Από τον Νάνο Βαλαωρίτη στα «Σονέτα» του Σαίξπηρ

1.

Δοκίμιο. Ο Νάνος Βαλαωρίτης (Λωζάνη, 1921) παραμένει θαλερός και δραστήριος. Ακόμα και στο Facebook τον συναντάμε να παρεμβαίνει και να εκφράζεται με ανοξείδωτο δυναμισμό. Πριν από λίγες ημέρες, αρχές Ιουνίου, κυκλοφόρησε ο τρίτος τόμος των πολύτιμων δοκιμίων του με τίτλο Για μια θεωρία της Γραφής Γ' - Από το κείμενο στο υπερκείμενο (εκδ. Ψυχογιός). Χωρισμένη σε δύο μεγάλα μέρη, η ύλη του τόμου συνθέτει ένα πανόραμα ρηξικέλευθων ρευμάτων και διορατικών δημιουργών που επηρέασαν καταλυτικά την ποίηση και τη ζωή. Στο πρώτο μέρος, με τίτλο Οι Τάσεις, διαβάζουμε κείμενα για τον μοντερνισμό, για τη γλωσσοκεντρική ποίηση, για την κριτική θεωρία, για τις στιγμές της πρωτοπορίας στον εικοστό αιώνα. Στο δεύτερο μέρος, Τα Πρόσωπα, βρισκόμαστε θελκτικά αντιμέτωποι με ένα εικονοστάσιο επώνυμων αγίων, που με το έργο και τον βίο τους συνέβαλαν στο πρόταγμα της αυτονομίας και στην περιπέτεια της ποίησης. Ανάμεσά τους οι δύο προεξάρχουσες θρυλικές μορφές της Γενιάς Μπιτ (Beat Generation), ο Ουίλιαμ Μπάροουζ και ο Άλεν Γκίνσμπεργκ, ο προδρομικός υπερλογοτέχνης Φερνάντο Πεσσόα, ο «δανδής που περιφρονούσε τον επαγγελματισμό» Γιώργος Μακρής, αλλά και ο Σεφέρης, ο Καβάφης, ο Σολωμός, ο Ταχτσής, ο Σικελιανός, ο Σαχτούρης. Στις σελίδες 238-250 διαβάζουμε έναν πλούσιο σε σημασίες και πληροφορίες και αναφορές διάλογο ανάμεσα στον Νάνο Βαλαωρίτη και στον αείμνηστο/αεικίνητο/ακέραιο Ανδρέα Παγουλάτο (που πρωτοδημοσιεύτηκε στο ηρωικό περιοδικό «Ουτοπία» του Ευτύχη Μπιτσάκη, στο τεύχος 30, τον Ιούνιο του 1998).

2.

Μυθιστόρημα. Πολλά και δυνατά τα μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν στις αρχές του καλοκαιριού. Πολλά και γόνιμα τα ξενύχτια, καθώς χανόμαστε στο σύμπαν των συγγραφέων και των ηρώων τους. Θα αναφέρω επιγραμματικά τρία από αυτά, και στα επόμενα τεύχη της LifΟ θα γράψω διεξοδικά.

Ο Κολμ Τομπίν (Colm Tόibίn, Ιρλανδία, 1995) μας προσφέρει μια ευαίσθητη, χαμηλόφωνη, διεξοδική ανατομία της απώλειας και του πένθους. Η αξιοπρέπεια και η δύναμη της θελήσεως, αλλά και η λυτρωτική μουσική κοσμούν το μυθιστόρημα Νόρα Γουέμπστερ (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Ίκαρος) που διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στη μικρή εσωστρεφή πόλη Ένισκορθι, γενέτειρα του συγγραφέα.

Η Μέριλιν Ρόμπινσον (Marilynne Robinson, ΗΠΑ, 1943) ολοκληρώνει την άτυπη Τριλογία της Αϊόβα με το μυθιστόρημα Λάιλα (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο), συγγενικό σε κάποια σημεία με τη Νόρα Γουέμπστερ ως προς την πίστη και το ψυχικό σθένος των ηρωίδων. Εδώ έχουμε μια κοπέλα που μεγαλώνει στα δύσκολα χρόνια του Μεγάλου Κραχ, που περιπλανιέται, που μοχθεί να βρει νόημα στη ζωή. Σημειώνει στο έξοχο επίμετρο ο Σταύρος Ζουμπουλάκης: «Οι άνθρωποι της Λάιλα, οι δικοί της άνθρωποι, είναι όλα αυτά τα ανθρώπινα κουρέλια με τα οποία έζησε όλη της τη ζωή. Αυτός είναι ο κόσμος της».

Ο μετρ της κοφτής, καταιγιστικής γραφής, ο Τζέιμς Ελρόι (James Ellroy, Λος Άντζελες, 1948), έρχεται να μας καθηλώσει, όντως, με το πρώτο μέρος του Δεύτερου Κουαρτέτου του, τη χιλίων είκοσι δύο σελίδων Perfidia (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Κλειδάριθμος), όπου τα πάντα –φασαρίες, φόνοι, φαυλότητες– διαδραματίζονται ανάμεσα στις 6 και στις 29 Δεκεμβρίου του 1941 σε ένα Λος Άντζελες που συνταράσσεται από την επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ. Πρόκειται για έναν εμπρηστικό συνδυασμό Ρέιμοντ Τσάντλερ και Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, όπου το πέραν του Καλού και του Κακού είναι ο μοναδικός νόμος και δεν επιβάλλεται παρά μονάχα με την άκρατη και άκριτη βία.

3.

Ποίηση. Η δίγλωσση έκδοση των Σονέτων του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (εκδ. Gutenberg), με εισαγωγή και μετάφραση που υπογράφει η λυρική τραγουδίστρια, ποιήτρια και μεταφράστρια Λένια Ζαφειροπούλου (Αθήνα, 1979), είναι από τα πιο σημαντικά εκδοτικά γεγονότα του 2016. Έχουν προηγηθεί μεταφράσεις του Βασίλη Ρώτα, του Διονύση Καψάλη και του Στυλιανού Αλεξίου, μεταξύ άλλων. Η Ζαφειροπούλου μεταφράζει και τα 154 σονέτα του βάρδου και επισημαίνει: «Η ερωτική λύρα φαλτσάρει ασυναγώνιστα την ώρα που ο υμνητής του έρωτα ενοχλείται από διπλές σκέψεις: η καταγραφή αυτής της παραφωνίας είναι η ουσία των σονέτων. Ο ερωτευμένος βλέπει το αντικείμενο της αγάπης του ως ιδεώδες, ζώντας κάθε μέρα τις ατέλειες ενός κοινού ανθρώπου. Και ο ίδιος νιώθει εξαγιασμένος από το αίσθημά του. Όταν όμως έρχεται η ώρα να πράξει ή να πονέσει, τον διέπουν κι αυτόν τα κοινά και ευτελή ανθρώπινα μέτρα. Έτσι, ο Σαίξπηρ εκστασιάζεται από την κυρία του, παρόλο που βλέπει ότι είναι μέτρια, σκληρή και ψεύτρα [...] Ο έρωτας των σονέτων είναι κόπος και μόχθος. Δεν είναι ούτε ουράνια αποκάλυψη ούτε ιπποτική αποστολή ούτε εξαΰλωση ούτε απελευθέρωση και εξύψωση από τα γήινα».

http://radiobookspotting.blogspot.gr/

To άρθρο δημοσιεύτηκε στην έντυπη LIFO.