1. 1 Χ 1 = 1

Άδικα λένε πως στη τέχνη δεν υπάρχουν κανόνες. Αυτοί οι κανόνες υπάρχουν. Η κατάκτηση των μυστικών της τέχνης είναι η βασική αποστολή για τον ποιητή. Αυτά τα μυστικά της τέχνης έχουν ελάχιστα κοινά σημεία με τις αναζητήσεις του όγκου, την κατάκτηση του ρυθμού κλπ. Τα μεγέθη και ο ρυθμός – είναι μυστικά του παπουτσή και όχι της τέχνης.

2. Είναι αδύνατο να μάθεις να γράφεις στίχους.

Γι’ αυτό και δεν υπήρξαν ποτέ «πρώτοι» στίχοι. Θα πρέπει να μάθεις να γράφεις όχι στίχους, αλλά να διαπαιδαγωγήσεις εαυτόν στην αγάπη προς τους στίχους, το απαιτητικό και αυστηρό γούστο.

3. Η ποίηση είναι το αναπάντεχο.

Το αναπάντεχο, η καινοτομία: τα αισθήματα, οι παρατηρήσεις, οι σκέψεις, οι λεπτομέρειες, ο ρυθμός . . .

4. Η ποίηση είναι θυσία και όχι κατάκτηση. Το ξεγύμνωμα της ψυχής, η ειλικρίνεια, η «αυτοθυσία» -

είναι οι εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεις της ποιητικής εργασίας.

5. Η ποίηση είναι η μοίρα και όχι η χειροτεχνία.

Όσο το αίμα δεν κυλάει στις αράδες – δεν υπάρχει ποιητής, υπάρχει μόνο ερμηνευτής. Στον μαθητή λυκείου Πούσκιν δεν υπάρχει ακόμη ο ποιητής, και κακώς υποχρεώνουν τους μαθητές να μελετούν τις «Αναμνήσεις στο Τσάρσκογιε Σελό».

6. Αρχές και στόχοι της ποίησης.

Αρχές της μεγάλης ποίησης μπορεί να είναι οι πιο διαφορετικές. Ο στόχος όμως είναι ο ίδιος με εκείνον της θρησκείας, της επιστήμης, της πολιτικής διδασκαλίας – να κάνει τον άνθρωπο καλύτερο, να πετύχει να βελτιώσει έστω και λίγο το ηθικό κλίμα του κόσμου. . . Το πραγματικό έργο τέχνης, είναι ικανό να βελτιώσει την ανθρώπινη ράτσα, με έναν αόρατο και περίπλοκο τρόπο μπορεί να δημιουργηθεί, ως επί το πλείστον, με τρόπους κάθε άλλο παρά διδακτικούς.

7. Η ποίηση είναι εμπειρία.

Η τεράστια προσωπική εμπειρία, παρόμοια με εκείνη που μας κληροδότησε ο Ρίλκε, παρόλο που τα ποιήματα του ίδιου του Ρίλκε δεν είναι προϊόν παρόμοιας εμπειρίας.

8. Η ποίηση είναι το άγνωστο, το μυστικό.

Στους στίχους του ποιητή δεν θα πρέπει να είναι όλα εκ των προτέρων γνωστά, πριν το ποίημα ξεκινήσει να γράφεται. Διαφορετικά, για ποιο λόγο να γράψεις ποιήματα.

9. Οι στίχοι είναι μια κοινή γλώσσα.

Στη γλώσσα αυτή μπορεί να μεταφραστεί οποιοδήποτε φαινόμενο της ζωής – της κοινωνικής, της προσωπική, του φυσικού κόσμου. Αυτός ο κοινός παρονομαστής, είναι εκείνος ο αριθμός, με τον οποίο διαιρείται όλος ο κόσμος, χωρίς υπόλοιπο.

10. Ο ποιητής είναι το εργαλείο.

Το εργαλείο, με τη βοήθεια του οποίου εκφράζεται η φύση. Ο μεταφραστής από τη γλώσσα της φύσης στην ανθρώπινη γλώσσα. Πολλές φορές δεν είναι απλό να μεταφραστούν οι κρίσεις της φύσης στη συνήθη ανθρώπινη γλώσσα. 

11. Τα αισθήματα είναι πολύ πιο πλούσια από τις σκέψεις.

Η ποίηση με τα μέσα της: τα συμφραζόμενα, τις αλληγορίες, τους τονισμούς, την ηχητική οργάνωση, περιπεπλεγμένη με το νοηματικό περιεχόμενο, τη σύγκριση του μακρινού και του οικείου, πότε με μισόλογα, πότε με αμφισημίες – επιδιώκει να μεταφέρει σε εμάς εκείνο συγκεκριμένα που δεν μπορεί να εκφραστεί καθαρά με λόγια, αλλά παρόλα αυτά, υπάρχει ενάντια στη θέληση του Καρτέσιου. Οι στίχοι εργάζονται σε αυτή την «παραμεθόρια» περιοχή.

12. Ο Ρυθμός είναι μια βασική αρχή της ποίησης, όπως και κάθε άλλης τέχνης – της μουσικής, της γλυπτικής, της ζωγραφικής. Είναι αναγκαία, μα όχι και μοναδική αρχή. Η απόσταση από την λαϊκή ποίηση μέχρι τους μονολόγους του Φάουστ είναι ορατή ακόμη και σε ένα μη εκπαιδευμένο μάτι.

13. Τα ποιήματα δεν είναι αναζητήσεις.

Ο ποιητής δεν ψάχνει τίποτα. Η δημιουργική διαδικασία – δεν είναι αναζήτηση, αλλά απόρριψη εκείνου του αμέτρητου αριθμού φαινομένων, εικόνων, σκέψεων, αισθημάτων, ιδεών, τα οποία εμφανίζονται στιγμιαία στο μυαλό του ποιητή στο κάλεσμα του ρυθμού, της ηχητικής επανάληψης στο στίχο.

14. Η καθαρότητα και η ακρίβεια στην ποίηση δεν είναι ένα και το αυτό.

Η ποίηση χρειάζεται την ακρίβεια, αλλά όχι την καθαρότητα. Η ποίηση έχει σχέση με τα συμφραζόμενα, με τις αλληγορίες, με τους υπαινιγμούς, με την ηχητική διάταξη της φράσης. Η πολυπλοκότητα του αισθήματος δεν μπορεί πάντα να εκφραστεί καθαρά. Η γλώσσα είναι πολύ φτωχή γι’ αυτό. Εκτός από αυτό, η γλώσσα της φύσης όχι πάντα μπορεί να μεταφραστεί στην ανθρώπινη γλώσσα.

15. Το μινόρε στους στίχους δρα πιο δυνατά από το ματζόρε. Εμείς, θυμόμαστε τον «Ευγένιο Ονέγκιν» όχι γιατί είναι «η εγκυκλοπαίδεια της ρωσικής ζωής» αλλά γιατί εκεί υπάρχουν ο έρωτας και ο θάνατος.

16. Οι στίχοι δε γεννιούνται από στίχους.

Δεν υπάρχουν ποιητές για τους ποιητές. Ο ποιητής για τους ποιητές είναι ένας – η ζωή. Οι στίχοι γεννιούνται από τη ζωή και όχι από άλλους στίχους.

17. Οι μεγάλοι ποιητές δεν ανοίγουν κανένα δρόμο.

Απεναντίας, είναι αδύνατον να ακολουθήσει κανείς εκείνους τους δρόμους, κι εκείνες, μάλιστα, τις ατραπούς, τους οποίους πήραν οι μεγάλοι ποιητές. Οι δρόμοι της μίμησης είναι κλειστοί για τον ποιητή.

18. Μην ανακατεύεστε με την επιστήμη.

Η τέχνη δεν έχει καμιά δουλειά εκεί. Τίποτα, εκτός από μπέρδεμα, δεν περιμένει εκεί τον ποιητή, όπως ακριβώς στην εποχή του Νεύτωνα, έτσι και στην εποχή του Αϊνστάιν. Στην τέχνη δεν υπάρχει πρόοδος, και τα πάσης φύσεως συμπόσια για τα ζητήματα της επιστήμης απλά είναι ανώφελα.

19. Πίσω από τα δέντρα , στην ποίηση, πρέπει να βλέπεις όχι το δάσος, μα τις λεπτομέρειες που δεν είχαν εντοπισθεί νωρίτερα. Και να μη το βλέπεις υπό την οπτική γωνία της βοτανολογίας, μα της ποίησης. Μελετώντας τη βοτανολογία, εκπαιδεύεις τη λεπτομέρεια – σύμβουλο, τη λεπτομέρεια – αλληγορία, να ακολουθήσει ώστε η γνώση της βοτανολογίας να μην πνίξει, να μην αποδυναμώσει την ποιητική αρχή.

20. Ο τοπιογραφικός λυρισμός – είναι μια απόπειρα να δώσεις φωνή στο δέντρο και την πέτρα, ώστε να μιλήσουν για τον εαυτό τους και για τον άνθρωπο. Και συνάμα – όσο το τοπίο δεν ομιλεί ανθρώπινα, δεν μπορεί να ονομάζεται τοπίο. 

21. Ο κόσμος της ποίησης είναι η ακρίβεια της.

Οι αναζητήσεις εδώ και τα ευρήματα είναι ατελείωτα, όπως και η ζωή.

22. Οι στίχοι για την ακοή και για τα μάτια.

Στο ποίημα που έχει απαγγελθεί – γίνεται αντιληπτό το ένα χιλιοστό της αξίας του ποιήματος. Η ανεπάρκεια του αισθήματος, των σκέψεων, καλύπτεται πίσω από την ηχητική κουδουνίστρα.

23. Η φόρμα και το χρώμα του λόγου.

Η φόρμα και το μέγεθος του λόγου εξαρτώνται από τα φωνήεντα, ενώ το χρώμα από τα σύμφωνα.

24. Η ποίηση δεν μεταφράζεται.

Είναι βαθιά εθνική. Η τελειότητα της ποίησης, η ανάπτυξη άπειρων δυνατοτήτων του στίχου, βρίσκεται στα όρια της μητρικής γλώσσας, της καθημερινής ζωής, των παραδόσεων και των λογοτεχνικών προτιμήσεων.

25. «Όλα ή τίποτα»

Στα ποιήματα υπάρχει ο νόμος «όλα ή τίποτα». Οι περισσότερο εξειδικευμένοι και οι λιγότεροι εξειδικευμένοι στίχοι απλά δεν υπάρχουν. Υπάρχουν τα «ποιήματα» και τα «μη ποιήματα».

26. Να μάθεις με τους στίχους να ελέγχεις την ψυχή σου, τις αφώτιστες της γωνιές της.

Το ποίημα δεν πρόκειται να γραφτεί, αν είναι ανειλικρινές. Μερικές φορές ο ποιητής ως αποτέλεσμα της παρορμητικότητάς του μπορεί να οδηγήσει εαυτόν σε κατάσταση αυταπάτης, να υποχρεώσει εαυτόν να πιστέψει . . . Είναι μια σπάνια περίπτωση. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων στα ποιήματα μαντεύουν, όπως και στα χαρτιά. Και προβλέπουν.

27. Ο ρυθμός είναι ένα εργαλείο αναζήτησης, δεν είναι όμως όπλο ευωχίας (Μπαλμόντ), ούτε μέσο της μνήμης (Μαγιακόφσκι). Ο ρόλος του ρυθμού είναι πολύ πιο σημαντικός.

28. Ο ρυθμός μας ήρθε πολύ αργότερα από την παρήχηση.

Δεν είναι ανάγκη να επιστρέψουμε στο μαμούθ – παρήχηση. Ο ρόλος της στη ρωσική στιχοπλοκή δεν έχει αναδειχτεί ακόμη, σήμερα δε βρίσκεται παρά μόνο στις αρχές του.

29. Ο ελεύθερος στίχος είναι στίχος δευτέρας διαλογής. Είναι το προσχέδιο ενός ποιήματος που δεν έχει γραφτεί ακόμη.

Η σημασία του ρυθμού στη ρωσική ποίηση είναι τεράστια. Οι δυνατότητες των ρωσικών μέτρων – απεριόριστες. Ο ελεύθερος στίχος υπαγορεύεται από την επιθυμία προσέγγισης των γλωσσών της εποχής μας, όπου έχουν εκμηδενιστεί οι αποστάσεις, να έρθουν κοντά η λόγια τέχνη διαφόρων χωρών, πολύ πιο εθνικά αποδυναμωμένες σε σχέση με τη μουσική, την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική. Η επιθυμία είναι καλή.  Θυσιάζονται όμως γι’ αυτήν πάρα πολλά. Η αληθινή ποίηση δεν μεταφράζεται, και δεν πρέπει να το φοβόμαστε αυτό. Ο Αραγκόν πρότεινε να μεταφράζονται τα ποιήματα σε μια άλλη γλώσσα ως πεζά. Σε αυτό υπάρχει και λογική και αιτία. Αλλά ούτε αυτό χρειάζεται, γιατί υπάρχουν ποιητές – μεταφραστές, οι οποίοι με το υλικό των ποιημάτων του πρωτοτύπου γράφουν τα δικά τους όμορφα ποιήματα. Ο ελεύθερος στίχος υπαγορεύτηκε από την επιθυμία να γίνει η γλώσσα της ποίησης μεταφράσιμη, αφού αποδυναμωθεί και αρχίσει να μοιάζει με πρόζα.

30. Όλοι οι μεγάλοι ρώσοι ποιητές έγραφαν στο κλασσικό ύφος, η φωνή τους είναι καθάρια και δυνατή.

Ίαμβοι

του Πούσκιν

του Λέρμοντοφ

του Τιούτσεφ

του Νεκράσοφ

του Μπλοκ

του Μαντελστάμ

της Τσβετάγιεβα

του Πάστερνακ

του Χοντασέβιτς

Δεν μπορείς να τους μπερδέψεις μεταξύ τους. 

31. Μελέτησε τη τεχνική του στίχου, κατανοώντας πως αυτό είναι τεχνική.

Η σημασία της αντίστιξης δεν στερεί από τον συνθέτη την αντίληψη προς τη μουσική (Νόρμπερτ Βίνερ). Επιπλέον, συχνά η αυτοδιασκεδαστική ενασχόληση με την εργασία επί της αποφάσεως «τεχνικών» ζητημάτων της στιχοπλοκής άξαφνα αποκαλύπτει κάποιο αυθεντικό μυστικό της τέχνης.

32. Να είστε πιο φειδωλοί!

Όσο μεγαλύτερη είναι η περιεκτικότητα της αράδας του ποιήματος, τόσο το καλύτερο.

33. Να είστε λακωνικοί!

Το ρωσικό λυρικό ποίημα δεν θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο από τα τρεις – τέσσερις στροφές. Τα καλύτερα ποιήματα της ρωσικής ποίησης είχαν έκταση δώδεκα με δεκαέξι στροφές (ακόμη και οκτώ όπως εκείνα του Τιούτσεφ και του Πάστερνακ).

34. Ο ποιητικός τονισμός είναι το πρόσωπο του ποιητή, η φωνή του, το λογοτεχνικό του διαβατήριο, το δικαίωμα για την ενασχόληση με την ποίηση. Ο ποιητικός τονισμός – είναι μια έννοια πολύ σημαντικό και πολύ πιο πλατιά από την εξήγηση που δίνει το λεξικό της ιστορίας της λογοτεχνίας. Η επεξεργασία της έννοια του ποιητικού τονισμού – είναι ένα σημαντικό καθήκον της ποιητικής μας. Το ανοιχτό δάνειο και το κεκαλυμμένο δάνειο, με το οποίο δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα ο δημιουργός, - όλα αυτά, όπως και η επιρροή άλλων, - θα πρέπει να καταδικάζεται ομοίως σαν την αντιγραφή.

35 Περί ταλέντου.

«Το ταλέντο είναι ένα πράγμα, που όταν υπάρχει, υπάρχει, κι όταν δεν υπάρχει, δεν υπάρχει» (Σολόμ Αλέιχεμ). Ακριβής ορισμός δεν υπάρχει. Και η εργασία είναι μια ανάγκη του ταλέντου. Κάθε ταλέντο δεν είναι μόνο ποιοτικό, αλλά και ποσοτικό. Ο Μότσαρτ είναι το υπόδειγμα και παράδειγμα – του εργαζόμενου καλλιτέχνη που εργάζεται διαρκώς και πολύ.

36. Παραδόσεις και καινοτομία.

Μόνο εκείνος που γνωρίζει καλά το αντικείμενο της δουλειάς του, μπορεί να προσθέσει κάτι καινούργιο. Σε αυτό έγκειται η λύση του ζητήματος περί παραδόσεων και καινοτομίας.

37. Να γνωρίζεις την ποιητική κληρονομιά του ΧΧ αιώνα, να μην περιορίζεται μόνο στον ΧΙΧ.

Να γνωρίζεις

τον Άννενσκι

τον Μπέλι

τον Χοντασέβιτς

την Τσβετάγιεβα

τον Παστερνάκ

τον Μαντελστάμ

τον Βολόσιν

τον Κουζμίν

την Αχμάτοβα.

Να κατανοείς τη θέση τους στην ανάπτυξη της ρωσικής ποίησης, να γνωρίσεις τα ευρήματα και τις ανακαλύψεις τους. Χωρίς αυτούς τους ποιητές δεν υπάρχει ο ρωσικός λυρισμός.

38. Να ελέγχεις τον εαυτό σου με στίχους άλλων.

Αν η διάθεση σου, το αίσθημα σου μπορεί να διατυπωθεί με στίχους άλλων – μην γράφεις στίχους.

39. Οι «ελεύθεροι» στίχοι είναι μια υποχρεωτική άσκηση για τον ποιητή.

Σε ένα συγκεκριμένο ρυθμό ο ποιητής συμπεριλαμβάνει, τη μόλις ελεγχόμενη σκέψη, εκείνο τον κόσμο, ο οποίος βρίσκεται έξω από το παράθυρο, και μόνο στη συνέχεια, με βάση αυτό την πρόχειρη γραφή, που γράφτηκε από τη φύση, θα κάνει τις ανελέητες, σκληρές διορθώσεις, αφήνοντας μόνο τα σημαντικά ευρήματα.

40. Θα πρέπει, άραγε, να γράψετε πρόζα; Υποχρεωτικά. 

Στο ποίημα δεν μπορείς να τα πεις όλα, όσο συναισθηματισμό κι αν περιείχε, εκείνο που εκφράστηκε σε στίχους. Ο ποιητής που γράφει πρόζα, εμπλουτίζει και την πρόζα του και την ποίησή του. Ο Πούσκιν, ο Λέρμοντοφ, αλλά και οποιοσδήποτε ποιητής μπορούν να γίνουν κατανοητοί μόνο μαζί με την πρόζα τους, στην ενότητα τους με αυτή.

41. Η επαφή με την ποίηση δεν πρέπει να ξεκινάει με τον Πούσκιν.

Ο Πούσκιν είναι ένας ποιητής που προορίζεται για ενήλικους αναγνώστες, ο οποίος απαιτεί από τον αναγνώστη του να έχει εμπειρία της ζωής, καθώς επίσης και αναγνωστική κουλτούρα. Ο Λέρμοντοφ, ο Τιούτσεφ – είναι πολύ πιο δύσκολοι. Η επαφή πρέπει να ξεκινήσει με ανάγνωση του Νεκράσοφ και του Α.Κ. Τολστόι, και στη συνέχεια να περάσετε στον Πούσκιν.

42. Στη τέχνη υπάρχει θέση για όλους. Δεν θα πρέπει να συνωστίζεστε.

43. Τι είναι πιο ψηλά, η ποίηση ή η πρόζα;

Στην υγεία τίνος πίνουν; Στην υγεία των τεσσάρων οικοδεσποινών.

Στην υγεία των ματιών τους, στην υγεία των σαρκοβόρων.

Για να γίνει ποιητής ο πεζογράφος

Και να γίνει ημίθεος ο ποιητής.

44. Το ποίημα δεν είναι μυθιστόρημα, το οποίο μπορείς να ξεφυλλίσεις . . .

Το ποίημα δεν είναι μυθιστόρημα, το οποίο μπορείς να ξεφυλλίσεις, να του ρίξεις μια ματιά μέσα σε μια νύχτα. Το ποίημα απαιτεί ανάγνωση προσεκτική, να το ξαναδιαβάσεις πολλές φορές. Το ποίημα θα πρέπει να το διαβάζετε σε διαφορετικές εποχές του χρόνου, υπό διαφορετικές διαθέσεις.

45. Ο ποιητής και οι σύγχρονοι.

Για τους συγχρόνους ο ποιητής είναι πάντα ένα ηθικό παράδειγμα.

46. 10 Χ 10 = 100