ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΡΟ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗ
— Πώς συντονίστηκε η έρευνα σε παγκόσμιο επίπεδο;
Μέλη της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) έχουν αναπτύξει, με τη βοήθεια προγραμματιστών, μια ειδική πλατφόρμα κρυπτογραφημένης επικοινωνίας –μοιάζει λίγο με το Facebook, αλλά είναι προσαρμοσμένο στις ανάγκες της δημοσιογραφικής έρευνας– όπου είχαν πρόσβαση περισσότεροι από 370 δημοσιογράφοι που συμμετείχαν στο πρότζεκτ των Panama Papers. Εκεί δημιουργήθηκαν ομάδες εργασίας: άλλοι ασχολούνταν με τις τράπεζες, άλλοι με τη Ρωσία, τη Μέση Ανατολή, το εμπόριο όπλων κ.ο.κ. Υπήρχαν και φόρουμ για τις χώρες ξεχωριστά – όποιος έβρισκε κάτι που του φαινόταν ενδιαφέρον για μια χώρα ξεκινούσε ένα θέμα συζήτησης στο συγκεκριμένο φόρουμ, παραθέτοντας τα ευρήματά του. Έτσι, συσσωρεύτηκε πολύ μεγάλος όγκος δημοσιογραφικών ευρημάτων ανά φόρουμ, λόγω της συλλογικής αυτής μορφής εργασίας επί έναν χρόνο περίπου. Επίσης, από το προηγούμενο καλοκαίρι πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις σε Ουάσινγκτον, Μόναχο και Λονδίνο που διήρκεσαν μία με δύο ημέρες, ώστε να σχεδιαστούν κάποιες βασικές έρευνες.
— Τι κομμάτι ανέλαβες εσύ;
Αρχικά, τα θέματα για την Ελλάδα. Επιπλέον, συμμετείχα στα φόρουμ για τις τράπεζες, τα όπλα, τη Ρωσία και τον Πούτιν, λόγω των προεκτάσεων της έρευνας στην Κύπρο, και κάποια ακόμα.
Μέσα σε αυτό το σύστημα χωρούν καθ' όλα νόμιμοι επιχειρηματίες που θέλουν απλώς να κάνουν τη δουλειά τους ευκολότερα, σύζυγοι που θέλουν να «εξαφανίσουν» τις περιουσίες τους επειδή αποφάσισαν να πάρουν διαζύγιο αλλά και πολιτικοί που έχουν πλουτίσει αδικαιολόγητα, λαθρέμποροι όπλων, παιδεραστές, καρτέλ ναρκωτικών και πρόσωπα και εταιρείες στις οποίες έχουν επιβληθεί διεθνείς κυρώσεις.
— Πώς έγινε πρακτικά η δουλειά;
Εκτός από την πλατφόρμα κρυπτογραφημένης επικοινωνίας, υπήρχε και μία άλλη ειδική διαδικτυακή εφαρμογή για την αναζήτηση και την ανάγνωση των 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων που διέρρευσαν από την παναμέζικη νομική εταιρεία Mossack Fonseca. Μετά τον εντοπισμό των εγγράφων και του θέματος που ενδιέφερε έπρεπε να γίνεται διασταύρωση, καθώς και να βρίσκουμε τι συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο σε σχέση με τις εταιρείες και τα πρόσωπα που μνημονεύονταν στα έγγραφα. Κάποιες φορές, στην πορεία αναζήτησης του θέματος, χρειαζόταν η συνδρομή συναδέλφων, για παράδειγμα, από την Ελβετία στην περίπτωση των τραπεζών. Ή από την Κύπρο, στην περίπτωση του Πούτιν. Ακόμα, χρειάστηκαν αρκετά ραντεβού με ειδικούς σε θέματα υπεράκτιων οικονομιών και νομοθεσίας «φορολογικών παραδείσων».
— Τι σε εντυπωσίασε περισσότερο;
Το ότι ένα σύστημα που επιτρέπει την ανωνυμία σε τόσο μεγάλο βαθμό εμφανίζεται ως νόμιμο. Μέσα σε αυτό το σύστημα χωρούν καθ' όλα νόμιμοι επιχειρηματίες που θέλουν απλώς να κάνουν τη δουλειά τους ευκολότερα, σύζυγοι που θέλουν να «εξαφανίσουν» τις περιουσίες τους επειδή αποφάσισαν να πάρουν διαζύγιο αλλά και πολιτικοί που έχουν πλουτίσει αδικαιολόγητα, λαθρέμποροι όπλων, παιδεραστές, καρτέλ ναρκωτικών και πρόσωπα και εταιρείες στις οποίες έχουν επιβληθεί διεθνείς κυρώσεις.
— Είναι η μεγαλύτερη αποκάλυψη όλων των εποχών;
Δεν μπορώ να πω. Σίγουρα είναι η μεγαλύτερη διαρροή εγγράφων και η μεγαλύτερη δημοσιογραφική συνεργασία μέχρι στιγμής. Αν κρίνω από την απήχηση που είχαν οι αποκαλύψεις, θα έλεγα ότι είναι μία από τις πολύ καλές στιγμές της δημοσιογραφίας.
— Γιατί πιστεύεις ότι αφορά τον απλό πολίτη όλη αυτή η ιστορία;
Επειδή είναι μια «ματιά από μέσα» στο σύστημα ανωνυμίας που σας περιέγραψα. Και, φυσικά, επειδή αποκαλύπτεται ποιοι είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται τη μυστικότητα των «φορολογικών παραδείσων» και γιατί.
— Πες μας δυο λόγια για τη Διεθνή Σύμπραξη Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ) και πώς έγινες εσύ μέλος.
Το ICIJ είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός διασυνοριακών δημοσιογραφικών ερευνών με έδρα την Ουάσινγκτον και περιλαμβάνει πάνω από 190 μέλη από 65 χώρες τουλάχιστον. Πρόκειται για μια σύμπραξη δημοσιογράφων ερευνητών, όχι μέσων ενημέρωσης. Το 2012 με προσέγγισε μέσω κοινού μας γνωστού η Μαρίνα Γουόκερ, αναπληρώτρια διευθύντρια του ICIJ, και με ρώτησε αν ενδιαφέρομαι να πάρω μέρος σε μια έρευνα σχετικά με μια άλλη διαρροή στοιχείων offshore από τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ, με κωδικό OffshoreLeaks, διήρκεσε 8 μήνες περίπου και συνεργαστήκαμε στενά με τη Γουόκερ για να συντάξουμε ένα σχετικά μεγάλο κείμενο για τις offshore στην Ελλάδα. Λίγους μήνες μετά παρέλαβα μια επίσημη πρόσκληση από τον διευθυντή του ICIJ Τζέραρντ Ράιλ να γίνω κι εγώ μέλος.
Το άρθρο είναι από την έντυπη έκδοση της LIFO.
σχόλια