ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΨΑΣΚΗ
Η νέα έκθεση της φωτογραφικής ομάδας phasma2 που παρουσιάζεται από τις 22/11 στο Box στο Athens Photo Festival έχει ως θέμα τη Βοβούσα, μια απομακρυσμένη κοινότητα στις κορυφές της βόρειας Πίνδου με μόλις εβδομήντα κατοίκους, και η LiFO βρήκε την ευκαιρία να συνομιλήσει με ένα από τα μέλη της, τον φωτογράφο Καμίλο Νόλλα, για τη μοναδικότητά της, τον τρόπο ζωής των κατοίκων αλλά και το πρόβλημα που αντιμετωπίζει.
Πείτε μου μερικά πράγματα για την κοινότητα της Βοβούσας. Από πού πήρε το όνομά της; Πού βρίσκεται και πώς καταφέρνει μέχρι και σήμερα να διατηρεί την ταυτότητά της αναλλοίωτη;
Η Βοβούσα είναι μια κοινότητα εβδομήντα προσώπων την οποία διασχίζει και ζωογονεί ο ποταμός Αώος στις κορυφές της βόρειας Πίνδου. Ανήκει στο σύμπλεγμα του Ζαγορίου, και συγκεκριμένα στο ανατολικό Ζαγόρι ή Βλαχοζάγορο. Η ντόπια γλώσσα που ομιλείται είναι η βλάχικη και βρίσκεται στα 1.000 μέτρα υψόμετρο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ότι είναι αποτελεί τον μοναδικό οικισμό στην Ελλάδα που διασχίζεται από ποτάμι και ότι οι δύο μαχαλάδες του ενώνονται με το μοναδικό γεφύρι του Μήσιου (1756). Εικάζεται πως το όνομά της το πήρε από τη βοή των ορμητικών νερών του Αώου που την τέμνει στα δύο (Βοοούσα=>Βωβούσα=>Βοβούσα στη δημοτική). Η σημαντικότερη δραστηριότητα είναι η υλοτομία, η οποία ελέγχεται από το Δασαρχείο και τον Συνεταιρισμό Βοβούσας. Το δάσος είναι βασική πηγή εισοδήματος και εφόσον και ζούνε από αυτό οι άνθρωποι δεν έχει πιάσει ποτέ φωτιά! Όμως το κυριότερο χαρακτηριστικό της ήταν πάντα το μέτρο στη σχέση της με τη φύση, αυτό που την κράτησε ζωντανή μέχρι σήμερα και διατήρησε αναλλοίωτη την ταυτότητά της.
Πώς μάθατε για την ύπαρξή της και για ποιον λόγο αποφάσισε η ομάδα phasma2 να την αναδείξει φωτογραφικά;
Είμαι μέλος της φωτογραφικής ομάδας phasma2 και συμπτωματικά κατάγομαι από τη Βοβούσα. Στο πλαίσιο των ομαδικών πρότζεκτ που κάνουμε, πρότεινα το θέμα της Βοβούσας και η ομάδα μας, που διακρίνεται για τον ουμανισμό της, το δέχτηκε με μεγάλο ενδιαφέρον. Το φαραωνικό σχέδιο του φράγματος εκτροπής, η τσιμεντοποίηση, η κατασκευή δρόμων, η προοπτική αφανισμού μέρους του δάσους και της μικρής κοινότητας, μας βρήκαν όλους αντίθετους και αποφασισμένους να συνδράμουμε με τον τρόπο που γνωρίζουμε καλύτερα –δηλαδή τη φωτογραφία– την «Κίνηση για την προστασία του Αώου». Ο Αώος, με συνολικό μήκος 260 χλμ. (70 εκ των οποίων σε ελληνικό έδαφος), ξεκινά το ταξίδι του από τη βόρεια Πίνδο, όπου σχηματίζεται από τα ρέματα της περιοχής, συναντάει πρώτα τη Βοβούσα, ύστερα κατεβαίνει στον κάμπο της Κόνιτσας, προτού καταλήξει στην Αδριατική, περνώντας από την Αλβανία. Ήδη από τη δεκαετία του ’80 το ποτάμι έχει εν μέρει τιθασευτεί με τη δημιουργία φράγματος στις πηγές του, που εξυπηρετεί τις ανάγκες ηλεκτροδότησης της περιοχής και το οποίο έκανε αρκετή ζημιά. Ένα δεύτερο φράγμα, όμως, θα είναι η χαριστική βολή.
Τι θα συμβεί, αν προχωρήσει τελικά η κατασκευή του φράγματος στον ποταμό Αώο;
Δεν θέλω να σκέφτομαι αυτήν τη περίπτωση. Σας λέω μόνο πως η εκτροπή των νερών με σκοπό τον εμπλουτισμό της λίμνης των Ιωαννίνων, γιατί περί αυτού πρόκειται, είναι καθόλα ανούσια και εκτός τόπου και χρόνου. Η όμορφη Παμβώτις, η πολύπαθη λίμνη των Ιωαννίνων, αργοπεθαίνει από την αδιαφορία των υπευθύνων, την πελατειακή σχέση των πολιτικών με τους ψηφοφόρους και τα ντόπια συμφέροντα. Αυτό είναι μια αλήθεια. Ο εμπλουτισμός της με το καθαρό νερό του Αώου θα τη σώσει και θα την αναζωογονήσει: αυτό είναι ένα ψέμα!
Σε μια λίμνη όπου τα ιζήματα και η λάσπη έχουν πλημμυρίσει τον πυθμένα της και η συσσώρευση βαρέων μετάλλων έχει φτάσει την κατάσταση σε επικίνδυνα επίπεδα το μόνο που δεν χρειάζεται είναι ο εμπλουτισμός της με καθαρό νερό. Πολύ απλά γιατί το φρέσκο νερό σε ελάχιστο χρόνο θα μολυνθεί επίσης, άρα πρόκειται για «μια τρύπα στο νερό»! Η λίμνη δεν χρειάζεται καθαρό νερό, χρειάζεται να καθαριστεί η ίδια. Για να γίνει κάτι τέτοιο απαιτείται πολύς χρόνος. Αναφέρω ως παράδειγμα την Environmental Protection Agency, την περιβαλλοντική υπηρεσία της Αμερικής (το αντίστοιχο ΥΠΕΚΑ) που καθαρίζει το κανάλι Gowanus στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Ένα έργο ίσης διάστασης με της Λίμνης των Ιωαννίνων, για του οποίου την εφαρμογή έχουν εγκριθεί 506 εκατομμύρια δολάρια και έχει σχεδιαστεί σε βάθος χρόνου μιας δεκαετίας! Όπως αντιλαμβάνεστε, χρειάζονται, χρήματα, άνθρωποι και πολύς χρόνος. Όμως η κοντόφθαλμη πολιτική αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων, που πρέπει όλα να γίνονται σε επίπεδο θητείας (μια και ο επόμενος θα ακυρώσει τις πρωτοβουλίες του προκατόχου του), επιβάλλει επιδερμική αντιμετώπιση στο πρόβλημα και σύντομες ενέργειες με αδιαφανείς και εφήμερες διαδικασίες, ώστε να εξυπηρετηθούν συμφέροντα και ψηφοθηρικές σκοπιμότητες.
Αυτό το έργο υποστηρίζουν σθεναρά πρώτα ο πατέρας και πρώην βουλευτής της ΝΔ Λευτέρης Καλογιάννης και τώρα ο διάδοχος-υιός Σταύρος Καλογιάννης, επίσης βουλευτής ΝΔ Ιωαννίνων. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί θέλουν τόσο πολύ να γίνει αυτό το έργο οι Γιαννιώτες πολιτικοί στον αγαπημένο τους νομό. Φανταστείτε ένα αντίστοιχο έργο στην Αττική, που για να ευνοηθεί η Αθήνα θα πρέπει να καταστρέψει μια γειτονιά της, το Παγκράτι! Δεν είναι λύση προς όφελος της πόλης κάτι τέτοιο, δεδομένου ότι θα έχει αρνητικό αντίκτυπο ακόμα και στον τουρισμό. Και για την ιστορία να πούμε πως υπάρχουν πολλά ρέματα που θα μπορούσαν να τροφοδοτούν τη λίμνη, κυρίως από το όρος Μιτσικέλι, τα οποία όμως εμποδίζονται από την εκμετάλλευση εταιρειών εμφιάλωσης και δεν καταλήγουν ποτέ εκεί που θα ’πρεπε, μέσα στη λίμνη δηλαδή!
Το άλλο επιχείρημα, της ελλιπούς ύδρευσης των Ιωαννίνων, καταρρέει περίτρανα από τη γνωμάτευση του Συνδέσμου Ύδρευσης Δήμων Λεκανοπεδίου Ιωαννίνων (ΣΥΔΛΙ), ο οποίος αναφέρει πως όχι μόνο τα αποθέματα επαρκούν αλλά θα υπερδιπλασιαστούν από τις σχεδιαζόμενες γεωτρήσεις. Επίσης, προσθέτει πως το προγραμματισμένο αρδευτικό σύστημα κλειστού τύπου θα εξασφαλίσει επιπλέον 40% στο ήδη αρκετό απόθεμα νερών!
Τι θα δούμε στην έκθεση που παρουσιάζεται στο Box από τις 22/11;
Στην έκθεση ο επισκέπτης θα δει 50 έγχρωμες φωτογραφίες των Ανδρονίκη Χριστοδούλου, Γιώργου Βιτσαρόπουλου, Γιώργου Δέτση, Νίκου Παλαιολόγου, Αλέξανδρου Σταματίου, του γράφοντος κι ένα βίντεο του Γιώργου Αλεξιάδη. Παρότι πρόκειται για πολλές διαφορετικές ματιές στο ίδιο θέμα, καταφέραμε να συνεργαστούμε δημιουργικά σε ένα κοινό πρότζεκτ με ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ύφος. Άλλος πορτρέτα, άλλος αρχιτεκτονική, άλλος φύση κ.λπ.
Για τις ανάγκες αυτής της έκθεσης, εσείς, μαζί με τους συναδέλφους σας (έξι ακόμα φωτογράφους) της ομάδας phasma2, ζήσατε έναν μήνα στη Βοβούσα, γνωρίζοντας από κοντά τα ήθη, τα έθιμα αλλά και τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Περιγράψτε μας λίγο την καθημερινότητα και τις συνήθειές τους.
Η καθημερινότητα έχει τους δικούς της ρυθμούς. Όταν φτάσαμε, στις αρχές Μαΐου, οι γύρω κορφές ήταν ακόμα χιονισμένες. Οι άνθρωποι βγαίναν από τον βαρύ χειμώνα. Κάθε πρωί η ομίχλη έκανε το τοπίο να μοιάζει με σκωτσέζικο Χάιλαντ. Νομίζω πως ο λόγος που οι άνθρωποι αγαπούν τόσο πολύ αυτό τον ευλογημένο τόπο είναι γιατί δε προλαβαίνουν να τον βαρεθούνε. Η εναλλαγή του τοπίου είναι τόσο έντονη και συνεχής, που όταν ζεις στη Βοβούσα η μία μέρα μοιάζει ελάχιστα με την προηγούμενη. Μπορείς να κάθεσαι και να χαζεύεις τη φύση, να αλλάζει και να μη θες να κάνεις τίποτε άλλο. Η αίσθηση της κοινότητας είναι πολύ έντονη: ο ένας βοηθάει τον άλλο στον κήπο, στα μαστορέματα, ψωνίζει από τα Γιάννενα για λογαριασμό όλων κ.λπ. Αξίζει να αναφέρω ένα τυχαίο συμβάν που είναι ενδεικτικό του τρόπου ζωής και της αλληλεγγύης που αναπτύσσεται ανάμεσα σε ακρίτες και επέσπευσε την παροχή εμπιστοσύνης προς την ομάδα μας .Οι πλημμύρες του Νοεμβρίου του ’12 είχαν σφηνώσει ένα μεγάλο δέντρο κάτω από το γεφύρι όλο τον χειμώνα. Όταν φτάσαμε τον Μάιο 2013 βρισκόταν ακόμα εκεί. Πάνω στην κουβέντα στο καφενείο όλοι συμφωνούσαν πως πρέπει να απομακρυνθεί, αλλά κανείς δεν ήθελε να μπει μέχρι τη μέση στα παγωμένα νερά για να του περάσει το βίντσι! Ο καλός συνάδελφος Γιώργος Δέτσης προθυμοποιήθηκε να το κάνει. Πριν προλάβει να αλλάξει γνώμη, ένας έφερε την μπουλντόζα, άλλος το αλυσοπρίονο, και σύντομα βρεθήκαμε μαζί με όλο το χωριό πάνω στη γέφυρα να συντονίζουμε την επιχείρηση αλλά και να σχολιάζουμε τη γενναιότητα του Γιώργου. Με το αίσιο τέλος, το καφενείο γέμισε κεράσματα και το συμβάν έκανε τη μέρα να συνεχίσει με γέλια, ενθουσιασμό και, το κυριότερο, έκανε την ομάδα μας ισότιμο μέλος της μικρής κοινότητας. Στο μεταξύ, το δέντρο που είχε βγει από το νερό και παρέμενε στα πρανή του ποταμού τεμαχίστηκε σε μικρότερα κομμάτια, ώστε, τηρώντας ευλαβικά τον φυσικό, αβίαστο και ιερό κύκλο, να μετατραπεί πάλι σε χώμα και να επιστρέψει στη γη...
Θα μπορούσατε ποτέ να φανταστείτε τον εαυτό σας να ζει μόνιμα στη Βοβούσα ή σε μία άλλη, αντίστοιχα απομονωμένη κοινότητα;
Δεν μπορώ να αποκλείσω αυτό το ενδεχόμενο. Τα τελευταία χρόνια έχω μάθει να μην εκπλήσσομαι από τις εξελίξεις γύρω μου. Χωρίς να θέλω να φανώ απαισιόδοξος, πιστεύω πως τα οικονομικά μας θα χειροτερέψουν. Στη Βοβούσα, όμως, δεν υπάρχει κρίση, δεν υπάρχουν άστεγοι και άποροι άνθρωποι. Μπορεί να μειώθηκαν τα εισοδήματα, όμως το επίπεδο ζωής παραμένει σταθερό. Όλοι έχουν μια κατσίκα, δυο κοτούλες, τον κήπο τους, καθαρό νερό να πίνουν. Η οικιακή οικονομία είναι το παν. Θα μαζέψεις κράνα, θα φτιάξεις μαρμελάδα και λικέρ. Θα τρυγήσεις τις πατάτες και τα φασόλια σου τον Οκτώβριο, θα τρως μέχρι την άνοιξη. Απλά πράγματα (όμως όχι απλοϊκά)!
Τhe Βox, Δορυλαίου 12, πλατεία Μαβίλη, Αθήνα, 210 6463788, 22/11-15/12. Ώρες λειτουργίας: Δευτ.-Σαβ. 11.00-21.00. www.phasma2.com, www.thebox-athens.org
σχόλια