Ο μπαμπάς μου είναι μαρμαρογλύπτης. Έχει μεταφέρει σε μάρμαρο τα αγάλματα του Τρικούπη και του Βενιζέλου που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γιάννης Παππάς και σήμερα βρίσκονται έξω από τη Βουλή. Το μόνο δικό του έργο είναι ένα μνημείο που έχει κάνει για μια οικογένεια στο Α' Νεκροταφείο. Είναι τρεις άγγελοι πάνω σ' ένα καράβι. Μοιάζει λιγάκι σαν Ρώσικη Πρωτοπορία. Δούλευα από μικρός με τον μπαμπά μου. Έτσι, ξεκίνησα να μαθαίνω σχέδιο από τη Γ' Γυμνασίου για να δώσω στη Σχολή Καλών Τεχνών.
• Στη Σχολή Καλών Τεχνών βρέθηκα στο εργαστήριο του Κοκκινίδη. Στο τρίτο έτος άρχισα από μόνος μου να κάνω φωτογραφία. Ο Κοκκινίδης μού είπε ότι δεν μπορούσε να κατανοήσει τα έργα που έκανα κι έτσι άρχισα να τα δείχνω στο εργαστήριο του Λάππα.
Κατάλαβα ότι τα όρια της λογικής δεν είναι ακριβώς τόσο στενά όσο τα φανταζόμαστε. Ότι η πνευματικότητα είναι αυτή που υπερβαίνει τη λογική και ότι αυτό που πιστεύεις φτάνει να μεταμορφώσει ένα υλικό σε κάτι άλλο, που λογικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει: το να κολυμπάς, για παράδειγμα, σε ένα ποτάμι που υποτίθεται ότι είναι βρόμικο και να νιώθεις συγκλονιστικά.
• Το 1996 συμμετείχα στην έκθεση «Spring Collection» του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Την ίδια χρονιά έφυγα για μεταπτυχιακές σπουδές στη Νέα Υόρκη. Ένιωθα πολύ δυσάρεστα στην Αθήνα και γενικότερα στην Ελλάδα. Πριν φτάσω στη Νέα Υόρκη, δεν είχα φανταστεί ποτέ ότι υπήρχε μια πόλη όπου περπατούσαν τυφλοί άνθρωποι στον δρόμο και το λεωφορείο μπορούσε να περιμένει υπομονετικά να μπει ένας άνθρωπος με αναπηρικό καροτσάκι και όλοι να είναι χαρούμενοι στην αναμονή.
Τον πρώτο χρόνο πήγαινα στο Metropolitan Museum κάθε μέρα και επειδή δεν είχα χρήματα, έτρωγα συνεχώς μακαρόνια με λάδι και λεμόνι. Τα μαγείρευα στο εργαστήριό μου, μέσα στη Σχολή.
• Το 2001, όταν έπεσαν οι Δίδυμοι Πύργοι, έπαθα σοκ. Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι συνέβη. Μετά ξεκίνησε η εθνικιστική παράνοια των Αμερικάνων, ο πόλεμος στο Ιράκ και αυτή η τραγική κατάσταση. Τον Φεβρουάριο της ίδιας χρονιάς ξύπνησα ένα πρωί με την επιθυμία να πάω στην Ινδία. Δεν ήξερα καλά-καλά πού βρίσκεται.
Την ίδια μέρα πήγα στην Πρεσβεία της Ινδίας για να βγάλω βίζα. Ήταν μια παλιομοδίτικη αίθουσα με χαμηλά φώτα κοντά στην 5η Λεωφόρο. Περίμενα στην ουρά, το πάτωμα ήταν πολύ γυαλιστερό και δυο μικρά παιδάκια από την Ινδία, που τα είχε αφήσει ελεύθερα η μαμά τους, είχαν ξαπλώσει στο πάτωμα και «κολυμπούσαν» σαν βατραχάκια. Τότε σκέφτηκα: «Πρέπει να έχει ενδιαφέρον η Ινδία».
• Όταν έφτασα στο Νέο Δελχί, είπα: «Τεράστιο λάθος. Φεύγω αμέσως». Μου φάνηκε χάλια, φρίκη. Με τρόμαξε η πόλη, όπως τρομάζει όλους που πάνε πρώτη φορά. Χιλιάδες άνθρωποι στον δρόμο μου ζητούσαν λεφτά. Υπάρχει μια σύγχυση και μια εντελώς άλλη γλώσσα επικοινωνίας, την οποία, αρχικά, δεν καταλαβαίνεις.
Έμεινα σε ένα πολύ μικρό guest house στην κεντρική αγορά. Το ίδιο βράδυ, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, με ξύπνησε μια μουσική που παιζόταν ζωντανά στον δρόμο. Η μουσική, όπως και όλοι οι θόρυβοι του δρόμου, «έμπαινε» στο δωμάτιο από τα μεγάλα κενά που υπήρχαν ψηλά στους τοίχους του δωματίου για να αερίζεται. Αυτή η μουσική, που την ήξερα από τη Νέα Υόρκη, ήταν η αφορμή για να μη φύγω αμέσως από τη χώρα. Το ταξίδι μου ξεκίνησε την επόμενη μέρα.
• Διαβάζοντας τη Μαχαμπαράτα, νομίζω ότι έμαθα κάποια πράγματα για τον Ινδουισμό. Είχα υπαρξιακά ερωτήματα από μικρός και νομίζω ότι βρήκα κάποιες ικανοποιητικές απαντήσεις στις φανταστικές αφηγήσεις που διάβαζα στα βιβλία του Ινδουισμού.
Κατάλαβα ότι υπήρχε ένα αρχαίο σύστημα σκέψης που υποστήριζε τις ιδέες που είχα μικρότερος. Το ότι ένα ποτάμι μπορεί να είναι θεότητα μού φαίνεται πολύ λογικό ή όσα λέει σήμερα και η επιστήμη για την πραγματικότητα, η οποία μπορεί να μην είναι ακριβώς αυτή που ξέρουμε.
• Όταν έφτασα στο Βαρανάσι τα πάντα μου φαίνονταν εξωφρενικά: ο κόσμος που κολυμπούσε στον Γάγγη, η καύση των νεκρών. Αν και ένιωθα ότι βρισκόμουν σε έναν τόπο μυστηρίου, κάτι με τρόμαζε πολύ. Είχα φρικάρει. Ύστερα από έναν χρόνο, επέστρεψα. Άρχισα να κολυμπάω στον Γάγγη καθημερινά. Κάθε φορά που έμπαινα έκανα προσευχές να μην κολλήσω καμιά αρρώστια. Τελικά, δεν έπαθα τίποτα.
Κάποιες φορές έβλεπες να επιπλέει κοντά σου κάποιο πτώμα. Το πτώμα το μυρίζεις από πολύ μακριά, οπότε δεν γίνεται να πέσεις πάνω του. Απλώς κολυμπάς σε αντίθετη κατεύθυνση και το προσπερνάς. Πολλοί άνθρωποι πάνε εκεί για να πεθάνουν. Το ενδιαφέρον, όμως, του τόπου και η ιερότητά του βρίσκονται στο γεγονός ότι ήταν ιερός πολύ πριν ο Σίβα αποφασίσει να ζήσει εκεί.
• Εκεί κατάλαβα ότι τα όρια της λογικής δεν είναι ακριβώς τόσο στενά όσο τα φανταζόμαστε. Ότι η πνευματικότητα είναι αυτή που υπερβαίνει τη λογική και ότι αυτό που πιστεύεις φτάνει να μεταμορφώσει ένα υλικό σε κάτι άλλο, που λογικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει: το να κολυμπάς, για παράδειγμα, σε ένα ποτάμι που υποτίθεται ότι είναι βρόμικο και να νιώθεις συγκλονιστικά. Τότε κατάλαβα ότι αυτή η εμπειρία σχετίζεται και με την τέχνη, όταν νιώθεις ή πιστεύεις ότι τα χρώματα σε έναν πίνακα μπορούν μέσω του πνεύματος να συνδυαστούν για να δημιουργηθεί κάτι.
• Έψαχνα να βρω έναν τρόπο να κάνω ένα έργο που θα μπορούσε να σχολιάσει τις ιδέες και τις σκέψεις που είχαν δημιουργηθεί από την παραμονή μου στο Βαρανάσι. Κάποια στιγμή ζήτησα από ορισμένους ανθρώπους να συμβάλουν στη δημιουργία ενός έργου με ένα μικρό ποσό. Αυτοί θα ήταν παραλήπτες των έργων που θα έφτιαχνα ταξιδεύοντας, χωρίς δικό μου όχημα, από την Αθήνα στο Βαρανάσι.
• Στο πρώτο ταξίδι ήταν δέκα οι παραλήπτες. Ήθελα να δω πώς κάτι πολύ ευτελές και ασήμαντο, που δεν κοστίζει πολλά χρήματα, μπορεί να γίνει πολύ ενδιαφέρον. Πώς μπορεί, επίσης, το εργαστήριο του καλλιτέχνη να μην είναι στο σπίτι του, αλλά κάπου έξω.
Τραβούσα με μια αναλογική κάμερα φωτογραφίες, μικρές λεπτομέρειες του ταξιδιού, τις τύπωνα σε φωτοτυπίες και τις έστελνα. Ταξίδευα με λεωφορεία και τρένα. Περνούσα όλη τη μέρα μιλώντας με διαφορετικούς ανθρώπους. Δεν ένιωσα ποτέ μοναξιά.
• Το 2007 ξεκίνησα ένα ανάλογο ταξίδι και στην Αθήνα, που ήταν ψυχικά επίπονο. Τότε ένιωθα ότι η Αθήνα βρισκόταν σε ένα είδος πνευματικής κόλασης, σαν να μπαίναμε στην κόλαση και ότι θα ακολουθούσε μια εξέλιξη φθοράς και διάλυσης. Δεν φανταζόμουνα ποτέ πού θα φτάναμε.
Ό,τι συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι αντανάκλαση του πνεύματός μας. Οι πυρκαγιές στα δάση, η αδιαφορία της πολιτείας, η διαφθορά, όλα έμοιαζαν τότε σε μένα σαν φυσικό αποτέλεσμα κάποιας πνευματικής σήψης. Όλα όσα ζούμε αυτήν τη στιγμή συνδέονται, επίσης, με τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την ύλη, τα λεφτά, και μοιάζουν με τα προσεχώς της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 7.11.2012
