Μεγαλουπόλεις αδειάζουν, πτήσεις ματαιώνονται, αξιοθέατα ερημώνουν, χρηματιστήρια καταρρέουν, προκρατήσεις που ακυρώνονται, συνθέτουν το δυστοπικό σκηνικό που παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού.
Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται σε συναγερμό, ενώ οι αναταράξεις και το φάντασμα της ύφεσης τρομάζουν ήδη την Ευρώπη. Είναι προφανές ότι ο ιός έχει σκορπίσει φόβο και αβεβαιότητα, ενώ το πλήγμα σε προσφορά και ζήτηση είναι πρωτοφανές.
Συνεπώς, η εξάπλωση της επιδημίας του κορωνοϊού επηρεάζει σημαντικά τον βραχυπρόθεσμο αντίκτυπο στην οικονομία. Μάλιστα, η Goldman Sachs υπολογίζει ότι έως το 2023 ο κορωνοϊός θα κοστίσει στις ευρωπαϊκές τράπεζες περί τα 30 δισ. εξαιτίας της επιβράδυνσης της οικονομίας. Επιπλέον, ειδικά για τις ελληνικές τράπεζες, ο επενδυτικός οίκος προβλέπει μείωση της κερδοφορίας κατά μέσο όρο 13% το 2020 και κατά 4% το 2021-2023.
Παράλληλα, στα επιτελεία των τραπεζών είναι έντονη η ανησυχία για την πιθανότητα μιας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Επιπρόσθετα, οι επιπτώσεις στο λιανεμπόριο, στον τουρισμό, στις μεταφορές και στην εφοδιαστική αλυσίδα εντείνουν τους προβληματισμούς και, όπως σημειώνουν οι ειδικοί, αναμένεται να επιφέρουν την απόλυτη καθίζηση στα έσοδα.
Για να περιοριστούν οι ανορθολογικές συμπεριφορές και να αντιμετωπιστούν τα οικονομικά προβλήματα που ήρθαν στην επιφάνεια απαιτείται συντονισμένη δράση, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Όπως έγραψε ο Νικόλας Σεβαστάκης στη LiFO: «Είναι αδιάψευστο πως αυτός ο ιός προκαλεί βλάβη σε ιδέες, τρόπους ζωής και δραστηριότητες των συνδεδεμένων κοινωνιών. Μορφές διασκέδασης και πολιτισμικές εμπειρίες που αποτελούν ρουτίνες της σύγχρονης κοινωνικής ζωής, από τον σωματικό συγχρωτισμό σε συναυλίες και γήπεδα μέχρι τις παρουσιάσεις βιβλίων, τις εκθέσεις ή την παρακολούθηση συνεδρίων, όλα αυτά αναστέλλονται ή περιορίζονται με τρόπο δραστικό».
Στη χώρα μας, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, οι προβλέψεις αναφέρουν ότι η ελληνική οικονομία μπορεί να οδηγηθεί ακόμα και σε απώλεια 0,9 μονάδων του ΑΕΠ. Από τους πρώτους κλάδους που έχουν «χτυπηθεί» είναι ο ξενοδοχειακός, ο ψυχαγωγικός και ο τουριστικός.
Όσον αφορά τον τουρισμό, είναι ενδεικτικό ότι περίπου 200 επαγγέλματα είναι συνδεδεμένα με την τουριστική βιομηχανία. Ταυτόχρονα, οι ξενοδόχοι μετρούν τις πληγές της πανδημίας και παρακολουθούν καθημερινά ένα ντόμινο ακυρώσεων, ενώ η πληρότητά τους δεν ξεπερνά το 20%.
Την ίδια στιγμή, η κίνηση στους δρόμους, στα καφέ και στα εστιατόρια έχει μειωθεί δραματικά, έχοντας συμπαρασύρει και τις εισπράξεις. Επίσης, ο κλάδος της εστίασης δέχεται ισχυρή πίεση με αναβολές και ακυρώσεις δεκάδων συνεδρίων, εκθέσεων και εταιρικών εκδηλώσεων που έχουν καθηλώσει τις επιχειρήσεις catering. Σε κατακόρυφη πτώση βρίσκεται και ο κλάδος της ψυχαγωγίας, με πτώση που αγγίζει το 70%.
«Πριν ξεσπάσει η κρίση (Δεκέμβριος 2019) του Covid-19, είχαμε κάνει μια έρευνα συμπεριφορών στην ελληνική κοινωνία και οικονομία. Ένας από τους στόχους που είχαμε θέσει ήταν να ανιχνεύσουμε τον βαθμό που ο ορθολογισμός, θεμέλιος λίθος της οικονομικής συμπεριφοράς που διδασκόμαστε στα πανεπιστήμια, καθορίζει τη συμπεριφορά μας, ιδιαίτερα την οικονομική.
Τι διαπιστώσαμε λοιπόν; Μόνο το 13% των Ελλήνων σκέπτεται και ενεργεί κατά τρόπο ορθολογικό. Το 26% σκέπτεται μη ορθολογικά και το 61% διακατέχεται από τάσεις μεγάλης αποφυγής του κινδύνου» υπογραμμίζει στη LiFO ο καθηγητής του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτης Πετράκης.
Και συμπληρώνει: «Ενδεχομένως η τάση για αποφυγή του κινδύνου να είναι μεγαλύτερη στην ελληνική οικονομία απ' ό,τι σε άλλες κοινωνίες, όπως οι βορειοευρωπαϊκές ‒ μάλιστα, έχουμε κάποιες παρόμοιες ενδείξεις. Συνεπώς, υπάρχει υπερεκτίμηση των προσδοκώμενων κινδύνων σε σχέση με την πραγματικότητα. Οι συμπεριφορές αυτές, μάλιστα, συνδέονται με μικρή εμπιστοσύνη στους θεσμούς».
Στο περιβάλλον αυτό ήρθε ένα εξαιρετικό εξωτερικό αρνητικό σοκ, όπως ο Covid-19. Πώς αντιδρούν οι κοινωνίες στην περίπτωση αυτή;
«Σύμφωνα με δύο διάσημους αναλυτές, που πήραν το Νόμπελ Οικονομίας το 2002, έχει διαπιστωθεί ότι οι άνθρωποι πολύ δύσκολα μπορούν να αναλύσουν περίπλοκες καταστάσεις, ιδίως όταν η αβεβαιότητα και η ποιότητα των πληροφοριών είναι πολύ χαμηλές. Λειτουργούν, λοιπόν, ευρετικά. Υποκαθιστούν τον βασικό τους προβληματισμό με εναλλακτικές, συνήθως απλούστερες υποθέσεις και πληροφορίες και με βάση αυτές αποφασίζουν πώς θα αντιδράσουν. Στην προκειμένη περίπτωση, το απλούστερο υποκατάστατο είναι ο αριθμός των νέων περιπτώσεων που αποκαλύπτονται.
Από το μακροχρόνιο παρελθόν της ανθρωπότητας, όμως, έχει διαπιστωθεί ότι όλες οι σοβαρές επιδημίες είχαν, για διάφορους λόγους, ένα συγκεκριμένο υπόδειγμα εξέλιξης. Στην αρχή εξελίσσονται γραμμικά, με χαμηλό ρυθμό μεταβολής, και αμέσως μετά εκθετικά, για να φθάσουν σε μια κορύφωση, μετά την οποία παρουσιάζουν έντονη πτωτική πορεία.
Το ίδιο έχει συμβεί και τώρα με τον Covid-19 όσον αφορά τις ασιατικές χώρες. Στη Δύση, όμως, έχουμε διαφορά φάσης και βρισκόμαστε στην εκθετική εξέλιξη, της οποίας η γραμμική προέκταση "βλέπει" την καταστροφή με δεδομένη τη διάθεση των κοινωνιών να υπερεκτιμούν τους κινδύνους» υποστηρίζει ο κ. Πετράκης.
Μπορούμε να διδαχτούμε από το παρελθόν; «Το παρελθόν δεν έχει όλες τις πληροφορίες του μέλλοντος και αυτήν τη φορά ίσως συμβούν πρωτοφανή γεγονότα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στον διαφορετικό τύπο οργάνωσης των κοινωνιών Ανατολής και Δύσης, που εμποδίζει την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου, στην εξέλιξη της επιστήμης, που μπορεί να κάνει τη μεγάλη θετική ανατροπή, και σε πολλούς άλλους παράγοντες. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέπει να φέρνουμε τα προβλήματα στα πραγματικά τους μεγέθη» απαντά ο καθηγητής του ΕΚΠΑ.
Στη συνέχεια, σημειώνει ότι θα πρέπει να ανιχνεύσουμε και μια άλλη πλευρά του φαινομένου. Ποια είναι αυτή; «Την ικανότητά του να ανατρέπει βασικές λειτουργίες του οικονομικού συστήματος, με αποτέλεσμα να μεταφερθεί το πρόβλημα από τον υγειονομικό χώρο στον οικονομικό. Αυτό συνέβη τώρα στην περίπτωση της τιμής του πετρελαίου. Δηλαδή, ενώ η προσδοκώμενη μείωση της ζήτησής του προκάλεσε αντίστοιχη μείωση της τιμής του, ξέσπασε επιπλέον ένας πόλεμος τιμών. Ο "πόλεμος" αυτός όμως (Ρωσία vs Σαουδική Αραβία) ήταν μια απόφαση που πάρθηκε, άσχετη με το τρέχον πρόβλημα.
Ένα σοβαρό ζήτημα έχει εμφανιστεί επίσης στην καρδιά του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η πτώση των τιμών των κεφαλαιακών στοιχείων έφερε στο φως το πρόβλημα των υπερδανειζόμενων επιχειρηματικών χαρτοφυλακίων. Αυτό δεν έγινε σήμερα, αλλά συμβαίνει σωρευτικά τα τελευταία χρόνια. Ο μαύρος κύκνος του κορωνοϊού, λοιπόν, αποκάλυψε την υπαρκτή ανισορροπία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Επομένως, για να περιοριστούν οι ανορθολογικές συμπεριφορές και να αντιμετωπιστούν τα οικονομικά προβλήματα που ήρθαν στην επιφάνεια απαιτείται συντονισμένη δράση, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Έτσι, θα επικρατήσει ένα ήπιο, βραχυχρόνιο, αλλά υφεσιακό σενάριο οικονομικής εξέλιξης» καταλήγει ο κ. Πετράκης.
σχόλια