Το βιβλίο του δημοσιογράφου και συγγραφέα Σπύρου Κουζινόπουλου «Οι μεγάλες πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη του 20ου αιώνα», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ.
Με τα στοιχεία που παρουσιάζει ο κύριος Κουζινόπουλος, τις μαρτυρίες, το ανέκδοτο υλικό, τα ντοκουμέντα και αδημοσίευτες μέχρι σήμερα φωτογραφίες, φωτίζονται επαρκώς και οι έξι αυτές πολιτικές δολοφονίες που συγκλόνισαν τη Θεσσαλονίκη.
Του μίλησα ώστε να μάθω περισσότερα...
-Καταρχάς, θα ήθελα να μου πείτε πώς αποφασίσατε να κάνετε αυτήν την έρευνα και να γράψετε αυτό το βιβλίο.
-Το ερέθισμα για την έκδοση αυτή, μου έδωσε μια σειρά οκτώ ωριαίων ραδιοφωνικών εκπομπών που είχα οργανώσει και παρουσίασα το φθινόπωρο του 2012, στους τρεις ραδιοφωνικούς σταθμούς της ΕΡΤ3 με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης από τον οθωμανικό ζυγό.
Στις εκπομπές αυτές, μεταξύ άλλων σημαντικών γεγονότων που σημάδεψαν βαθιά τη νεότερη ιστορία της πρωτεύουσας του Μακεδονικού Ελληνισμού, περιλαμβάνονταν και αρκετά στοιχεία και συνεντεύξεις για τις πολιτικές δολοφονίες που συντάραξαν τη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Και στη συνέχεια εμπλουτίσθηκαν τα στοιχεία εκείνα ανασύροντας από το αρχείο μου ανέκδοτο υλικό που επί 40 περίπου χρόνια συγκέντρωνα για τις υποθέσεις αυτές.
-Ποιες δολοφονίες ερευνήσατε και πώς επιλέξατε αυτές;
-Ερεύνησα τη δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου Α', του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ και πρώην υπουργού Γιάννη Ζεύγου, του αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, του στελέχους του αντιδικτατορικού κινήματος κατά της χούντας στη Θεσσαλονίκη, Γιάννη Χαλκίδη και των πρώην βουλευτών της Αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη και Γιώργη Τσαρουχά.
Επέλεξα τις υποθέσεις αυτές, καθώς στη διάρκεια της έρευνας και εξετάζοντας διεξοδικά το κάθε ένα από αυτά τα εγκλήματα, διαπίστωσα έκπληκτος ότι παρουσίαζαν μεταξύ τους αρκετά κοινά χαρακτηριστικά. Ομοιότητες τέτοιες, που οδηγούν τον καθένα να αναρωτιέται μήπως οργανώθηκαν από το ίδιο σκοτεινό κέντρο, αν και η πρώτη πολιτική δολοφονία που περιγράφω, απέχει από την τελευταία κοντά έξι δεκαετίες. Κι όμως, η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε τόσο κατά τη διάπραξη, όσο και τη συγκάλυψη των φυσικών και ηθικών αυτουργών, παρέμενε σχεδόν η ίδια. Λες και οι δολοφονίες αυτές σχεδιάζονταν και εκτελούνταν από έναν κοινό εγκέφαλο.
Διαπιστώσατε λοιπόν ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, υπήρξε ένα πλήθος απίθανων συμπτώσεων και απίστευτων περιστατικών, που αυτά τελικά, και όχι η επιδεξιότητα ή η καπατσοσύνη των αστυνομικών αρχών, ήταν που οδήγησαν στον εντοπισμό των δολοφόνων. Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα;
Κοινό στοιχείο που προκύπτει από τη διερεύνηση όλων αυτών των πολιτικών εγκλημάτων, ήταν οι συντονισμένες προσπάθειες που είχαν καταβληθεί για τη συγκάλυψη των δολοφόνων αλλά πρωτίστως των ηθικών αυτουργών εκείνων των δολοφονιών. Και τα σενάρια που είχαν εξυφανθεί για τον αποπροσανατολισμό των ανακρίσεων και την απόκρυψη των δραστών και των εμπνευστών, λες και είχαν αντιγραφεί με το ίδιο ξεθωριασμένο καρμπόν.
Έτσι:
-Ο δολοφόνος του βασιλιά Γεωργίου του Α΄ επιχειρήθηκε να εμφανιστεί ως «αναρχικός». Και όταν αποκάλυψε στη βασίλισσα Όλγα τους ηθικούς αυτουργούς εκείνου του αποτρόπαιου εγκλήματος, λίγο μετά είχε το τέλος του δολοφόνου του Τζον Κένεντι, του Λη Χάρβεϊ Όσβαλντ, που δολοφονήθηκε ενώ ήταν κρατούμενος. Αλλά και ο ογκώδης φάκελος της δικογραφίας, που είχε σχηματισθεί για την υπόθεση, καταστράφηκε από … «τυχαία πυρκαγιά» στην καμπίνα του πλοίου με το οποίο θα μεταφερόταν στην πρωτεύουσα.
- Ο δράστης της δολοφονίας του Γιάννη Ζεύγου επιχειρήθηκε αρχικά να εμφανιστεί ως «αποσκιρτήσας ανανήψας κομμουνιστής». Και όταν αποκαλύφθηκε από μαρτυρίες συνεργατών του ότι το σχέδιο της δολοφονίας είχε καταστρωθεί στο ίδιο το Υπουργείο Ασφάλειας, τότε άλλαξε το τροπάριο και εφευρέθηκε ο ροζ ισχυρισμός της …. ερωτικής αντιζηλίας! Ευτυχώς ο ίδιος ο φονιάς, λίγο πριν πεθάνει, σε ένα ξέσπασμα μεταμέλειας, αποκάλυψε εκείνους που όπλισαν το δολοφονικό του χέρι.
-Στην περίπτωση πάλι της δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, επιστρατεύθηκαν μυστικές και φανερές υπηρεσίες σε Ελλάδα και ΗΠΑ για τη συσκότιση του εγκλήματος και τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης. Και για να καθησυχαστεί η διεθνής κοινότητα, που απαιτούσε την αποκάλυψη των δολοφόνων, τότε «φορτώθηκε» το έγκλημα στις πλάτες τριών ατόμων που ήταν όμως παντελώς άσχετοι με την υπόθεση: Ο ένας, βρισκόταν την ώρα του εγκλήματος εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, ο δεύτερος ήταν νεκρός από καιρό και για τον τρίτο, που ως άλλος Ντρέϊφους κλείστηκε άδικα 12 χρόνια στη φυλακή, το μόνο ενοχοποιητικό στοιχείο ήταν ότι …. μιλούσε καλά Αγγλικά!
-Η πολιτική δολοφονία του βουλευτή της αριστεράς, Γρηγόρη Λαμπράκη από μία συμμορία παρακρατικών και κρατικών οργάνων, το Μάιο του 1963, καταχωρήθηκε ως «τροχαίο ατύχημα». Για να ακολουθήσει ένα ρεσιτάλ πολιτικών, αστυνομικών, δικαστικών και άλλων παρεμβάσεων ώστε να μείνουν στο απυρόβλητο οι ένοχοι.
-Στην εν ψυχρώ εκτέλεση του νεαρού αγωνιστή κατά της χούντας, Γιάννη Χαλκίδη, προβλήθηκε από τις χουντικές αρχές της εποχής ο ισχυρισμός της «ανταλλαγής πυροβολισμών αστυνομικών με οπλισμένους καταδιωκόμενους». Και για να τεκμηριωθεί εκείνη η κατασκευασμένη κατηγορία, εμφανίστηκε από το πουθενά κι ένα περίστροφο, αν και αποδεδειγμένα ο δολοφονημένος αγωνιστής του αντιδικτατορικού κινήματος και οι συναγωνιστές του ήταν εντελώς άοπλοι.
-Τέλος, στην υπόθεση δολοφονίας του τέως βουλευτή της ΕΔΑ, Γιώργου Τσαρουχά, επικεφαλής του αντιδικτατορικού αγώνα στη Θεσσαλονίκη, θα ίσχυε ίσως ακόμη μέχρι τις μέρες μας το σενάριο των αρχών της δικτατορίας περί «τυχαίου θανάτου εκ καρδιακής προσβολής». Είχε μάλιστα κινηθεί όλος ο μηχανισμός της χούντας στη Βόρεια Ελλάδα, με απανωτές πιέσεις και ανοιχτή παρέμβαση στις δικαστικές αρχές για να αποσιωπηθούν οι πραγματικές συνθήκες θανάτου και οι δράστες της δολοφονίας του Τσαρουχά.
Οι ηθικοί αυτουργοί για πολλές πολιτικές δολοφονίες παραμένουν στο σκοτάδι. Με την έρευνά σας σχηματίσατε κάποια άποψη για το ποιοι μπορεί να ήταν;
Τεκμηριωμένα στοιχεία δεν υπάρχουν. Όμως η εξέλιξη των γεγονότων, είναι που οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα. Για παράδειγμα δεν είναι τυχαίο ίσως το γεγονός ότι η δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου Α΄, συνέβη σε μία εποχή που η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία αναζητούσαν εναγωνίως συμμάχους οδεύοντας ολοταχώς προς την κήρυξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου. Η διακηρυγμένη αγγλοφιλία του βασιλιά, αποτελούσε προφανώς εμπόδιο στις επιδιώξεις τους, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ιστορικών και πολιτικών της εποχής. Αντιθέτως, θα τους ευνοούσε η αναρρίχηση στο θρόνο του αποδεδειγμένα Γερμανόφιλου διαδόχου Κωνσταντίνου.
Κάτι ανάλογο συνέβη στην περίπτωση της δολοφονίας του αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ. Είχε αφιχθεί στη Θεσσαλονίκη, προσπαθώντας να προωθηθεί στο αρχηγείο των ανταρτών του Μάρκου Βαφειάδη, όμως νωρίτερα, είχε ασχοληθεί εκτενώς με τα σκάνδαλα σχετικά με τη διαχείριση της αμερικανικής βοήθειας προς την Ελλάδα. Και είχε δεχθεί απειλές για να σταματήσει τις έρευνες προς την κατεύθυνση εκείνη. Επομένως η στυγερή δολοφονία του πρέπει να είχε περισσότερο σχέση με τα οικονομικά εγκλήματα της εποχής, παρά με την επιθυμία του να προωθηθεί στους αντάρτες.
Όσον αφορά τις επόμενες τέσσερις πολιτικές δολοφονίες (Ζεύγου, Λαμπράκη, Χαλκίδη και Τσαρουχά), έχουν σχέση με την δράση κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών για την κατάπνιξη του ανερχόμενου δημοκρατικού και εργατικού κινήματος. Μην ξεχνάμε ότι διαπράχθηκαν τις παραμονές ή μετά το τέλος του Εμφυλίου, την περίοδο του λεγόμενου «ψυχρού πολέμου» και του περιβόητου «από βορράν κινδύνου». Την περίοδο δηλαδή της μετεμφυλιοπολεμικής αντικομμουνιστικής εθνικοφροσύνης, που σκέπαζε με φόβο, φανατισμό και μισαλλοδοξία μια τρομοκρατημένη πόλη, μια τρομοκρατημένη χώρα.
-Πιστεύετε ότι το παρακράτος λειτουργεί με παρόμοιους τρόπους και σήμερα;
-Οι συνθήκες, ιδιαίτερα μετά τα όσα βίωσε ο ελληνικός λαός στη διάρκεια της επταετούς δικτατορίας της χούντας, δεν ευνοούν την ανάπτυξη ανάλογης δραστηριότητας με αυτής του παρακράτους. Και δεν είναι ίσως τυχαίο ότι οι νοσταλγοί της δικτατορίας και οι θιασώτες του παρακράτους και του Ναζισμού, που μέχρι χτες κυκλοφορούσαν με ρόπαλα και πυρσούς, επιδεικνύοντας τα όπλα στα οποία εκπαιδεύονταν, σήμερα ξορκίζουν τη βία, επιχειρώντας να εμφανισθούν περίπου ως Αρσακειάδες, υπό τη δαμόκλεια σπάθη του χαρακτηρισμού τους ως εγκληματική οργάνωση.
-Ποιες διαφορές ή κοινά έχει η Θεσσαλονίκη του 2014 με αυτή των περιόδων που ερευνήσατε;
-Τις τελευταίες δεκαετίες η Θεσσαλονίκη άλλαξε, δυστυχώς προς το χειρότερο σε σχέση με τις περιόδους της ιστορίας της που ερεύνησα. Στις αρχές του 20ου αιώνα και τις επόμενες δεκαετίες, η πρωτεύουσα της Μακεδονίας, με την επεξεργασία της πρωτογενούς παραγωγής που προέρχονταν από τα σπλάχνα της Μακεδονικής γης, έδινε δουλειά σε δεκάδες χιλιάδες εργατικά χέρια. Και δεν είναι σύμπτωση το γεγονός ότι σ΄αυτή την πόλη δημιουργήθηκε η πρώτη σε όλα τα Βαλκάνια εργατική σοσιαλιστική οργάνωση, η Φεντερασιόν. Ούτε επίσης άσχετο το ότι στη Βόρεια Ελλάδα αναπτύχθηκαν οι σκληροί εργατικοί αγώνες που οδήγησαν στα γνωστά γεγονότα του Μάη του 1936. Δυστυχώς σήμερα η Θεσσαλονίκη με την αποβιομηχάνιση που γνώρισε τις τελευταίες δεκαετίες, κατάντησε από πρωτεύουσα της εργασίας να μεταβληθεί σε πρωτεύουσα της ανεργίας.
- Πάντως δεν έγιναν άλλες πολιτικές δολοφονίες...
-Ευτυχώς, στη διάρκεια του μισού σχεδόν αιώνα από την διάπραξη της τελευταίας πολιτικής δολοφονίας που περιγράφω στο βιβλίο μου, ο τόπος δεν γνώρισε άλλο παρόμοιο περιστατικό. Βέβαια υπήρξαν διάφορα εγκλήματα, και με πολιτικά ακόμη κίνητρα, όχι όμως του ίδιου βεληνεκούς ή με την ίδια μεθοδολογία. Και είναι ευχής έργο να μην ξαναγνωρίσει ποτέ ο τόπος τέτοια περιστατικά, αλλά αντιθέτως, να πρυτανεύει πάντοτε η λογική της σύνθεσης των απόψεων, της συνεργασίας και του διαλόγου, που αποτελούν συστατικά στοιχεία του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Και στον τόπο αυτό, δεν περισσεύει κανείς.
==
*To βιβλίο κυκλοφορεί απ' τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ
σχόλια