Tο καλοκαίρι του 2015 δε φαινόταν σε κανέναν ότι θα ήταν εύκολο. Αλλά μήπως τα τελευταία καλοκαίρια δε μας φαίνονται το ένα πιο δύσκολο από το προηγούμενο; Ο κόσμος στο θέατρο έχει συνηθίσει. Εκτός ολίγων, οι περισσότεροι επιβιώνουν με αμοιβές στο όριο, ασφάλιση στο όριο. Πολλοί πια επιβιώνουν με τρόπο γενναίο. Κάνοντας μέσα στη χρονιά και δυο και τρεις δουλειές, τρέχοντας από τη μια παράσταση στην άλλη. Για πολλούς η σούμα αυτού του κόπου (σας προλαβαίνω γιατί οι περισσότερες δουλειές γίνονται με ποσοστό) αγγίζουν δεν αγγίζουν τον βασικό και τα ένσημα. Αυτό λοιπόν το καλοκαίρι έδειξε τα δόντια του από νωρίς. Κάποιες, ελάχιστες είναι η αλήθεια παραστάσεις ακυρώθηκαν γιατί οι δήμοι δεν τις αγόρασαν, κάποιοι φοβήθηκαν, δεν ξεκίνησαν και φτάσαμε στον Ιούλιο. Εκεί πάγωσαν όλα. Για δυο εβδομάδες. Είσαι τρελός να τρέχεις σε θεάματα, ειδικά τις πρώτες μέρες. Και κρατάς το εικοσάρικο στην τσέπη, άσε τη συναυλία.
Οι προπωλήσεις έφτασαν στο μηδέν, κάποιες παραστάσεις ακυρώθηκαν, πολλές αναβλήθηκαν για τον Αύγουστο. Τα θεάματα που είχαν μεγάλη προπώληση έγιναν περίπου κανονικά. Λέω περίπου γιατί τουλάχιστον σε μια παράσταση που πήγα τα εισιτήρια ήταν πουλημένα, ο κόσμος δεν έφτασε. Η «ψυχολογία στα Τάρταρα» είναι αρκετός λόγος να σε κρατήσει στο σπίτι σου, και ας έχεις πληρώσει.
Τις προάλλες παρακολουθούσα μια πρόβα. Δυο μέρες πριν από την Κυριακή του Eurogroup. Οι ηθοποιοί στο διάλειμμα συζητούσαν μεταξύ τους για το τι θα κάνουν. Αν μπορούν και ηθικά να συνεχίσουν σαν να μη τρέχει τίποτα, ενώ έξω ο κόσμος είναι στους δρόμους. Αποφάσισαν ότι δε μπορεί να αφήσουν τη δουλειά τους και ας μη βλέπουν προοπτική πληρωμής, ας μην έχουν καμία προστασία
Η Αθήνα συνέρχεται δειλά-δειλά. Φυσικά τα πρώτα που χτυπήθηκαν είναι τα μικρά θεάματα. Αυτά που δεν είναι ακριβώς η πρώτη επιλογή του κοινού, έχουν τα λιγότερο γνωστά ονόματα, συνεπώς και το μικρότερο ενδιαφέρον στο ταμείο. Καμιά φορά μόνο στο ταμείο, αφού στο φεστιβάλ, (μιλώ για το φεστιβάλ, επειδή εκεί τα βλέπουμε συνήθως) αυτά κάνουν τη διαφορά. Και επειδή η δουλειά του φεστιβάλ είναι να μας τα συστήνει. Οι καλλιτέχνες αυτών των μικρών παραγωγών είναι πολύ πιο αποφασισμένοι από όσο νομίζουμε. Οικονομικά όπως όλοι σχεδόν είναι στον αέρα. Μόνο που κάποιοι είναι αποφασισμένοι να πάνε ακόμα και περπατώντας στην Επίδαυρο προκειμένου να κάνουν την παράστασή τους. Και κάποιοι έχουν ήδη πάει χωρίς να έχουν πάρει ευρώ.
Τις προάλλες παρακολουθούσα μια πρόβα. Δυο μέρες πριν από την Κυριακή του Eurogroup. Οι ηθοποιοί στο διάλειμμα συζητούσαν μεταξύ τους για το τι θα κάνουν. Αν μπορούν και ηθικά να συνεχίσουν σαν να μη τρέχει τίποτα, ενώ έξω ο κόσμος είναι στους δρόμους. Αποφάσισαν ότι δε μπορεί να αφήσουν τη δουλειά τους και ας μη βλέπουν προοπτική πληρωμής, ας μην έχουν καμία προστασία.
Αυτό συνδυάζεται με την καλλιτεχνική έκρηξη που συμβαίνει ειδικά στα χρόνια της κρίσης. Αυτό για το οποίο γκρινιάζουμε συχνά. Τον πληθωρισμό των παραστάσεων και των εκδηλώσεων γενικώς για να βάλω μέσα και τις μουσικές. Ναι, βεβαίως, ξέρουμε ότι «ουκ εν τω πολλώ το ευ», αλλά το πολύ μπορεί να φέρει και το ευ. Εννοώντας ότι δε μπορεί να πει κανείς σε κανένα να μην κάνει τη δουλειά που επιθυμεί. Βεβαίως οι δουλειές που είδαμε τα τελευταία χρόνια από τις μικρές κυρίως ομάδες, δεν έχουν καλή παραγωγή, δεν έχουν τόπο να πάρουν ανάσα, εννοώ έδρα να κάνουν δυο και τρεις μήνες παραστάσεις. Πολλοί από αυτούς έχουν χαρακτήρα, ταλέντο, άποψη. Οι περισσότεροι, σε πείσμα των καιρών θα ξανακάνουν φέτος δουλειά. Το εύχομαι τουλάχιστον.
Το θέατρο έδειξε την μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στην κρίση, αν θυμάστε ακόμα το 2012. Γιατί τα εισιτήρια των 25 ευρώ είναι πλέον συλλεκτικά αποκόμματα. Οι τιμές κατρακύλησαν στα δεκαπέντε, τα δέκα και τα λιγότερα από τα δέκα ευρώ. Η πτώση των τιμών και οι προσφορές γεμίζουν τα θέατρα. Ο κόσμος πάντα θα αναζητά αυτή τη διέξοδο. Οι αμοιβές και εδώ πάλι στον πάτο σχεδόν. Εδώ μπαίνει η λέξη επιμονή. Οι νέοι καλλιτέχνες είναι πολύ επίμονοι. Εντελώς αβοήθητοι. Το φως στο τούνελ τους είναι πολύ αμυδρό. Είναι θέμα αντοχής, δανεικών, χρεωστούμενων. Μη γελιόμαστε ότι έτσι γίνεται το μεγαλύτερο μέρος του θεάτρου σήμερα.
Επιστρέφοντας στο παρόν του Ιουλίου, οι προπωλήσεις πήραν πάλι μπροστά πριν από δυο μέρες. Το φεστιβάλ εκτός των ακυρώσεων που έγιναν την κρίσιμη εβδομάδα, συνεχίζει χωρίς χρήματα από την πολιτεία, ανατροφοδοτούμενο από το ταμείο του. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στο φεστιβάλ είναι η Επίδαυρος. Αναρωτιόμουν πώς θα γίνει η παράσταση του Νο και του Μαρμαρινού, πώς θα βρεθεί ο τρόπος να πληρωθούν, αφού όλοι ξέρουμε ότι τα τελευταία χρόνια όλοι οι ξένοι καλλιτέχνες ζητούν τα χρήματά τους μετρητοίς και προκαταβολικά. Ο Γκένσο Ουμεγουάκα ο μάστερ του θεάτρου Νο έστειλε ένα μέιλ στο οποίο έγραφε ότι η παράστασή του θα γίνει κανονικά στην Επίδαυρο, θα φτάσουν από το Τόκυο και από τις παραστάσεις τους που άρχισαν σήμερα, εκεί. Και ότι καταλαβαίνουν πολύ καλά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε. Και κάποιοι άλλοι ξένοι, το ξέρω από τους ίδιους πλήρωσαν μόνοι τους ένα μέρος των εξόδων για να γίνει η παράστασή τους. Αυτά τα γράφω ως συναισθηματικά παραδείγματα, μη νομίζετε ότι είναι καλό να συμβαίνουν, ούτε πως πρέπει να γίνεται το θέατρο χωρίς χρήματα, χωρίς αμοιβές.
Όπως επίσης εδώ κολλάει ότι φέτος – και λίγο πριν από τον Ιούλιο-, παρατήρησα ότι υπάρχει μια συνεννόηση μεταξύ αυτών που κάνουν παραστάσεις. Τι εννοώ; Μικροί, μεγάλοι προσπαθούν να μην πέφτουν ο ένας πάνω στον άλλο, να εξυπηρετούν ο ένας τον άλλο. Αυτή η κουλτούρα αναπτύσσεται όλο και περισσότερο, ειδικά στη γενιά από 40 και κάτω. Τώρα την μαθαίνουν και οι μεγαλύτεροι.
Το καλοκαίρι έφτασε στα μισά του και ο χειμώνας προβλέπεται επίσης ζόρικος. Οι οργανισμοί, τα θέατρα στην πλειοψηφία τους θα ανακοινώσουν πρόγραμμα το φθινόπωρο, οι ορχήστρες είναι στον αέρα, το Μέγαρο δυο φορές στον αέρα, είναι μια επανάληψη του πέρσι. Ίσως λίγο πιο αβοήθητοι φέτος αφού και οι μικρές χορηγίες εξαφανίστηκαν σε μια νύχτα. Σε ένα περιβάλλον «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», δεν περισσεύει τίποτα. Είναι η πρώτη φορά που εύχομαι να έχουμε τις ίδιες σε αριθμό παραστάσεις με πέρσι. Και να γκρινιάζουμε. Για να μη φύγει κανένας από αυτή τη δουλειά επειδή δεν άντεξε οικονομικά. Θα ήθελα να κάνω έναν πιο ενθαρρυντικό επίλογο, αλλά δε μπορώ. Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ είναι ότι θα είμαι εκεί. Εύχομαι με πολλούς άλλους θεατές.
σχόλια