Για να φτάσουμε στα Σεκάνια χρειάστηκε μια απότομη κατάβαση περίπου 20 λεπτών και λίγες ώρες αργότερα μια δυσκολότερη ανάβαση μέσα από ένα δύσβατο μονοπάτι χαραγμένο σε ένα παρθένο τοπίο με ελαιόδεντρα, πεύκα και εκατοντάδες θάμνους αρωματικών φυτών. Ένα τοπίο τελείως κόντρα σε ένα νησί όπου ο τουρισμός, χρόνια τώρα, έχει χαρακτηριστικά «βιομηχανίας» και ενώ βρισκόμαστε ακόμα στον Μάιο ήδη έχει κατακλυστεί από εκατοντάδες τουρίστες.
Τα Σεκάνια είναι ένα σύμπλεγμα τριών παραλιών και εκτείνεται σε 550 μέτρα στη νοτιοανατολική πλευρά της Ζακύνθου. Στην παραλία αυτή απαγορεύεται η πρόσβαση από ξηράς και θαλάσσης και, φυσικά, οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα, ακόμα και το κολύμπι. Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, αφού βρίσκεται στον πυρήνα του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου.
Παγκοσμίως μία από τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας
Πρόκειται για τη σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας καρέτα στη Μεσόγειο, αποτελώντας μάλιστα την παραλία με τη μεγαλύτερη πυκνότητα σε φωλιές παγκοσμίως: «Τα Σεκάνια είναι μία από τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας στον κόσμο και φιλοξενούν περίπου το 50% όλων των φωλιών της περιοχής του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, στο οποίο υπάρχουν 6 διαφορετικές παραλίες ωοτοκίας», λέει στη LiFO η Χαρίκλεια Μινώτου, υπεύθυνη προγράμματος Ζακύνθου του WWF.
Τα Σεκάνια είναι ένα σύμπλεγμα τριών παραλιών και εκτείνεται σε 550 μέτρα στη νοτιοανατολική πλευρά της Ζακύνθου. Στην παραλία αυτή απαγορεύεται η πρόσβαση από ξηράς και θαλάσσης και, φυσικά, οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα, ακόμα και το κολύμπι. Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, αφού βρίσκεται στον πυρήνα του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου.
Η Χ. Μινώτου μας εξηγεί ότι το μόνο που επιτρέπεται στα Σεκάνια είναι η επιστημονική έρευνα, καθώς αποτελούν ζώνη απολύτου προστασίας του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου: «Η μόνη μέρα που μπορεί κάποιος να τα επισκεφτεί είναι για να συμβάλει στον καθαρισμό της παραλίας ωοτοκίας ώστε οι χελώνες να βρουν την παραλία καθαρή από πλαστικά και σκουπίδια και να φωλεοποιήσουν», λέει. Ακούγεται παράδοξο, αλλά ο μέσος όρος της ποσότητας των σκουπιδιών που απομακρύνονται κάθε χρόνο από αυτή την απροσπέλαστη για τον κόσμο παραλία είναι περίπου 500 κιλά, τα οποία φέρνουν στην προστατευόμενη περιοχή ο αέρας και τα θαλάσσια ρεύματα.
Η 24ωρη επιτήρηση των θηρευτών
Μπορεί η περιοχή να μη δέχεται ανθρωπογενείς πιέσεις, ωστόσο η Ειρήνη Μάργαρη, επιτηρήτρια στη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Ζακύνθου, Αίνου και Προστατευόμενων Περιοχών Ιονίων Νήσων του ΟΦΥΠΕΚΑ, υποστηρίζει ότι «οι χελώνες καρέτα, τα αυγά και οι νεοσσοί τους είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε θηρευτές, όπως είναι οι γλάροι και οι αρουραίοι».
Τα τελευταία χρόνια μάς εξηγεί ότι «έχει εμφανιστεί ένας νέος θηρευτής, τα καβούρια ghost crabs, τα οποία είναι ένα ξενικό είδος, κι αυτό προστατευόμενο». Ακόμα, όπως λέει, «δεν έχουμε καταλήξει σε τελικά συμπεράσματα για τη συμπεριφορά αυτών των θηρευτών, την οποία συνεχίζουμε να μελετάμε συστηματικά μέσα από μια συνεχή καταγραφή που γίνεται σε 24ωρη βάση με τη βοήθεια ενός προηγμένου συστήματος καμερών».
WWF: Μια καθοριστική κίνηση που απέτρεψε την περιβαλλοντική υποβάθμιση
Την ευθύνη από πλευράς κράτους για τον μικρό αυτό παράδεισο στη Ζάκυνθο έχει η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Ζακύνθου Αίνου και Προστατευόμενων Περιοχών Ιονίων Νήσων που υπάγεται στον κεντρικό φορέα, τον ΟΦΥΠΕΚΑ. Υπήρξαν όμως, και υπάρχουν, καθοριστικές κινήσεις από την πλευρά των περιβαλλοντικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην προστασία της από την οικιστική πίεση που ασκείται στη Ζάκυνθο όπως και σε όλα τα νησιά που αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα.
Το 1994 η έκταση 327 στρεμμάτων που περιβάλλει τα Σεκάνια αγοράστηκε από το WWF Ελλάς. Τα χρήματα συγκεντρώθηκαν μέσα από μια πανευρωπαϊκή εκστρατεία που πραγματοποίησε η οργάνωση, η οποία ξεκίνησε τις πρώτες προσπάθειες για την προστασία της καρέτα τη δεκαετία του 1980. Η αγορά αυτή απέτρεψε τη δημιουργία ξενοδοχειακών μονάδων στις εκτάσεις που βρίσκονται πάνω από τα Σεκάνια και ακολούθως την περιβαλλοντική υποβάθμιση της παραλίας. Πέντε χρόνια μετά, το 1999, ιδρύθηκε το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και η περιοχή χαρακτηρίστηκε ως ζώνη απολύτου προστασίας με Προεδρικό Διάταγμα.
Θα γεννήσει νωρίτερα η καρέτα λόγω κλιματικής κρίσης;
Η χελώνα καρέτα βρέθηκε στην επικαιρότητα πριν από μερικές μέρες, όταν ο «Αρχέλων», η οργάνωση που έχει ισχυρή παρουσία 40 χρόνων στην περιοχή και αντίστοιχη δράση στην προστασία της θαλάσσιας χελώνας, ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε νωρίτερα φέτος η ωοτοκία της καρέτα, γεγονός που απέδωσε στην κλιματική αλλαγή.
Ρωτήσαμε την Ειρήνη Μάργαρη, που λόγω της ιδιότητάς της είναι τα μάτια και τα αυτιά της παραλίας, ποια είναι η γνώμη της και ποιες οι παρατηρήσεις του ΟΦΥΠΕΚΑ για το ζήτημα: «Δεν μπορώ να σας απαντήσω σ’ αυτό», μας λέει, «το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι και παλιότερα είχαμε βρει φωλιές αρκετά νωρίς, τον Μάιο. Δεν είναι η πρώτη φορά. Θα πρέπει να εξετάσουμε πώς θα εξελιχθεί το συμβάν αυτό τα επόμενα χρόνια, αν συνεχίσει να συμβαίνει. Με μία φορά που έγινε δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα».
Ο Θάνος Μιχαηλίδης, υπεύθυνος του προγράμματος Ζακύνθου για τον «Αρχέλων», ήταν από πολύ νωρίς το πρωί στα Σεκάνια. Όσον αφορά το αν η ωοτοκία φέτος ξεκίνησε νωρίτερα, όπως υποστηρίζει η οργάνωση που εκπροσωπεί, μας λέει ότι «φέτος καταγράφηκε για πρώτη φορά στα Σεκάνια τόσο νωρίς η πρώτη φωλιά. Το επιβεβαίωσε και η Αλίκη Παναγοπούλου, η οποία είναι υπεύθυνη των ερευνητικών θεμάτων του "Αρχέλων", η οποία ανέτρεξε στις βάσεις δεδομένων που κρατάμε εδώ και 40 χρόνια και όντως δεν βρέθηκε πουθενά στην Ελλάδα φωλιά που να έχει γίνει ξανά τόσο νωρίς». Ο Θ. Μιχαηλίδης υποστηρίζει ότι «υπάρχουν ενδείξεις πως μπορεί να οφείλεται στην κλιματική αλλαγή, καθώς από το 2016 υπήρξαν επιστημονικές προβλέψεις ότι θα μεταφέρεται η περίοδος ωοτοκίας όλο και πιο νωρίς λόγω της κλιματικής αλλαγής».
Από την άλλη πλευρά, αναφέρει, ότι η πρώιμη αυτή μεταφορά της ωοτοκίας που παρατήρησε ο «Αρχέλων», «δείχνει μια ευρωστία και ανθεκτικότητα του πληθυσμού απέναντι στην κλιματική αλλαγή, καθώς οι χελώνες προσαρμόζονται στο να κάνουν τις φωλιές τους και να γεννάνε πιο νωρίς». Το γεγονός αυτό, όμως, φέρνει νέους προβληματισμούς και κινδύνους: «Το φύλο των νεοσσών που θα βγούν από τα αυγά καθορίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη θερμοκρασία της άμμου. Και λόγω της κλιματικής αλλαγής βλέπουμε όλο και περισσότερο θηλυκά να εκκολάπτονται, με αποτέλεσμα να αλλάζει η ισορροπία στον πληθυσμό θηλυκών και αρσενικών». Για να υπάρχει συνέχεια στην προστασία αυτού του σημαντικού θαλάσσιου είδους, ο Θ. Μιχαηλίδης μας λέει πως απαιτείται η ισχυρή συμμετοχή των εθελοντών: «Χρειαζόμαστε κι άλλους εθελοντές που θα βοηθήσουν το έργο μας. Η συνεισφορά τους είναι πολύτιμη και σημαντική», λέει.
Οι «Envi Fighters» ως μέρος της λύσης του προβλήματος
Οι επιστήμονες του WWF λένε ότι οι χελώνες είναι μεταναστευτικό είδος και επιστρέφουν στην περιοχή νωρίς την άνοιξη για να ζευγαρώσουν στον κόλπο του Λαγανά και στη συνέχεια να γεννήσουν τα αυγά τους στις 6 διαφορετικές παραλίες ωοτοκίας του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου. Κάθε χελώνα την ίδια περίοδο ωοτοκίας θα γεννήσει έως 3 φορές και θα επιστρέψει στην περιοχή για να αναπαραχθεί και να γεννήσει πάλι μετά από μια περίοδο 2-3 χρονών.
Η παραλία θα πρέπει να είναι καθαρή για να υποδεχθεί τις νέες φωλιές και γι' αυτό ενώνουν τις δυνάμεις τους πολλοί φορείς, οι οποίοι συναντιούνται ξανά και ξανά για να έχει συνέχεια η προστασία της καρέτα αλλά και για να είναι μόνιμη η συνολική διαφύλαξη του σημαντικού αυτού συμπλέγματος.
Στην ετήσια προετοιμασία και στον καθαρισμό της παραλίας συμμετείχαν φοιτητές του τμήματος Περιβάλλοντος του Ιόνιου Πανεπιστημίου. Η ομάδα των φοιτητών που συμμετείχε στη δράση ονομάζεται «Envi Fighters» (μαχητές του περιβάλλοντος) και έχει αποκτήσει μια σταθερή σχέση με την περιβαλλοντική προστασία της περιοχής. «Οι "Envi Fighters" έχουν υιοθετήσει δύο παραλίες, την παραλία στο Τσιλιβή και τα Σεκάνια», λένε η Σοφία Καπωτά και η Καλιόπη Χατζημιχαήλ, που είναι φοιτήτριες του τμήματος Περιβάλλοντος στη Ζάκυνθο και μέλη αυτής της ομάδας.
Μας εξηγούν ότι η υιοθεσία αυτή εντάσσεται στο πρόγραμμα Adopt a Beach του WWF Ελλάς, το οποίο είναι ένα σύστημα παρακολούθησης της παράκτιας ρύπανσης από τους ίδιους τους πολίτες: «Σκοπός της δράσης είναι να αναδείξει, εφόσον υπάρχουν, τα διαφορετικά είδη απορριμμάτων και τις διαφορετικές ποσότητες μεταξύ μιας παραλίας με έντονη τουριστική ανάπτυξη, όπως είναι το Τσιλιβή, και μιας παραλίας απολύτου προστασίας, σαν τα Σεκάνια, όπου επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα».
Μέσα σε τέσσερις ώρες ο καθαρισμός είχε ολοκληρωθεί. Στη συνέχεια ξεκίνησε η καταγραφή και η κατηγοριοποίηση των απορριμμάτων από τους φοιτητές: «Μ' αυτό τον τρόπο, με τη συμμετοχή μας εδώ, γινόμαστε μέρος της λύσης του προβλήματος», λέει η Σ. Καπωτά. «Και είναι κάτι με το οποίο μπορούν να ασχοληθούν όλοι οι πολίτες. Δεν είναι απαραίτητο να ανήκεις στον επιστημονικό κλάδο ή να σε ενδιαφέρει ερευνητικά αυτός ο τομέας».
Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο συμμετέχει ενεργά, με έρευνες που αφορούν την προστατευόμενη περιοχή, θα μας πει ο Αριστοτέλης Μαρτίνης, αν. καθηγητής στο τμήμα Περιβάλλοντος. Ο Αρ. Μαρτίνης λέει ότι στις στοχεύσεις των δράσεων που αναπτύσσει το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και έχουν στο επίκεντρό τους το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου είναι η ενεργοποίηση τα αντανακλαστικών της τοπικής κοινωνίας: «Κανείς δεν μπορεί να καταφέρει να προστατέψει το περιβάλλον μόνος του. Το περιβάλλον μας χρειάζεται όλους. Και οι πολίτες πρέπει να ευαισθητοποιηθούν, γι' αυτό πολλές από τις δράσεις μας επικεντρώνονται σε αυτή την κατεύθυνση. Για εμάς δεν είναι σημαντικό μόνο να ενημερωθεί ο πολίτης αλλά και να αλλάξει στάση και να συμμετέχει».
Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, που ήταν κοντά στα Σεκάνια από την πρώτη στιγμή, υποστηρίζει: «Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο έχει μια συνεργασία με το Θαλάσσιο Εθνικό Πάρκο εδώ και πολλά χρόνια, από τότε που δημιουργήθηκε το τμήμα στη Ζάκυνθο. Διοργανώνουμε μαζί διάφορες δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Μία από αυτές είναι ο ετήσιος καθαρισμός της παραλίας για να μπορεί να περάσει χωρίς εμπόδια η χελώνα, να κάνει τη φωλιά της και να γεννήσει τα αυγά της».
Ένα πλέγμα συνεργειών για την αποτελεσματική προστασία
Αλλά και οι άνθρωποι του WWF υποστηρίζουν ότι για την προστασία της καρέτα απαιτούνται στοχευμένες και συντονισμένες δράσεις, όπως και δυναμικές συνέργειες μεταξύ τοπικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων, κάτι το οποίο, όπως ισχυρίζονται, έχει επιτευχθεί, θωρακίζοντας την περιοχή τόσο αποτελεσματικά. Εκτός από τον κρατικό φορέα, το WWF και τον «Αρχέλων», στη μάχη της προστασίας αυτού του πανάρχαιου θαλάσσιου είδους δραστηριοποιείται και η οργάνωση MEDASSET-Μεσογειακός Σύνδεσμος για τη σωτηρία των θαλάσσιων χελωνών.
Ακόμα και οι δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης των πυρκαγιών βασίζονται σε αυτήν τη συνεργασία δυνάμεων. Η λειτουργία των 4 υδατοδεξαμενών που έχουν εγκατασταθεί στην περιοχή εξασφαλίζεται κάθε χρόνο με τη συνεργασία της Πυροσβεστικής Διεύθυνσης Ζακύνθου.
Το WWF Ελλάς, σε συνεργασία με τη Μονάδα Διαχείρισης, πραγματοποιεί και ένα πρόγραμμα πυροφύλαξης από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο. Οι φύλακες εκπαιδεύονται και εποπτεύουν την περιοχή για έγκαιρο εντοπισμό φωτιάς. Από το WWF υπάρχει συστηματική παρακολούθηση των βασικών οικολογικών παραμέτρων που μπορεί να επηρεάσουν τη σημαντική περιβαλλοντική αξία της περιοχής.
Κάθε χρόνο την άνοιξη πραγματοποιούνται διαχειριστικές δράσεις στη χερσαία περιοχή πίσω από την παραλία, ώστε να ελεγχθούν τα φαινόμενα διάβρωσης και να αποφευχθεί η μεταφορά λάσπης και φερτών υλικών έως την ακτή. «Πρόκειται για μια σημαντική παρέμβαση, καθώς κάθε αλλαγή στα συστατικά της άμμου μπορεί να επηρεάσει την επιτυχή ωοτοκία και την εκκόλαψη των αυγών των χελωνών», υποστηρίζουν από την οργάνωση.
«Τα Σεκάνια αποτελούν ένα πρότυπο παράδειγμα για την προστασία και διαχείριση σημαντικών περιβαλλοντικών περιοχών», λέει η Χ. Μινώτου. «Η συνεχής παρουσία, η δέσμευση, η ολιστική προσέγγιση για την παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, τη διαχείριση και την προστασία καθώς και οι δυναμικές συνέργειες είναι οι παράμετροι που διαχρονικά έχουν εξασφαλίσει ότι τα Σεκάνια θα παραμείνουν μία από τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας για τις θαλάσσιες χελώνες καρέτα καρέτα. Το WWF Ελλάς με συνέπεια, συνέχεια και καινοτόμες πρακτικές και ερευνητικές πρωτοβουλίες έχει συμβάλει και θα συνεχίσει δυναμικά να προσπαθεί ώστε η παραλία να παραμείνει ένας παράδεισος για την καρέτα».
