— Πες μας με δυο λόγια τι είναι το συνΑθηνά.
Να το εξηγήσω «με δυο λόγια» είναι το πιο δύσκολο... Έχουμε καταλήξει στην εξής σύντομη περιγραφή: είναι ο τόπος συνάντησης, δικτύωσης και ενδυνάμωσης των ενεργών πολιτών της Αθήνας. Ελπίζω, αυτήν τη φορά, να το καταλάβουν και οι φίλοι μου που όλο ρωτάνε τι ακριβώς κάνω, τέλος πάντων.
— Πώς ξεκίνησε όλο αυτό;
Το 2008, όταν καθάρισα το άδειο οικόπεδο απέναντι απ' το σπίτι μου, είδα ότι δεν υπήρχε παραλήπτης στον δήμο που να ενδιαφέρεται για τέτοιες πράξεις ή για περαιτέρω ανάπτυξη μικρών, αλλά σημαντικών λύσεων που βρίσκουν οι πολίτες από μόνοι τους για την πόλη. Τέτοιες δράσεις άρχισαν να αυξάνονται και να αποκτούν πολύ ενδιαφέροντα και προκλητικά χαρακτηριστικά. Λέω «προκλητικά», γιατί ανατρέπουν την περιρρέουσα αντίληψη ότι «οι Έλληνες δεν ενδιαφέρονται για τον δημόσιο χώρο», «οι Έλληνες είναι τεμπέληδες» κ.λπ. Το 2013 ο Καμίνης ο ίδιος ήταν που θέλησε να φτιάξει έναν τρόπο ώστε ο Δήμος Αθηναίων να βλέπει και να πλησιάζει αυτές τις δράσεις. Ξεκινώντας, λοιπόν, ήθελε να δώσει στις διάφορες ομάδες την επιλογή να ανεβάζουν τις δράσεις τους σε έναν χάρτη της πόλης. Το συνΑθηνά ήταν, αρχικά, ένα ημερολόγιο δράσεων με θετικό κοινωνικό αντίκτυπο.
Από το ξεκίνημά τους μέχρι σήμερα έχουμε καταγράψει 2.338 δράσεις, με 300 ομάδες πολιτών, άτυπες και μη, που δραστηριοποιούνται στον Δήμο Αθηναίων. Είναι πολλές, αν σκεφτεί κανείς τη σχέση των ομάδων αυτών με τον δήμο και αποτελούν δείγμα μιας καινούργιας εμπιστοσύνης.
— Ποια θεωρείς τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της πλατφόρμας αυτά τα 3 χρόνια;
Το πρώτο ήταν ότι δόθηκε πολιτικός χώρος σε μια νέα αντιδημαρχία Κοινωνίας των Πολιτών. Λίγες είναι οι πόλεις σε όλο τον κόσμο που έχουν ξεχωριστό τομέα ο οποίος στηρίζει τόσο επίσημα τη συμμετοχικότητα των πολιτών στα θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης. Το δεύτερο μεγάλο επίτευγμα είναι το βραβείο από το Ίδρυμα Bloomberg Philanthropies, που ανάμεσα σε 155 ευρωπαϊκές πόλεις επέλεξε την Αθήνα για την καινοτομία του συνΑθηνά, στηρίζοντας την ανάπτυξή του με 1 εκατ. ευρώ. Κι αυτό είναι σημαντικό, γιατί το βραβείο δεν αναγνώρισε μόνο την ιδέα αλλά και τους ίδιους τους πολίτες της Αθήνας που ενεργούν θετικά και συνεργατικά σε ζητήματα κοινωφελούς σκοπού. Ξέρετε, η κινητοποίηση που συμβαίνει στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια είναι μοναδικό φαινόμενο. Έχει εμπνεύσει ενεργούς πολίτες απ' όλο τον κόσμο. Το τρίτο επίτευγμα είναι μια ακόμα πρωτοβουλία του Καμίνη, ο οποίος έχει συστήσει στον νέο οργανισμό της διοίκησης ένα αυτοτελές τμήμα Κοινωνικής Καινοτομίας. Αυτό εκπληρώνει τον απώτερο σκοπό του συνΑθηνά να αποτελέσουν οι δράσεις πολιτών με μεγαλύτερο κοινωνικό αντίκτυπο την ευκαιρία αναβάθμισης των υπηρεσιών του ίδιου του δήμου. Δηλαδή, από ένας δήμος που αντιμετωπίζει με καχυποψία τους άτυπους, ωστόσο ενεργούς πολίτες, τώρα μπορούμε να πούμε ότι είναι ένας δήμος που όχι μόνο προσπαθεί να ακούσει τις αόρατες προτεραιότητες των πολιτών μέσα από αυτό που μαρτυρούν οι δράσεις τους αλλά είναι σε θέση να ξεχωρίσει τη νέα γνώση, τις νέες διαδικασίες και να συνεργαστεί, βάζοντας νέες φωνές στο τραπέζι των αποφάσεων. Έτσι κάπως βγήκε το νέο μοντέλο διαχείρισης για τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης, που έχει να αντιμετωπίσει πολλές αντιστάσεις ακόμα σε όλα τα επίπεδα των διαδικασιών μέχρι να το δούμε να λειτουργεί έτσι όπως ορίστηκε από την ίδια την τοπική κοινότητα. Αυτό είναι η κοινωνική καινοτομία, συμπεριλαμβάνει την αλλαγή συστημικού μοντέλου και έρχεται με ιδέες που ταρακουνούν τα εκάστοτε δεδομένα – όχι για κανέναν άλλο λόγο, απλώς επειδή φέρνει ορατό αποτέλεσμα στην πράξη. Εκεί έχουμε καταντήσει, να θεωρείται «καινοτομία» όταν δουλεύει το σύστημα!
— Δώσε μας μερικά στοιχεία για τις ομάδες της πόλης.
Από το ξεκίνημά τους μέχρι σήμερα έχουμε καταγράψει 2.338 δράσεις, με 300 ομάδες πολιτών, άτυπες και μη, που δραστηριοποιούνται στον Δήμο Αθηναίων. Είναι πολλές, αν σκεφτεί κανείς τη σχέση των ομάδων αυτών με τον δήμο και αποτελούν δείγμα μιας καινούργιας εμπιστοσύνης. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές άλλες που δεν έχουν κάνει προφίλ στην ιστοσελίδα. Το 2016 είχαμε 1.097 δράσεις, από τις οποίες το 44% ήταν στην κατηγορία της αλληλεγγύης, με τις θεματικές της εκπαίδευσης και τις δράσεις για το παιδί και την υγεία να ακολουθούν.
— Ποιο είναι το αίτημα που ακούς πιο συχνά από αυτές τις ομάδες;
Τον τελευταίο χρόνο, αυτό που ζητούν όλο και περισσότερο είναι χώροι/κτίρια είτε για στέγαση είτε για υλοποίηση των δράσεών τους. Το ζήτημα της αξιοποίησης των κενών κτιρίων της πόλης είναι από τα πλέον σημαντικά που απασχολούν τους δήμους. Είναι ένα από τα φλέγοντα θέματα που προσπαθεί να διαχειριστεί ο τομέας Κοινωνικής Καινοτομίας του Δήμου Αθηναίων. Η νέα λειτουργία της Δημοτικής Αγοράς Κυψέλης είναι ένα παράδειγμα αξιοποίησης δημοτικών χώρων που ελπίζουμε να μιμηθούν κι άλλοι ιδιοκτήτες άδειων κτιρίων. Το φάσμα των αιτημάτων προς τον δήμο είναι ευρύ και μπορεί να περιλαμβάνει αιτήματα αιγίδας του δήμου, άδεια χρήσης δημόσιου χώρου, εμπλοκή των υπηρεσιών καθαριότητας ή πρασίνου για αντίστοιχη δράση. Τις «ανοιχτές Δευτέρες» (κάθε Δευτέρα 3-7 μ.μ. δεχόμαστε τις ομάδες στο γραφείο χωρίς ραντεβού) συχνά έχω την εντύπωση ότι το αίτημα των ομάδων είναι κυρίως να ακουστούν. Είναι πολύ εντυπωσιακό όταν βλέπεις τον αρχικό τους δισταγμό να μετατρέπεται σε διάθεση να μοιραστούν όλες τις σκέψεις που κάνουν για τον δημόσιο χώρο.
— Πώς θα μπορούσε να ενδυναμωθεί η συνεργασία με τον δήμο;
Δεν έχει γίνει ακόμα αντιληπτό ότι η πλατφόρμα του συνΑθηνά δίνει τη συνθήκη για εύρεση υποστήριξης εντός και εκτός δήμου, χωρίς την αναγκαστική υπόδειξη του δήμου. Τόσο η δικτύωση με τις υπηρεσίες του δήμου (π.χ. για αδειοδότηση δημόσιου χώρου, αιγίδα, τεχνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες καθαριότητας κ.ά.) όσο και η δικτύωση με μια γκάμα υποστηρικτών που ανήκουν στο δίκτυο του συνΑθηνά (γκάμα την οποία προσπαθούμε ακριβώς αυτή την περίοδο να διευρύνουμε) και προσφέρουν στις ομάδες είτε σε είδος, είτε σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνογνωσία, είτε οικονομική υποστήριξη είναι τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά του συνΑθηνά που θέλουμε να γίνουν ευρύτερα γνωστά. Η ενδυνάμωση όμως είναι αμφίδρομη. Όταν προκύπτει συνεργασία σε θέματα συγκεκριμένα, γίνονται και οι λύσεις της πόλης πιο βιώσιμες. Εκτός από τη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, είχε προηγηθεί η από κοινού διαχείριση της στέγης του συνΑθηνά στην πλατεία Βαρβακείου. Το πρόγραμμα «Ανοιχτά Σχολεία» της Αντιδημαρχίας για το παιδί έχει εν μέρει στηριχτεί στην εμπλοκή και στην υπάρχουσα δραστηριότητα της τοπικής κοινότητας σε σχέση με τα σχολεία. Όσο δίνει χώρο ο δήμος, τόσο τα σχολεία γίνονται «δικός τους» χώρος και άρα τον φροντίζουν πιο αποτελεσματικά οι εμπλεκόμενοι. Έτσι εμπνέεται και μια μορφή υπευθυνότητας απέναντι στα κοινά που αναζητούν οι πολίτες.
— Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Έχουμε λάβει αιτήματα από άλλους ευρωπαϊκούς δήμους που επιθυμούν να εφαρμόσουν το μοντέλο του συνΑθηνά. Λόγω της έντονης παρουσίας μας στα ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα, αλλά και της ίδιας της απήχησης της πλατφόρμας, μας δίνεται η δυνατότητα να μεταλαμπαδεύσουμε τη λογική του συνΑθηνά σε άλλες χώρες και είναι μια κατεύθυνση στην οποία προσβλέπουμε για τα επόμενα χρόνια. Αλλά για την Αθήνα, ο απώτερος στόχος είναι να διευρυνθεί η «ζώνη συνάντησης» μεταξύ δήμου και ενεργών πολιτών. Υπάρχει μεγάλη προοπτική βελτίωσης των υπηρεσιών του δήμου, όσον αφορά είτε θέματα κτιρίων, σχολείων και προσφύγων, είτε άλλα ανεξερεύνητα θέματα που αναδύονται από τις δράσεις (π.χ. νέες ψηφιακές εφαρμογές για βελτίωση αστικών θεμάτων). Επιπλέον, όπως αναφέραμε και νωρίτερα, προσανατολιζόμαστε στην αύξηση του δικτύου των υποστηρικτών των ομάδων που προσφέρουν στην πόλη, είτε πρόκειται για μεγάλες εταιρείες και οργανισμούς με οργανωμένα τμήματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, είτε για μικρότερες εταιρείες και ιδρύματα με θερμό ενδιαφέρον για τα κοινά και το αστικό περιβάλλον. Όσο εμπλουτίζεται η πλατφόρμα, τόσο αυτονομείται η σχέση των ευσυνείδητων πολιτών μεταξύ τους. Η παρακολούθηση εκ μέρους του δήμου είναι απαραίτητη και γίνεται ακόμα πιο σημαντική, αλλά από τη θέση του συνομιλητή πια και δίκαιου διαιτητή μιας πόλης που σε μεγάλο βαθμό αυτορρυθμίζεται.
