Δεν καλοθυμάμαι πότε πήγα εγώ πρώτη φορά σινεμά. Θυμάμαι όμως μιαν ιστορία που μου έλεγε η μητέρα μου για κάποιον που της χούφτωνε το μπούτι σε κινηματογράφο του κέντρου που έπαιζε πρώτη προβολή το "The Day After".
Στην αρχή του έκατσε λίγο νομίζοντας πως το χέρι ήτο του πατρός. Ρίχνει όμως μια ματιά στο μπούτι και βλέπει πως το ξερό ήτανε αλλουνού.
Σηκώνεται - μη φανταστείς όμως κανά πρώτο μπόι κιόλα...- φωνάζει "Α ΣΤΟ ΔΙΑΟΛΟ, ΡΕ ΜΑΛΑΚΑ!!!" και αστράφτει μια Πελοπόννησο στη μάπα του εφαψία ενόσω το μανιτάρι έσκαγε στην οθόνη.
Ο πατέρας μου εν τω μεταξύ ήτανε τόσο αφασία με το χαμό στην ταινία που καθώς περνούσε ο εν λόγω του'κανε "καλά, ρε φίλε - ο κόσμος εκεί πέρα καίγεται κι εσύ της γυναίκας το μπούτι βρήκες να χουφτώσεις;"
Θεός. Ο σινεμάς βεβαίως εννοείται πως έγινε μύλος.
Μπορεί όντως να μη θυμάμαι πότε πρωτοπήγα κινηματογράφο αλλά πάντοτε αγαπούσα κι εξακολουθώ ν'αγαπώ το σινεμά διότι μπορεί να μεταπλάθει το χρόνο μ'έναν τρόπο που κάνει την ανθρώπινη εμπειρία υπερφυσική και τα όνειρα των ανθρώπων και ιδίως των δημιουργών σχεδόν πραγματικότητα.
Ο κινηματογράφος είναι επίσης μαζί με το comics η κατ'εξοχήν τέχνη του σύγχρονου άστεως και για αυτό ιδιαιτέρως συμφυής με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε, απολαμβάνουμε και εξηγούμε τον κόσμο γύρω μας.
Η λίστα των ταινιών που ακολουθεί περιορίζεται όχι τόσο απ'το όποιο προσωπικό μου γούστο αλλά απ' το πόσο οι ιστορίες που αφηγούνται, οι κόσμοι που δημιουργούν κι ακόμη περισσότερο οι τρόποι με τους οποίους αποδίδονται όλα τούτα επηρρέασαν κι εξακολουθούν να μ' επηρρεάζουν στη δουλειά μου γενικώς - στη ζωγραφική ή στα comics.
Η σειρά είναι επίσης εντελώς τυχαία.
Last tango in Paris του Bernardo Bertolucci
Λάτρευα τα πάντα σ'αυτήν την ταινία: από τη μουσική του Gato Barbieri και το πόσο θεσπέσια έρρεε με την απεικόνιση του Παρισιού. Επίσης - κακά τα ψέματα - το βούτυρο και η πρωκτοεισχώρηση έκτοτε αλλάξαν δια παντός.
Yojimbo του Akira Kurosawa
Ένα λαμπρό παράδειγμα αφομοιώσεως επιρροών από δυτικά προτύπα - εν προκειμένω των ταινιών western του John Ford. Αυτή όμως η αντιγραφή έλαβε χώρα ως ένδειξη ειλικρινούς θαυμασμού & όχι ως δουλική αντιγραφή. Με ανάλογο τρόπο και ο Hokusai δανείστηκε πολλά παραδείγματα των δυτικών εικαστικών τεχνών - απ'την χρήση γραμμικής προοπτικής έως την αδιάκοπη παρατήρηση &το σχέδιο εκ του φυσικού. Η στροφή του Kurosawa όπως και του Hokusai ήταν & παραμένουν εντελώς ξένες με τις αρτηριοσκληρωτικές συμβάσεις των συχνότατα ξενοφοβικών Ιαπώνων καλλιτεχνών.
Ran του Akira Kurosawa
Αυτή την ταινία την έχω ως πρότυπο μεταγραφής έργου παλαιοτέρας εποχής σε σύγχρονο μέσο όπως ο κινηματογράφος και σε έναν πολιτισμό τόσο διαφορετικό όπως είναι ο ιαπωνικός. Μια χθαμαλή χώρα ημιμαθών σαν τη δική μας ικανή μονάχα για ιστορικίστικες εικονογραφήσεις "εθνικών" ποιητών και για τις μονίμως πληκτικότατες αρχαΐζουσες παραστάσεις Επιδαύρου το έκτακτο επίτευγμα του Ran θα όφειλε να την παραδειγματίσει. Θα μπορούσε να μεταγραφεί ο Βασιλιάς Ληρ του Shakespeare κακοφορώντας όπως-όπως ενδυμασίες της δυναστείας Tudor σε ιάπωνες ηθοποιούς. Αλλά βεβαίως θα γινόταν μια παπαριά ανάλογη της τηλεοπτικής μεταφοράς του "Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται"... Αντ'αυτού ο Kurosawa επέλεξε να το αποδώσει ως ένα σπαρακτικό δράμα των φεουδαρχικής εποχής νήσων της Αυτοκρατορίας του Ανατέλλοντος Ηλίου - και το τόλμημά του ήταν νομίζω απολύτως επιτυχές. Συν τοις άλλοις η ταινία αυτή προσωπικώς με επηρρέασε βαθύτατα όσον αφορά πολλές απ'τις επιλογές μου για το Μεγάλο Χρυσό Δωμάτιο, ένα από τα σημαντικότερα έως τώρα έργα μου.
Blade runner του Ridley Scott
Κατ'εμέ το Metropolis των 80s. Ένα αριστούργημα κινηματογραφικής αρχιτεκτονικής, μια cyberpunk ρεύση. Το βιβλίο του Phillip K. Dick "Why do androids dream of electric sheep?" πάνω στο οποίο βασίστηκε η ταινία ήταν επίσης έκτακτο αν και προτιμώ κατά τι το "Neuromancer" του William Gibson που νομίζω πως επίσης προσέφερε πολλά στην συνολική αισθητική του εν λόγω έργου. Γούστα. Η εντονότατη επιρροή των σχεδίων του Hugh Ferriss εν τω μεταξύ σ'αυτές τις ταινίες είναι εμφανέστατη.
Αυτό είναι δε αξιοσημείωτο διότι ο Ferriss όσο ήταν εν ζωή ουδέποτε σχεδίασε ή έκτισε έστω ένα δικό του κτίριο οιασδήποτε αξίας.
Εν τούτοις τα υπέροχά του έργα επηρρέασαν ευρέως όχι μόνον ομότεχνούς του αλλά και την όψη του φουτουριστικού άστεως όπως την Gotham City του Batman &την Metropolis του Superman στα animated cartoons των '50s ή το νεότερο Sky Captain and the world of tomorrow. Το πώς μπόρεσε μετά ο σκηνοθέτης της ταινίας να βγάλει αργότερα αηδίες όπως τα "Black Hawk Down" & "G.I. Jane" είναι ένα απολύτως θλιβερό και απορίας άξιον γεγονός.
Natural Born Killers του Oliver Stone
Άνετα το "Scareface"των'90s. Η βία εδώ αποκτά αισθητικό βάθος. Είναι μαζί με το εξαίσιο "Nixon" μια απ'τις ταινίες που μ'επιρρέασαν πολύ στη δουλειά μου και ιδίως στα comics μου. Ίσως επειδή είναι καταφανή και του ιδίου του σκηνοθέτη τα δάνεια από την ποπ κουλτούρα των sixties & των seventies, από τα comics, τα cartoons, τις τηλεοπτικές σειρές που ήταν του συρμού στην εποχή του. Δεν είναι βίαιες δε μονάχα οι εικόνες του και οι φρενήρεις εναλλαγές τους αλλά κυρίως ο τρόπος που τις συναρμόζει.
Baron munschausen του Terry Gilliam
Μια ταινία που εξεικονίζει ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός: η βάση, η φύση και η ίδια η σαγήνη των τεχνών είναι το ψέμα. Είναι επίσης ένα έργο που δείχνει πώς βλέπουν - ή πώς οφείλουν να βλέπουν οι καλλιτέχνες πάσης φύσεως τη μίζερη κατά την κατεστημένη γνώμη του απηυδισμένου κτηνώδους όχλου πραγματικότητα.
L'Homme qui aimait les femmes του François Truffaut
Αξίζει να ειδωθεί αυτή η ταινία ως ένας ειλικρινής ύμνος στη λατρεία προς τις γυναίκες. Άλλα έργα του συρμού είθισται ν'απεικονίζουν τον άντρα ως το καμάκι που απλώς πετσώνει την κάθε περαστική επιδεικνύοντας στην πραγματικότητα μιαν άχαρη περιφρόνηση.
Καμία σχέση με τη συγκεκριμένη ταινία. "Οι γάμπες των γυναικών είναι η πυξίδα που περιστρεφόμενη επί γης της δίδει την ισορροπία και την αρμονία της" απαγγέλει η φωνή του νεκρού Bertrand δείχνοντάς μας κατά τον ενταφιασμό του αυτό που αγαπούσε πιο πολύ στις γυναίκες. Αν δεις τη σκηνή μ'εκείνα τα θαυμάσια πόδια να παρελαύνουν πάνω από τον ανοιχτό τάφο του κοινού έρωτά τους θα καταλάβεις γιατί οφείλει κανείς ν'αγαπά τις κνήμες, τα σφυρά και τα πέλματα των γυναικών σαν ένα από τα πολυτιμότερα κοσμήματα που μας χαρίζει αφειδώς η φύση.
Καμία σχέση με τη συγκεκριμένη ταινία. "Οι γάμπες των γυναικών είναι η πυξίδα που περιστρεφόμενη επί γης της δίδει την ισορροπία και την αρμονία της" απαγγέλει η φωνή του νεκρού Bertrand δείχνοντάς μας κατά τον ενταφιασμό του αυτό που αγαπούσε πιο πολύ στις γυναίκες. Αν δεις τη σκηνή μ'εκείνα τα θαυμάσια πόδια να παρελαύνουν πάνω από τον ανοιχτό τάφο του κοινού έρωτά τους θα καταλάβεις γιατί οφείλει κανείς ν'αγαπά τις κνήμες, τα σφυρά και τα πέλματα των γυναικών σαν ένα από τα πολυτιμότερα κοσμήματα που μας χαρίζει αφειδώς η φύση.
Manhattan του Woody Allen
Δεν ξέρω ποια ταινία του Woody Allen να πρωτοδιαλέξω. Ένας δημιουργός που κατά τα φαινόμενα λατρεύουν οι Ευρωπαίοι κι αγνοούν επιδεικτικώς οι Αμερικανοί και οι Εβραίοι. Ίσως επειδή βάζει σιωπηλώς δάχτυλο στις χαίνουσες πληγές των κοινών ελαττωμάτων - και το στρίβει κιόλας από πάνω. Άλλωστε το κλισέ που παίζει συχνότατα εν είδει refrain στις ταινίες του είναι ο ίδιος ο Woody Allen ως ένας Εβραίος που μισεί τον εαυτό του - ή ως "a self-hating Jew" στα κυπριακά. Είναι δε κατά την εν προκειμένω αδαή μου γνώμη αδύνατον το να δεις τη Νέα Υόρκη και να μην αισθανθείς πως όλη η πόλη είναι ένα έργο του Woody Allen. Η σκηνή με την συνομιλία του αυτοπροσωπογραφούμενου νευρωτικού ήρωα και της προ πολλού παραμελημένης πλέον μούσας Diane Keaton κάτω απ'τη γέφυρα του Manhattan θα είναι για πάντα ένα μνημείο στην πόλη που τόσο λάτρεψε & επανειλλημένως απεικόνισε ο σκηνοθέτης. Τη δε Meryl Streep μια πού θα τηνε δεις και μια που θα στύβεις κυλότα. Ναι. Τόσο θεότεκνο.
Thomas Crown Affair του Norman Jewison
Ζω για να βλέπω αλλά ακόμη και για ν'ακούω αυτή την ταινία ξανά και ξανά και ξανά σαν ξαναμμένη σκύλα. Η μουσική του Michel Legrand απολύτως ταιριαστή, η Faye Danaway μια χτικιάρα καραθεά, ο Steve McQueen δεν υπάρχει και η σκηνή με την παρτίδα σκάκι στο σπίτι του πριν τον πρώτο πήδο είν' απλώς η γκάβλα του αιώνα. Μετά από χρόνια όμως μια γυναίκα αντί να κάνει μια καθωσπρέπει έκτρωση γέννησε έναν ηλίθιο που αξιώθηκε να γίνει ο παραγωγός εκείνου του αξιοδάκρυτου remake με τον Pierce Brosnan. Το γεγονός και μόνο της υπάρξεως μιας κατάπτυστης παραφθοράς τοιαύτης υποστάθμης είν' ικανή απόδειξη πως δεν υπάρχει θεός. Εν κατακλείδι λοιπόν: ν'απολαύσετε το ορίτζιναλ και ν'αφήστε την δευτεράντζα να τηνε δει καμιά λατέρνα πρώην.
Totoro του Hayao Miyazaki
Πολύ πριν από την εμφάνιση της ιδιοφυούς Pixar τα ιαπωνικά anime ήταν και παραμένουν ταινίες που δεν απευθύνονται μονάχα σε μικρά παιδιά αλλά συχνά και σε ενήλικες. Τέτοιων ακριβώς ταινιών δημιουργός είναι ο Hayao Miyazaki κι απόδειξη αυτού η συντριπτική πλειονότητα του υπέροχού του έργου. Το "Totoro" είναι μια λατρεία της φύσεως στα όρια της θρησκευτικότητος, ένα είδος περιρρέοντος ανιμισμού αποτυπωμένου σε φιλμ κινουμένων σχεδίων. Αυτή η αγαθή προαίρεση του Miyazaki είναι κοινός τόπος όλων σχεδόν των ταινιών του. Είναι δε κατάτι ενδεικτική και του λουδιτισμού του που καμιά φορά αγγίζει την τεχνοφοβία όπως πχ στα εκτός ταινιών ξεσπάσματά του ενάντια στο iPad. Πολλοί άνθρωποι με ταλέντο έχουν τις ιδιορρυθμίες τους αλλά τα έργα της διαννοίας τους είναι που μας αφορούν και όχι τα όποια τους καπρίτσια. Ίσα-ίσα οι εμμονές τους και συχνά τα ελαττώματά τους είναι που δημιουργούν την ανάγκη γενέσεως των μεγάλων επιτευγμάτων τους. Ο Hayao Miyazaki θεωρείται - κι όχι αδίκως - τόσο πολύτιμος για την πατρίδα του που έχει ανακυρηχθεί εθνικός θησαυρός της Ιαπωνίας. Αλλά αυτό πιθανότατα δεν το εννοούν όπως εμείς. Στην Ελλάδα είμαστε ικανοί να δοξάζουμε ως εθνικό κεφάλαιο μόνο την Αλίκη Βουγιουκλάκη και το Θανάση Βέγγο κι αυτό μάλλον επειδή αντί αριστείας που προσβάλλει τη μετριότητά μας προτιμούμε οτιδήποτε περιποιεί τιμή στο διάχυτο μικροαστισμό μας. Εξ'ού και η διαφορά έργων τέχνης όπως π.χ. του Miyazaki και των λοιπών εννέα απλώς ενδεικτικών παραδειγμάτων που αγαπώ σε σύγκριση με τη δική μας πελιδνή πνευματική έρημο.
σχόλια