ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΤΗΦΕΛΗ
Ο Γιάννης Παπουτσής είναι παρατηρητής της Γης. Βλέπει την Γη απ' τους δορυφόρους. Έχοντας δουλέψει για την British Aerospace, εργάζεται αδιάκοπα απ' το 2007 στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στην Πεντέλη πάνω στην μελέτη των δορυφορικών εικόνων. Μαζί με την ερευνητική του ομάδα δημιούργησαν το Firehub, μία πλατφόρμα που εντοπίζει πυρκαγιές μέσω δορυφόρων, η οποία διακρίθηκε στον διεθνή διαγωνισμό Copernicus Masters Award που διεξάγεται κάθε χρόνο απ' τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, κερδίζοντας το πρώτο βραβείο για την καλύτερη λειτουργούσα διαστημική τεχνολογία του 2014.
— Πες μας λίγα λόγια για σένα.
Μεγάλωσα στον Διόνυσο την εποχή που έμοιαζε περισσότερο με χωριό παρά με πόλη. Σπούδασα στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του Πολυτεχνείου, όπου πήρα την κατεύθυνση των τηλεπικοινωνιών. Μετά συνέχισα τις σπουδές μου στην Αγγλία, όπου έκανα ένα υβριδιακό μεταπτυχιακό στο UCL με μαθήματα από τον τομέα των τηλεπικοινωνιών και της τηλεπισκόπησης. Η διδακτορική μου διατριβή ήταν πάνω στην ανίχνευση παραμορφώσεων του φλοιού της γης μετά από σεισμούς, με τη χρήση δορυφορικών εικόνων. Ας πούμε τώρα με τον σεισμό που έγινε στην Κεφαλονιά παρατηρήσαμε ότι υπήρξε στιγμιαία μετακίνηση του νησιού της τάξεως των τριάντα εκατοστών. Στην Αγγλία, δούλεψα για δύο χρόνια σ' ένα ερευνητικό πρόγραμμα της British Aerospace και μετά αφού επέστρεψα στην Ελλάδα, χτύπησα την πόρτα του Αστεροσκοπείου, καθώς εκεί υπήρχαν ερευνητικές ομάδες που ασχολούνταν με το αντικείμενο που μου είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον: την παρατήρηση της Γης. Έτσι απ' το 2007 και μετά εργάζομαι στο Αστεροσκοπείο Αθηνών.
Το κύριο εμπόδιο που συναντάμε είναι η χρηματοδότηση δίχως την οποία δε μπορούμε να συμμετέχουμε σε έρευνες. Οι χρηματοδοτήσεις που έχουμε μέχρι στιγμής είναι κατά βάση ευρωπαϊκές και σε ελάχιστο ποσοστό εθνικές – μόλις 5% του συνολικού funding.
— Τι σε οδήγησε να ασχοληθείς με αυτόν τον τομέα;
Οι λόγοι έχουν να κάνουν αφενός με το ότι μου αρέσουν οι αριθμοί, τα μαθηματικά και η φυσική και αφετέρου διότι ήθελα να κάνω κάτι που θα είχε ορατό αντίκτυπο και θα συνέβαλλε στο καλό του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Αυτό είναι κάτι που δύσκολα συναντάς σε μία πολυεθνική εταιρεία τηλεπικοινωνιών για παράδειγμα. Επίσης το διάστημα από μόνο του είναι ιντριγκαδόρικο! Αυτό που κάνω εγώ βέβαια δεν είναι να παρατηρώ το διάστημα, αλλά να κοιτώ τη γη απ' τον δορυφόρο. Το αντίθετο δηλαδή του να βλέπεις με τηλεσκόπιο τ' αστέρια.
— Το Firehub πώς προέκυψε;
Πρόκειται για μία πλατφόρμα που δουλεύουμε εδώ και τέσσερα χρόνια με επικεφαλής τον Χάρη Κοντοέ, διευθυντή ερευνών του Αστεροσκοπείου. Η ομάδα μας είναι η Ομάδα Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του Ινστιτούτου Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης. Τα τελευταία χρόνια δουλεύουμε υπό την "ομπρέλα" του Beyond, ενός κέντρου αριστείας –δηλαδή πολύ καλής έρευνας– που χρηματοδοτείται απ' την Ευρωπαϊκή κοινότητα, με σκοπό την παρακολούθηση φυσικών καταστροφών μέσω δορυφορικών μέσων. Με το Firehub, προσπαθούμε να συνδυάσουμε την παρατήρηση της γης, την επεξεργασία σήματος και εικόνας με τα μετεωρολογικά δεδομένα έτσι ώστε να προκύπτει μία υπηρεσία χρήσιμη για την αποφυγή των δασικών πυρκαγιών. Αυτό που κάνει ουσιαστικά είναι να ανιχνεύει τις δασικές πυρκαγιές μέσω δορυφόρων. Οι κύριοι χρήστες της εφαρμογής είναι κυρίως θεσμικοί φορείς όπως η πυροσβεστική και οι οργανισμοί προστασίας δασών. Στα σχέδια μας όμως είναι να υπάρξει αυτή η εφαρμογή και σαν mobile application, έτσι ώστε όταν κάποιος βρεθεί σε μία περιοχή με πυρκαγιά να είναι σε θέση να επιβεβαιώσει αυτό που έχει βρει ο δορυφόρος μέσω φωτογραφίας. Με αυτόν τον τρόπο ο κόσμος μπορεί να συμμετέχει ενεργά στην περιβαλλοντολογική προστασία.
— Τι εμπόδια συναντήσατε μέχρι την υλοποίηση της ιδέας;
Το κύριο εμπόδιο που συναντάμε είναι η χρηματοδότηση δίχως την οποία δε μπορούμε να συμμετέχουμε σε έρευνες. Οι χρηματοδοτήσεις που έχουμε μέχρι στιγμής είναι κατά βάση ευρωπαϊκές και σε ελάχιστο ποσοστό εθνικές – μόλις 5% του συνολικού funding.
— Σε προσωπικό επίπεδο υπήρξαν θυσίες που χρειάστηκε να κάνεις;
Όταν κάνεις αυτό που σου αρέσει όποιες δυσκολίες κι αν υπάρξουν δε σου φαίνονται σαν θυσίες! Σίγουρα υπήρξαν σαββατοκύριακα, Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιές που δουλεύαμε πάνω στην εφαρμογή, η επιβράβευση που έρχεται μετά όμως σε κάνει να το ξεχνάς ή να μην σε νοιάζει.
— Πες μας κάτι που θεωρείς συναρπαστικό για τον τομέα σου.
Δε φαντάζεσαι πόσα δορυφορικά συστήματα βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη γη! Αναμένεται ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των δορυφόρων άρα η πρόκληση του μέλλοντος είναι η βελτιστοποίηση της αξιοποίησης αυτών των άπειρων δεδομένων που έρχονται απ' το διάστημα. Αυτός ο χώρος αναπτύσσεται τώρα, λέγεται Big Data και θα συζητηθεί πολύ τα επόμενα χρόνια. Πιθανότατα να υπάρξουν εφαρμογές που ακόμα δε μπορούμε να φανταστούμε.
— Ένα σχόλιο για την ιστορική προσεδάφιση του Philae;
Είναι σίγουρα κάτι πρωτοποριακό και καινοτόμο αφού είναι η πρώτη φορά που προσεδαφίζεται μετεωρίτης. Είναι πολύ ωραίο να υπάρχουν τέτοιες επιτυχίες από την Ευρώπη και όχι μόνο απ'την Nasa που ηγείται σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες.
— Έχοντας σπουδάσει και δουλέψει στην Αγγλία, γιατί επέλεξες να επιστρέψεις στην Ελλάδα;
Μετά από τρία χρόνια κατέληξα στο συμπέρασμα ότι μόνο στην Αθήνα θέλω να είμαι. Είναι άλλη η αίσθηση του να είσαι στον τόπο σου, εκεί που είναι οι ρίζες σου. Νιώθεις πιο άνετα και πιο όμορφα. Οπουδήποτε αλλού θα ένιωθα ξένος είτε βρισκόμουν στο Λονδίνο είτε στην Καβάλα.
— Αν δεν ήσουν earth observation engineer τί θα ήσουν;
Θα ήμουν γιατρός. Ή θα ασχολούμουν με τη διδασκαλία. Και τα δύο συνδυάζουν την επιστήμη με το κοινωνικό καλό.
— Κάτι που σε εμπνέει;
Η γυναίκα μου.
To άρθρο δημοσιεύθηκε πρώτη φορά στο Γκρέκα, το 2014
