Γεννηθείς στις Μουρνιές της Κρήτης, στις 23 Αυγούστου του 1864, ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε αδιαμφισβήτητα ο κορυφαίος Έλληνας πολιτικός του 20ου αιώνα.
Διετέλεσε πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας και επτά φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας ως αρχηγός του κόμματος των Φιλευθέρων, από τις 6 Οκτωβρίου του 1910, αμέσως μετά το Κίνημα του Στρατιωτικού συνδέσμου του 1909 όπου και τον κάλεσε στην Αθήνα με σκοπό να αναλάβει τον πολιτικό χειρισμό του Κινήματος, μέχρι τις 6 Μαρτίου του 1933.
Επί των ημερών του, η έκταση της Ελλάδας διπλασιάστηκε και ο ίδιος υπήρξε πρωταγωνιστής κορυφαίων στιγμών της Ελληνικής Ιστορίας αφού, λόγω του ενστίκτου και των σωστών πολιτικών του τοποθετήσεων, βρέθηκε με το μέρος των νικητών τόσο στον Α΄ και Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο όσο και στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επικράτησε κατά τον Εθνικό Διχασμό και έθεσε την χώρα στο στρατόπεδο της Αντάντ, κερδίζοντας σημαντικά εδαφικά οφέλη.
Η βόλτα μας περιλαμβάνει και το σημείο δολοφονίας του εθνικιστή δημοσιογράφου, διπλωμάτη και πολιτικού αντιπάλου του Ελευθέριου Βενιζέλου, Ίωνα Δραγούμη, στις 31 Ιουλίου του 1920 στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας.
Δοξάστηκε αλλά και επικρίθηκε όσο λίγοι, χωρίζοντας για χρόνια ολόκληρα τον ελληνικό πολιτικό κόσμο σε 2 βασικά στρατόπεδα, τους «Βενιζελικούς», αυτούς που θεωρούσαν τον Βενιζέλο αδιαμφισβήτητο κυρίαρχο στην πολιτική σκηνή και τους «αντιβενιζελικούς», αυτούς που έβλεπαν στο πρόσωπό του το απόλυτο κακό και τον βασικό υπεύθυνο του αιματοκυλίσματος της χώρας στους συνεχόμενους πολέμους της εποχής εξαιτίας της απολυταρχικής του θέσης, χρεωνοντάς του παράλληλα ότι αποτέλεσε το απόλυτο φερέφωνο των αγγλικών συμφερόντων εντός του Ελλαδικού χώρου.
Στη σημερινή μας «βόλτα» θα επισκεφτούμε 3 σημεία στην Αθήνα που συνδέονται με αυτόν είτε άμεσα, το σπίτι που έζησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος με την δεύτερη γυναίκα του Έλενα Σκυλίτση στην Λουκιανού στον αριθμό 2 στο Κολωνάκι, είτε έμμεσα, το σημείο στην οδό Αχαρνών στον αριθμό 81, όπου οι αρχηγοί του Στρατιωτικού Συνδέσμου συναντήθηκαν τελευταία φορά ώστε να οργανώσουν τις τελευταίες λεπτομέρειες πριν εκδηλωθεί το Στρατιωτικό Κίνημα στις 15 Αυγούστου του 1909 που ειχε ως αποτέλεσμα να κληθεί στην Αθήνα ο Βενιζέλος.
Η βόλτα μας περιλαμβάνει και το σημείο δολοφονίας του εθνικιστή δημοσιογράφου, διπλωμάτη και πολιτικού αντιπάλου του Ελευθέριου Βενιζέλου, Ίωνα Δραγούμη, στις 31 Ιουλίου του 1920 στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Η δολοφονία αυτή διαπράχθηκε σε αντίποινα για την απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου στο Παρίσι από το παρακρατικό σώμα του Παύλου Γύπαρη, τα «Δημοκρατικά Τάγματα Ασφαλείας», που είχε δημιουργήσει ο ίδιος κατά τη διάρκεια του «Εθνικού Διχασμού» ως απάντηση στους «Επίστρατους», το αντίστοιχο παραστρατιωτικό σώμα του Ιωάννη Μεταξά.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν.
Αχαρνών 81. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος και το Κίνημα του 1909.
Στις 25 Ιουνίου του 1909, στην οδό Αχαρνών στον αριθμό 81, τότε οικία του υπολοχαγού Μ. Χατζημιχάλη, «Tριακόσιοι αξιωματικοί», γράφει η εφημερίδα «Σκριπ», ''συνεκεντρώθησαν εις την υπ' αριθμόν 81 οικίαν του υπολοχαγού κ. Xατζημιχάλη περί την 11 μ.μ. και συνεσκέπτοντο περί της πολιτικής καταστάσεως του στρατεύματος ήτις απογοητεύει τους αξιωματικούς'', όπως υποστήριξαν και οι λοιπές εφημερίδες της εποχής, παρά την κοινή τους απόφαση να μην δημοσιεύονται τυχόν κινήματα αξιωματικών.
Σε εκείνο το σπίτι λοιπόν, που δεν υπάρχει πια και στη θέση του έχει ανεγερθεί πολυκατοικία, ιδρύθηκε ο «Στρατιωτικός Σύνδεσμος», ο οποίος θα παίξει τις επόμενες μέρες σημαίνοντα ρόλο στις πολιτικές εξελίξεις της Ελλάδος.
Οι συναντήσεις των αξιωματικών συνωμοτών έχουν ξεκινήσει από τον Οκτώβριο του 1908, όπου στο σπίτι του λοχαγού Θ. Πάγκαλου συγκροτείται ο αρχικός συνωμοτικός πυρήνας των κατώτερων αξιωματικών. Στην πρώτη αυτή συνάντηση δέκα ανθυπολοχαγοί, δυο υπολοχαγοί και ένας λοχαγός υπογράφουν το πρώτο «επαναστατικό πρωτόκολλο» γραμμένο με «ερυθρά μελάνη». Mέχρι τις 25 Iουνίου του 1909 θα το προσυπογράψουν 120-130 αξιωματικοί.
Πολύ γρήγορα πλήθος αξιωματικών και υπαξιωματικών του Ελληνικού Στρατού συμμετέχουν στον Σύνδεσμο όπως ο Νικόλαος Πλαστήρας και Γ. Κονδύλης. Από τις αρχές του 1909, αρχηγός του Συνδέσμου γίνεται ο αξιωματικός Γ. Καραισκάκης, εγγονός του οπλαρχηγού της επανάστασης του 1821. Τον Μάιο του 1909 σχηματίζεται η συνωμοτική ομάδα των ανώτερων αξιωματικών με πρωταγωνιστή τον Ίλαρχο Ε. Ζυμβρακάκη, μαζί με άλλους 30 λοχαγούς οι οποίοι προέρχονται κυρίως από το Μακεδονικό Κομιτάτο.
Οι λόγοι της αντίδρασης των υπαξιωματικών και των αξιωματικών ήταν καταρχήν, η αυξανόμενη δυσαρέσκεια του στρατού από την ανάμειξη της Αυλής στο στράτευμα με αποκορύφωμα τη ντροπιαστική ήττα του 1897 από τους Τούρκους (κύριος υπεύθυνος θεωρήθηκε ο διάδοχος του Ελληνικού στέμματος πρίγκιπας Κωνσταντίνος καθότι αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού) και επιπλέον, η διευθέτηση του Μακεδονικού Ζητήματος αφού πολλοί από τους αξιωματικούς προέρχονταν από το Μακεδονικό Κομιτάτο, το οποίο πολεμούσε το αντίστοιχο Βουλγαρικό και τους Τούρκους στην περιοχή της Μακεδονίας. Εμπνευσμένοι από το κίνημα των Νεότουρκων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι αξιωματικοί ζητούσαν αλλαγή του παλαιοκομματισμού, μεταρρυθμίσεις στον στρατό, τη διοίκηση και την παιδεία, και απέκλειαν ρητά κάθε περίπτωση καθεστωτικής αλλαγής, δικτατορίας, συνταγματικής τροποποίησης ή κατάργησης της κυβέρνησης. Ζητούσαν απλώς την απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου και των υπόλοιπων πριγκίπων από το στράτευμα, αντιπροτείνοντας σειρά μέτρων για στρατιωτική αναδιοργάνωση.
Το βράδυ λοιπόν της 25ης Ιουνίου, οι συνωμότες συγκεντρώθηκαν στο σπίτι του υπολοχαγού Χατζημιχάλη ώστε να συντάξουν τις προγραμματικές αρχές του Συνδέσμου. Η συγκέντρωση έγινε όμως αντιληπτή από τον Φρούραρχο της Αθήνας συνταγματάρχη Ν. Σχινά ο οποίος και εισέβαλε στη συγκέντρωση μαζί με τον υπασπιστή του. O Σχινάς εκδιώχτηκε κακήν κακώς, μαζί με τον κακοποιημένο υπασπιστή του, και έσπευσε να γνωστοποιήσει τα συμβάντα στο διάδοχο και αρχηγό της Γενικής Διοίκησης του Στρατού, Kωνσταντίνο.
Η διαρροή της είδησης προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησης Θεοτόκη, ενώ οι κατευναστικές προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία δηλώσεις της κυβέρνησης Ράλλη (σχετικά με το Κρητικό και το Μακεδονικό) προκάλεσαν την οργή του Συνδέσμου. Η απάντηση της κυβέρνησης Ράλλη στο Σύνδεσμο ήταν ένα κύμα μεταθέσεων, καθώς και η παραπομπή 12 αξιωματικών σε ανακριτικό συμβούλιο προς απόταξη. Όταν η εφημερίδα ο Χρόνος, διερμηνεύοντας τις θέσεις του Συνδέσμου, επιτέθηκε κατά «της βουλευτικής φεουδαρχίας των κομματικών συμμοριών και των Αυλών», ζητώντας μεταρρυθμίσεις και απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου, καθώς και των πριγκίπων από το στράτευμα, ο Ράλλης προχώρησε σε συλλήψεις. Ο κύβος είχε ριφθεί. Στις 14 Αυγούστου, με μια παράτολμη ενέργειά του, ο Πάγκαλος απελευθερώνει τους κρατουμένους αξιωματικούς Σάρρο και Ταμπακόπουλο, προκαλώντας την οργή του Ράλλη, ο οποίος αμέσως διατάζει επιφυλακή και δεκάδες συλλήψεων. Τη νύχτα προς την 15η Αυγούστου, ο Σύνδεσμος προχωρά σε κίνημα, το οποίο θα εγκαινιάσει μία εποχή στην νεώτερη Ελλάδα κατά την οποία ο στρατός θα παρεμβαίνει.
Τους όρους των επαναστατών αποδέχθηκε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, ο οποίος σχημάτισε κυβέρνηση μετά την παραίτηση του Ράλλη. Ο αρχηγός του Συνδέσμου, συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς, δίνει διαταγή στις επαναστατημένες μονάδες να γυρίσουν στις θέσεις τους, χωρίς έτσι να εγκαθιδρυθεί δικτατορία, σύμφωνα με τις παροτρύνσεις μεγάλης μάζας του λαού και του φοιτητικού κόσμου.
Το μεγαλειώδες συλλαλητήριο των συντεχνιών της Αθήνας και του Πειραιά, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου, έκανε πρόδηλη πλέον την υποστήριξη του λαού στις θέσεις του Συνδέσμου, ενώ η υποστήριξη που βρήκε το Κίνημα προκάλεσε την έντονη ανησυχία των κομμάτων, του θρόνου και των ξένων δυνάμεων.
Ο Σύνδεσμος επιθυμούσε την εγκαθίδρυση δικτατορίας. Ωστόσο επικράτησαν οι πιο ψύχραιμες φωνές. Έτσι, μετά από πρόταση του λοχαγού Σάρρου, ο υπολοχαγός Κονταράτος βολιδοσκόπησε τον Οκτώβριο του 1909 τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος είχε σχέση με το κίνημα και ήταν ηγετική μορφή της Επανάστασης του Θερίσου, στις 23 Μαρτίου του 1905. Διατελώντας πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας, κύριο σκοπό είχε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ο Βενιζέλος έφθασε στον Πειραιά στις 28 Δεκεμβρίου 1909 υποδεικνύοντας τη μοναδική λύση: υπηρεσιακή κυβέρνηση και προκήρυξη εκλογών για Αναθεωρητική Βουλή. Στις 22 Ιανουαρίου 1910 αναχωρούσε πάλι για την Κρήτη, έχοντας θεμελιώσει την αναμόρφωση της πολιτικής ζωής.
Στη νέα κυβέρνηση Δραγούμη, ο Νικόλαος Ζορμπάς ανέλαβε Υπουργός Στρατιωτικών και ο Στέφανος Καλλέργης Εξωτερικών. Ο δε Σύνδεσμος, μετά την προκήρυξη εκλογών για Αναθεωρητική Βουλή, διαλύθηκε, έχοντας επιτύχει τους σκοπούς του.
Με αυτές τις ενέργειες, ο Ελευθέριος Βενιζέλος μπαίνει στην πολιτική ζωή της Ελλάδας, όπου θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο για τα επόμενα 25 χρόνια και θα αναδειχτεί σε ηγετική μορφή.
Η δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη
O Ίων Δραγούμης (Αθήνα, 14 Σεπτεμβρίου 1878-31 Ιουλίου 1920), υιός του πολιτικού και πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη, με καταγωγή από το Βογατσικό Καστοριάς, και της Ελισάβετ Κοντογιαννάκη, διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ελληνικές κοινότητες κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.
Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1897 κατατάχτηκε εθελοντής στον «άτυχο» για τα ελληνικά όπλα, ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το 1899 εισήλθε στο διπλωματικό σώμα και το 1902 τοποθετήθηκε ως υποπρόξενος στο Γενικό Προξενείο του Μοναστηρίου. Από τη θέση αυτή και με τη συνεργασία του πατέρα του και του γαμπρού του Παύλου Μελά, εργάστηκε επίμονα για την οργάνωση των ορθόδοξων κοινοτήτων της Μακεδονίας κατά των Βούλγαρων σχισματικών, γνωστών και ως κομιτατζήδων.
Τα επόμενα χρόνια υπηρέτησε ως πρόξενος στις Σέρρες (1903), στον Πύργο Βουλγαρίας, στη Φιλιππούπολη (1904), στην Αλεξανδρούπολη (τότε Δεδέαγατς) και στην Αλεξάνδρεια, όπου γνώρισε τους δύο έρωτες της ζωής του: την Πηνελόπη Δέλτα και τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Το 1907 τοποθετήθηκε στο προξενείο της Κωνσταντινούπολης με τον βαθμό του γραμματέα. Η παραμονή του εκεί συνέπεσε με την Επανάσταση των Νεότουρκων.
Οι επαγγελίες των επαναστατών «περί ισοπολιτείας των διαφόρων εθνοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία» φάνηκαν να δικαιώνουν ορισμένες απόψεις του, που υποστήριζαν ότι η λύση του ελληνικού ζητήματος θα μπορούσε να αναζητηθεί όχι με την ενσωμάτωση των αλύτρωτων πατρίδων στο Ελληνικό Κράτος, αλλά με τη «δημιουργία των συνθηκών που θα επέτρεπαν την ελεύθερη οικονομική, πολιτική και πολιτισμική ανάπτυξη των Ελλήνων στην ανατολική τους κοιτίδα». Ο Δραγούμης πίστευε στην ελληνοτουρκική συνεννόηση και φοβόταν τον από βορρά σλαβικό κίνδυνο.
Από το 1909 υπηρέτησε διαδοχικά στις πρεσβείες της Ρώμης και του Λονδίνου, αναμίχθηκε στο Επαναστατικό Κίνημα του Γουδή (1909), ενώ το 1911 οργάνωσε στην Πάτμο συνέδριο για την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων υπηρέτησε στο επιτελείο του Αρχιστράτηγου Διαδόχου Κωνσταντίνου και τον Οκτώβριο του 1912, μαζί με το Βίκτωρα Δούσμανη και τον Ιωάννη Μεταξά, στάλθηκε να διαπραγματευτεί με τον Ταχσίν πασά την παράδοση της Θεσσαλονίκης.
Στη συνέχεια, διορίσθηκε διαδοχικά επιτετραμμένος στις πρεσβείες της Πετρούπολης, της Βιέννης, του Βερολίνου και το 1914 πρεσβευτής στην Πετρούπολη. Οι συχνές μεταθέσεις όλα αυτά τα χρόνια οφείλονταν στην άκαμπτη στάση του στα ευαίσθητα εθνικά θέματα και στις απρόβλεπτες πρωτοβουλίες που ανέπτυσσε.
Τον Μάιο του 1915 παραιτήθηκε από τη διπλωματική υπηρεσία για να πολιτευθεί. Πήρε μέρος στις εκλογές της 31ης Μαΐου και εκλέχθηκε ανεξάρτητος βουλευτής Φλώρινας. Υποστηρικτής αρχικά του Ελευθέριου Βενιζέλου, ήλθε σε ρήξη μαζί του, καθώς διέκρινε σημάδια αυταρχισμού και εθνικής υποτέλειας στην πολιτική του. Ο αντιβενιζελισμός του Δραγούμη δεν προερχόταν από κάποια τυφλή πίστη στη Μοναρχία, αλλά από την πίστη του στην εθνική αυτοδιάθεση. Τον Ιανουάριο του 1916 εξέδωσε το περιοδικό Πολιτική Επιθεώρησις, που συμμεριζόταν τις επιλογές της αντιβενιζελικής παράταξης.
Μετά την επιτυχία του βενιζελικού κινήματος το 1917 εξορίσθηκε με άλλους αντιβενιζελικούς πολιτικούς στην Κορσική, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του πολέμου (1918). Επανήλθε στην Ελλάδα για να εξοριστεί αυτή τη φορά στη Σκόπελο. Απελευθερώθηκε στα τέλη του 1919 και ανέπτυξε δράση υπέρ της «Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως», η οποία συσπείρωνε τους αντιβενιζελικούς.
Η απόπειρα δολοφονίας στο Παρίσι, στον σταθμό της Λυών κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου, στις 30 Ιουλίου του 1920, μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, διεπράχθη από τον υπολοχαγό του Ελληνικού μηχανικού, Γεώργιο Κυριάκη και τον υποπλοίαρχο Απόστολο Τσερέπη, οι οποίοι ήταν απότακτοι αξιωματικοί λόγω των αντιβενιζελικών τους φρονημάτων.
Η είδηση της απόπειρας δεν έγινε αμέσως γνωστή στην Αθήνα, παρά μόνο το μεσημέρι της 31ης Ιουλίου του 1920. Σύμφωνα με την μαρτυρία του Εμμανουήλ Ρέπουλη, αντιπρόεδρου της κυβερνήσεως Βενιζέλου, προσπάθησε ο ίδιος να κρύψει την είδηση, αλλά ήδη ανεπίσημες φήμες στην πόλη διέδιδαν τον θάνατο του Βενιζέλου. Αμέσως μετά την κυκλοφορία της είδησης, ένα οργισμένο πλήθος Βενιζελικών παρακρατικών ξεχύθηκε στους Αθηναϊκούς δρόμους ζητώντας εκδίκηση. Κρατώντας ρόπαλα και λοστούς, επιτέθηκαν αρχικά κατά των γραφείων όλων των Αντιβενιζελικών εφημερίδων, καταστρέφοντάς τα σχεδόν ολοσχερώς (Η Πολιτεία, Η Καθημερινή, το Σκριπ, η Εσπερινή). Αμέσως μετά επιτέθηκαν στις οικίες των συγγενών των επίδοξων δολοφόνων, προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές στο θέατρο της Κοτοπούλη (γνωστής οπαδού της Αντιπολίτευσης και του εξόριστου Βασιλιά και σύντροφος του Δραγούμη), αρκετές ζημιές σε ζαχαροπλαστεία, καφενεία και άλλα καταστήματα γνωστών αντιβενιζελικών πολιτών, ενώ λεηλάτησαν και τις οικείες των ηγετών της "Ηνωμένης Αντιπολίτευσης", καταστρέφοντας σχεδόν ολοσχερώς την οικεία του πρώην πρωθυπουργού Στέφανου Σκουλούδη.
Η ένταξή του στο αντιβενιζελικό στρατόπεδο έγινε αφορμή, όταν μαθεύτηκε η δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου, να συλληφθεί σε ενέδρα ανδρών της ασφάλειας του τότε αρχηγού της Χωροφυλακής Εμμανουήλ Ι. Ζυμβρακάκη κοντά στην έπαυλη του Θών στους Αμπελόκηπους. Αφού οδηγήθηκε στον στρατώνα του τάγματος, που έδρευε στο ύψος του Πολεμικού Μουσείου όπου και βασανίστηκε, εκτελέστηκε στο σημείο που έχει σήμερα ανεγερθεί η αναμνηστική στήλη απέναντι από το Χίλτον επί της Βασιλίσσης Σοφίας (τότε Κηφισίας).
Ως ηθικοί αυτουργοί, διατάξαντες την εκτέλεση, κατηγορήθηκαν οι Παύλος Γύπαρης (διοικητής του παρακρατικού σώματος «Δημοκρατικά Τάγματα Ασφαλείας» που συνέλαβε τον Δραγούμη, τάγμα που είχε συγκροτηθεί σε απάντηση του παρακρατικού σώματος, Επίστρατοι, του Ιωάννη Μεταξά), Εμμανουήλ Ρέπουλης (αντιπρόεδρος και επικεφαλής στο εσωτερικό της κυβερνήσεως του απουσιάζοντος στο εξωτερικό Ελευθερίου Βενιζέλου) και Εμμανουήλ Μπενάκης (παλαιός υπουργός του Βενιζέλου, κατηγορηθείς μετά θάνατον από τον ίδιον τον Γύπαρη το 1935 ως διατάξας την εκτέλεση, και πατέρας της Πηνελόπης Δέλτα, πρώην συντρόφου του Δραγούμη). Δεν προέκυψαν όμως επαρκείς αποδείξεις εις βάρος τους, ενώ οι ίδιοι πάντοτε επέμεναν για την αθωότητά τους και αθωώθηκαν στη δίκη που έγινε το Νοέμβριο του 1922 υπό την επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα-Γονατά. Επικεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο λοχίας Σαρτζέτης.
Κατά τραγική ειρωνεία ο Ίων Δραγούμης συνελήφθη πηγαίνοντας στο γραφείου του περιοδικού,,«Πολιτική Επιθεώρηση», που εξέδιδε τότε, για να γράψει άρθρο στο οποίο καταγγέλει την απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου. Συνελήφθη κατά την επιστροφή του από το σπίτι της Μαρίκας Κοτοπούλη στην Κηφισιά το οποίο είχε επισκεφτεί μόλις ενημερώθηκε για την απόπειρα της δολοφονίας του Ε. Βενιζέλου. Ο ίδιος ο Βενιζέλος, στο Παρίσι, όταν του ανήγγειλαν τη δολοφονία του Δραγούμη αναφώνησε συγκλονισμένος: «Φρικτό! Φρικτό! Φρικτό!».
Στο σημείο της εκτελέσεως (σήμερα λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας, απέναντι από το ξενοδοχείο «Χίλτον»), ανεγέρθηκε το 1921 μνημείο, λευκή κολώνα, όπως είχε ζητήσει με τους στίχους του ο Κωστής Παλαμάς, στη «Νεκρική Ωδή» που είχε συνθέσει (8 Αυγ. 1920) εις μνήμην του Δραγούμη:
Λευκή, ας βαλθή όπου έπεσες, κολώνα,
Πώς έπεσες, γραφή να μην το λέει)
λευκή, με της Πατρίδας την εικόνα.
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίει,
βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίει.
Οι στίχοι αυτοί χαράχθηκαν στο μνημείο.
Κυβερνητικό ανακοινωθέν της 1ης Αυγούστου 1920, σχετικά με τα έκτροπα που ακολούθησαν τη γνωστοποίηση της απόπειρας δολοφονίας κατά του Ελευθέριου Βενιζέλου, καταλήγει:
«Οι πλείστοι των Αρχηγών της Αντιπολιτεύσεως συνελήφθησαν, καθ' όσον υπάρχουσι σοβαραί ενδείξεις, ότι ενέχονται εις την δολοφονικήν απόπειραν. Ο εκ των Αρχηγών της συνεργαζόμενης αντιπολιτεύσεως Ιωάν. Δραγούμης, συλληφθείς επίσης, απεπειράθη να διαφύγη. Εφ' ω, πυροβοληθείς, εφονεύθη.»
Την επομένη μέρα της εκτέλεσης δεν κυκλοφόρησε (όπως είναι λογικό μετά την καταστροφική λαίλαπα της προηγούμενης ημέρας) καμία εφημερίδα της Αντιπολίτευσης. Όλες οι Βενιζελικές εφημερίδες φιλοξενούσαν την είδηση της απόπειρας κατά του Βενιζέλου, αφιερώνοντας λίγες μόνο λέξεις για την στυγερή δολοφονία. Αρκετές μάλιστα υποστήριζαν ότι ο Δραγούμης σκοτώθηκε ενώ προσπαθούσε να ξεφύγει. Κάποιες δε, υποστήριξαν ότι οι εκτελεστές ήταν σε αυτοάμυνα γιατί δήθεν τους άνοιξε πυρ ο Δραγούμης με το περίστροφο του. Αντιπολιτευόμενες εφημερίδες κυκλοφόρησαν δέκα μέρες μετά.
Η δολοφονία του Ίωνος Δραγούμη κηλίδωσε τον πολιτικό βίο της χώρας βαθαίνοντας το ψυχικό χάσμα ανάμεσα στους δύο κόσμους (βενιζελικών-αντιβενιζελικών), επιβεβαίωσε την κοινωνική αίσθηση για τον Βενιζελικό αυταρχισμό στην άσκηση της εξουσίας και τελικά αποτέλεσε έναν ρυθμιστικό παράγοντα για το απρόσμενα θετικό αποτέλεσμα υπέρ της "Ηνωμένης Αντιπολίτευσης" στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920.
Η οικία του Ελευθέριου Βενιζέλου στην οδό Λουκιανού στον αριθμό 2
Αντιγράφουμε από την επίσημη σελίδα της Αρχαιολογίας της πόλης των Αθηνών για τη οικία του Ελευθερίου Βενιζέλου και της δεύτερης γυναίκας του, Έλενας Σκυλίτση, στην οδό Λουκιανού στον αριθμό 2 στο Κολωνάκι.
«Το όψιμο νεοκλασικό μέγαρο της οδού Λουκιανού 2 οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1930-1932, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά (1862-1937), για λογαριασμό της Έλενας Σκυλίτση, προοριζόμενο για κατοικία του συζύγου της Ελευθέριου Βενιζέλου, ο οποίος δεν διέθετε μέχρι τότε ιδιόκτητο σπίτι στην Αθήνα (κατά καιρούς είχε διαμείνει σε ξενοδοχεία και σε διάφορα κτίρια, μεταξύ των οποίων στην κατεδαφισμένη σήμερα οικία Ζωγράφου, επί της οδού Πανεπιστημίου).
Προκειμένου να μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες ενός μεγάλου πολιτικού, με προθάλαμο, αίθουσες υποδοχής, χορού, σαλόνια, γραφεία, κ.τ.λ., το κτίριο κατέληξε πολύ διαφορετικό από το ζεστό "σπιτικό", που είχε αρχικά ελπίσει να προσφέρει στον Βενιζέλο η (δεύτερη) σύζυγός του. Επιπλέον χρησιμοποιήθηκε μόνο επί δύο έτη, και συνδέθηκε με αρνητικά γεγονότα για τους κατοίκους του (απώλεια εκλογών 1932, απόπειρα δολοφονίας 1933, αποτυχημένο κίνημα 1935), με αποκορύφωμα την αυτοεξορία του Βενιζέλου στη Γαλλία, όπου και απεβίωσε στις 18 Μαρτίου 1936.
Λίγους μήνες μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Έλενα Σκυλίτση, πώλησε το "άτυχο" σπίτι στη Βρετανική κυβέρνηση, και έκτοτε στέγασε εκεί τη Βρετανική Πρεσβεία (η οποία μέχρι τότε στεγαζόταν επί έναν σχεδόν αιώνα στην κατεδαφισμένη σήμερα οικία Αμβροσίου Ράλλη, ένα από τα πρώτα έργα του Σταμάτη Κλεάνθη, στη δυτική πλευρά της πλατείας Κλαυθμώνος), και από την δεκαετία του 1960 την πρεσβευτική κατοικία (ενώ η πρεσβεία εγκαταστάθηκε σε παρακείμενο νεόδμητο κτίριο).»
Αντί επιλόγου
Αναμφίβολα ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε η κορυφαία πολιτική φυσιογνωμία του αιώνα που μας πέρασε. Για πάνω από 25 χρόνια σημάδεψε την ελληνική ιστορία.
Δίχασε όσο λίγοι, αγαπήθηκε και δοξάστηκε ίσως όσο κανείς αλλά και μισήθηκε και κατακρίθηκε όσο κανένας. Αποκορύφωμα το περιβόητο «Ανάθεμα» στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το άγαλμα της θεάς Αθηνάς στο Πεδίο του Άρεως, όπου στις 12 Δεκεμβρίου του 1916, στη δίνη του Εθνικού Διχασμού που είχε προκαλέσει η κόντρα Βενιζέλου-Κωνσταντίνου για την θέση που έπρεπε να λάβει η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αντιβενιζελικοί με επικεφαλής τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Θεόκλητο έριξαν από μια πέτρα αναθεματίζοντας τον «σατανά» Βενιζέλο, επαναλαμβάνοντας την κατάρα του Αρχιεπισκόπου: «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδαν, ανάθεμα έστω». Μια καθαρά συμβολική πράξη, δηλωτική όμως της έντασης των παθών που ταλάνιζε εκείνη την εποχή τη χώρα μας.
Σήμερα, σε όλη την Ελληνική Επικράτεια, εκατοντάδες δρόμοι, πλατείες, πάρκα και αγάλματα τιμούν τον Έλληνα πολιτικό. H λεωφόρος Ελευθερίου Βενιζέλου (το επίσημο όνομα της λεωφόρου Πανεπιστημίου), το πάρκο «Ελευθερίου Βενιζέλου», δίπλα από το Μέγαρο Μουσικής επί της Λεωφόρου Κηφισίας, όπου και βρίσκεται το άγαλμά του, καθώς και το διεθνές αεροδρόμιο στα Σπάτα, φέρουν το όνομα του Έλληνα πολιτικού, ο οποίος αγαπήθηκε τόσο, όσο και μισήθηκε.
σχόλια