δεν μιλάς αγγλικά με οξφορδιανή προφορά, κάτι δεν πάει καλά. Ή μήπως ισχύει ακριβώς το αντίθετο;
Σε μια δεκαετία που σύμφωνα με το «Time» ήταν «Η δεκαετία από την κόλαση», με μεγάλες τρομοκρατικές επιθέσεις (Δίδυμοι Πύργοι, βομβιστικές επιθέσεις σε Λονδίνο, Μαδρίτη και Μπαλί), πολέμους (Ιράκ, Αφγανιστάν), φυσικές καταστροφές (τσουνάμι) και μια μεγάλη οικονομική κρίση, η σάτιρα δεν θα μπορούσε παρά να είναι η πιο υγιής αντίδραση. Εξάλλου, η σάτιρα πηγάζει από την ανάγκη μας να ευτελίσουμε ή να φέρουμε λίγο πιο κοντά μας αυτό που μας τρομάζει. Δεν είναι να απορεί κανείς που το είδος γνώρισε «χρυσές στιγμές» στον αγγλοσαξωνικό κόσμο την τελευταία δεκαετία. Το «Daily Show» με τον John Stewart, το πρώτο σατιρικό σόου «ψεύτικων ειδήσεων» με έντονη πολιτική χροιά, έγινε μια από τις πιο επιδραστικές εκπομπές της αμερικάνικης τηλεόρασης. Το ΒΒC έδωσε ρέστα γι' άλλη μια φορά με τη σειρά «The thick of it», που σατίριζε τις αγγλοαμερικάνικες σχέσεις και με την απίστευτη πολιτική σάτιρα του «Have I got news for you». Το περιοδικό «Monocle» έκανε προφίλ το λουκ του Αχμαντινετζάντ με σημειώσεις όπως «πλαστικό κρεμ μπουφανάκι» και «μούσι». Δεν έλειψαν βέβαια και οι χοντροκοπιές, όπως απέδειξε ο Σάσα Μπάρον Κόεν. Ο άνθρωπος που έκανε την πρώτη του επιτυχία με την περσόνα του Αli-G, προσποιούμενος τον Άγγλο κάφρο στις περίφημες συνεντεύξεις του στο Channel 4 (σε μια από αυτές ρώτησε τον Ντέιβιντ και τη Βικτώρια Μπέκαμ, το ζευγάρι-σύμβολο του αγγλικού νεοπλουτισμού «Κάποιοι άνθρωποι που ξαφνικά αποκτούν πολλά λεφτά γίνονται πολύ κιτς. Πώς καταφέρατε να το αποφύγετε αυτό;»), έκανε μια παγκόσμια επιτυχία ως Βοrat από το Καζακστάν τo 2006. Όλοι ενθουσιάστηκαν με τον Borat που ξεσκέπαζε την αμερικάνικη υποκρισία και βλαχιά. Κανείς δεν σκέφτηκε βέβαια ότι για χρόνια μετά οποιοσδήποτε άνθρωπος από το Καζακστάν δεν θα μπορούσε να πει από πού είναι χωρίς να τον ρωτήσουνε αν κοιμάται με την αδελφή του.
Στην Ελλάδα, πάλι, παρά τα άπειρα πολιτικά σκάνδαλα, τη διαφθορά, την οικονομική κρίση, τα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου, τα προβλήματα με την υγεία και την παιδεία, η πραγματική σάτιρα τείνει να εκλείψει. Δεν βοηθάει, βέβαια, και η έλλειψη αυτοσαρκασμού που μας χαρακτηρίζει ως λαό, αλλά θα περίμενε κανείς πως σε τέτοιες στιγμές η πολιτική σάτιρα θα ανθούσε. Με την εξαίρεση της Μαλβίνας (που πέθανε όμως το 2002), του παρτσακλού τσολιά της Ελληνοφρένειας και του -συχνά ηθικοπλαστικού- Λάκη Λαζοπούλου, και με την επιθεώρηση αποδυναμωμένη και μάλλον σε μια φάση που δεν είναι καθόλου επιδραστική (ο τίτλος «Είμαι η Ν.Δ.ουλα και μόλις τέλειωσα» μας διέλυσε), τη δεκαετία που μας πέρασε ψάχναμε να βρούμε την ουσιαστική σάτιρα με το δίκαννο. Κανείς από τους ελπιδοφόρους νέους κωμικούς και σεναριογράφους (Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Γιώργος Καπουτζίδης) δεν ασχολείται καν με το είδος. Η κωμωδία των '00s στην Ελλάδα εξαντλήθηκε είτε στην απέραντη χοντροκοπιά και στο κράξιμο -πόσο να γελάσει κανείς με το ιδιόκτητο νησί του Γιάννη Γαλάτη- είτε στην αποδόμηση της καλτίλας των '80s και των '90s. Φτάνει μόνο να βρεθεί κανείς σε παρέα εικοσάρηδων που αναλύουν σκηνές των trash '80s ταινιών: η σκηνή oπου ο Γιώργος Πετρόχειλος φωνάζει «Πατέρα, η αλήθεια βρίσκεται στους σεξ πίστολς, γκέγκε;» με το βρακί και το γκέτο μπλάστερ ανά χείρας, και ο θάνατος του Σταμάτη Γαρδέλη από υπερβολική δόση μαύρου θεωρούνται το αποκορύφωμα της ελληνικής κωμωδίας. Και τι δεν θα δίναμε για λίγη καλή σάτιρα κι ας ήταν χοντροκομμένη και στα όρια του λίβελου. Eξάλλου όπως είπε και ο Ρωμαίος ποιητής Γιουβενάλης «Σε καιρούς σαν κι αυτούς είναι δύσκολο να μην γράψεις σάτιρα».
σχόλια