ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΡΙΑ ΦΑΝΦΑΝΗ
Ο αλεβίτικος τεκές του Σεγήτ Αλή Σουλτάν στη Ρούσσα κρύβει στα ενδότερά του δύο μεγάλες ιστορίες. Την δική του ιστορία που είναι ασύλληπτη και άγνωστη στο ευρύ κοινό (είναι ένα από τα σημαντικότερα κέντρα μπεκτασισμού στον κόσμο), αλλά και μια οικογενειακή ιστορία που κρατά από τον εμφύλιο έως σήμερα και είναι εντελώς αποσυνδεμένη από τον γνωστό πολιτισμό. Πρόκειται για την ιστορία της οικογένειας που φυλάσσει το χώρο και έχει πλέον γίνει ένα με τη φύση και ζει ασκητικά σε ένα παμπάλαιο πέτρινο σπίτι. Τόσο μακριά από τον δικό μας υλιστικό κόσμο και τόσο κοντά σε μια μυστικιστική ζωή που στον μέσο άνθρωπο της πόλης μπορεί να μοιάζει με ιστορία για αγρίους. Η αλήθεια είναι το μέρος είναι τόσο απομακρυσμένο που αν φωνάξεις για βοήθεια μπορεί να μην ακούσει ούτε ο Θεός...
Η ιστορία όμως έχει ως εξής: Ο Ζεκί Τσολάκ, ο νεότερος επιστάτης, ζει στον τεκέ μαζί με τη σύζυγό του, Χατιτζέ, και τις τρεις κόρες τους. Εκεί έζησε και ζει έως σήμερα ο πατέρας του, ο Μουσλούμ, ο παππούς του, ο Αλή και ο προπάππους του, ο Μουσταφά. Ο τελευταίος τα είχε βρει με τους αντάρτες και όταν κτίσμα του τεκέ χρησιμοποιήθηκε για νοσοκομείο, επισκεπτόταν με την ανοχή τους τον χώρο δύο φορές τη βδομάδα με σκοπό να ανάψει 12 κεριά στους 12 ιμάμηδες. Αυτή είναι μια ιεροτελεστία που έχει κρατήσει ως σήμερα, εφόσον μετά τον πόλεμο και με την εμπιστοσύνη που επιδείχθηκε στο πρόσωπο του προπάππου, τόσο από τους χριστιανούς όπως φάνηκε όσο και από τους αλεβίτες, χρίστηκε επιστάτης του τεκέ και πήγε να ζήσει μόνιμα εκεί.
Τα απαραίτητα της οικογένειας βρίσκονται τριγύρω. Λάχανα και ντομάτες που καλλιεργούν οι ίδιοι, ζώα που χρησιμοποιούν τόσο για το κουρμπάνι όσο και για δική τους κατανάλωση, νερό που αναβλύζει από πηγή. Όσο για το ρεύμα, οι στύλοι της ΔΕΗ ήρθαν το '94
Τα απαραίτητα της οικογένειας βρίσκονται τριγύρω. Λάχανα και ντομάτες που καλλιεργούν οι ίδιοι, ζώα που χρησιμοποιούν τόσο για το κουρμπάνι όσο και για δική τους κατανάλωση, νερό που αναβλύζει από πηγή. Όσο για το ρεύμα, οι στύλοι της ΔΕΗ ήρθαν το ’94. Μέχρι τότε χρησιμοποιούσαν τις γκαζόλαμπες. Ο Ζεκί θυμάται ιστορίες από την εποχή της γκαζόλαμπας και το τέλος της, που στη δύση της δεύτερης χιλιετίας έκανε όλες τις δουλειές ξαφνικά πολύ πιο απλές και σύντομες. Ο τεκές υποδέχθηκε το 2000 φωταγωγημένος!
Η ξυλόσομπα τους ζεσταίνει με το παραπάνω. Οι ίδιοι είναι αγρότες, δηλαδή καλλιεργητές, τσοπάνοι, ξυλοκόποι και ό,τι άλλο χρειαστεί ανά καιρούς για να μπορέσουν να ζήσουν. Τα παιδιά παίζουν έξω στους -5 βαθμούς και είναι πραγματικά χαρούμενα γι' αυτά που τους έχει δώσει η φύση παρά το γεγονός ότι δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν ακόμη καλά, ποιος ούριος άνεμος τους έφερε σ' αυτό το απομονωμένο σημείο του χάρτη να μεγαλώσουν και ότι σε κάποια φάση της ζωής τους θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ένα αναπόφευκτο δίλημμα. Ένα ποδήλατο είναι παρατημένο δίπλα στο μαγειρείο. Παραδίπλα οι τάφοι.
Μια σπάνια μαύρη μουριά στέκει επιβλητική στη μέση εδώ και 600 χρόνια και έχει τη δική της θέση στην παράδοση για το πώς επιλέχθηκε το σημείο. Λένε ότι είναι θαυματουργή κι ότι όποιος φάει μούρο της δεν θα αρρωστήσει ποτέ. Ένα λωτόδεντρο μπροστά στο σπίτι κλέβει τις εντυπώσεις. Είναι γυμνό από φύλλο, έχει μόνο λωτούς σαν μπάλες σε χριστουγεννιάτικο δέντρο. Πολλά σκυλιά γύρω τριγύρω, πιστοί φίλοι για έξτρα φύλαξη, συντροφιά και παιχνίδι. Ο τεκές ζει και αναπνέει από τη ζωή της οικογένειας όταν ο χώρος δεν συγκεντρώνει αλεβίτες πιστούς που πραγματοποιούν τις δικές τους θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Σε καθηλώνει το παραμυθένιο τοπίο που μοιάζει βγαλμένο από αγγελοπουλική ταινία καθώς επίσης το γεγονός ότι κρυμμένο μέσα σ' αυτό, βρίσκεται ένα τόσο μεγάλο συγκρότημα ιδιόμορφων πέτρινων κτισμάτων. Με τη μία αντιλαμβάνεσαι ότι δεν είναι κάτι που συναντάς κάθε μέρα. Το συγκρότημα χρονολογείται πίσω στην εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανεγέρθηκε το 1400 μ.Χ. περίπου και φιλοξενεί μαυσωλείο, μαγειρείο, σχολείο, αρχοντικά κονάκια, το νεκροταφείο του σουλτάνου και αρχιδερβίσηδων και μάλλον το τζαμί του τεκέ. Όπως λένε οι αλεβίτες στη μπροσούρα τους, εκεί έκαναν τη στάση τους, τη συγκεκριμένη εποχή, Τούρκοι μετανάστες οι οποίοι ξαπόσταιναν, προσεύχονταν και αποστέλλονταν όπου συνέτρεχε λόγος. Ο τόπος συνάθροισης άρχισε να καταστρέφεται το ’22, το ’41-’44 και το ’50 από τους χρυσοθήρες (τρομερά συνηθισμένο χόμπι στη Θράκη), χρησιμοποιήθηκε από τους αντάρτες του εμφυλίου και το ’50 ανακαινίστηκε για πρώτη φορά.
Ο Ζεκί παίρνει τον λόγο και η ξενάγηση γίνεται ενδιαφέρουσα: «Ο αλεβιδισμός έχει μεγάλες διαφορές με το σουνιτισμό. Πώς είναι ο καθολικισμός και η ορθοδοξία, κάπως έτσι είναι. Εμείς πιστεύουμε σε Αγίους, όπως θα λέγαμε στο ελληνικό λεξιλόγιο. Ο Σεγήτ Αλή Σουλτάν είναι για εμάς ένας Άγιος.
Στην οθωμανική αυτοκρατορία είχαμε προβλήματα μεγάλα. Ο Μουράτ Β΄ είχε δώσει εντολή στο στρατό του να αποκεφαλίσει όλους τους αλεβίτες και είχε εξοντώσει πάρα πολύ κόσμο. Γι' αυτό ο αλεβιδισμός τραβήχτηκε λίγο στην άκρη, στα βουνά, για να φυλαχτεί από αυτή την ιστορία. Τώρα πια οι αλεβίτες ξεκίνησαν να ανοίγονται σιγά-σιγά. Δεν κρύβονται. Αυτά που πιστεύουν τα λένε».
—Υπάρχει η κόντρα του παρελθόντος;
Όχι τόσο. Το θέμα ξεκινάει από τον προφήτη ακόμη. Ο γαμπρός του Αλή ήταν τόσο πιστός στον Μωάμεθ και όταν ξεψύχησε ο προφήτης, έψαχναν να βρουν ποιον θα βάλουν ως επικεφαλής του Ισλάμ. Στην τελευταία του αναφορά όμως είχε πει ότι ό,τι είμαι εγώ, είναι και ο Αλή. Αν είμαι εγώ ο παράδεισος, η πόρτα είναι ο Αλή. Μετά από μένα, θα είναι ο Αλή. Μετά τον θάνατό του όμως, έγινε φασαρία και έβαλαν κάποιον άλλον αντ’ αυτού. Ο Αλή μπήκε, αλλά μπήκε ως τέταρτος επικεφαλής του Ισλάμ. Κι έτσι έγινε η αρχή.
—Εσείς τι θεωρείτε τον εαυτό σας;
Το Ισλάμ είμαστε εμείς. Η κεφαλή του. Όχι αυτοί που είναι οι Σουνίτες.
Στέκει αγέρωχος, υπερήφανος, με όψη δυνατού άντρα, στιβαρότητα στο λόγο και άψογα ελληνικά. Μας δείχνει τα πάντα τριγύρω με ταπεινότητα και συνεχίζει:
«Ρατσισμός δεν υπάρχει εδώ επειδή οι Άγιοι του αλεβιδισμού έλεγαν σε όλους να ορκιστούν ότι δεν θα κάνουν σε κανέναν κακό, ούτε με τη γλώσσα, ούτε με τα χέρια τους. Τις 73 ράτσες του κόσμου να τις κοιτούν με ένα μάτι αλλά να χωρίζουν τον άνθρωπο ανάλογα με την κακία και την καλοσύνη του. Κι έχουν τρεις φορές να του αναφέρουν ότι αυτό που κάνει είναι λάθος. Έτσι θα τον πάρουν μαζί. Οι σουνίτες δεν πηγαίνουν μαζί για να προσευχηθούν στο τζαμί. Σ’ εμάς δεν υπάρχει αρσενικό ή θηλυκό. Μαζί προσευχόμαστε. Όποιος ζει σήμερα, έχει τον Θεό χάρισμα πάνω του για να στέκεται. Ούτε πέντε φορές προσευχόμαστε τη μέρα. Όποιος μπορεί, κάνει αυτό που μπορεί και όπου μπορεί».
Στην ερώτηση αν θα περιμένει να κάνει το αγόρι για να τον χρίσει επόμενο επιστάτη του τεκέ επισημαίνει ξανά ότι στον αλεβιδισμό δεν έχει σημασία το φύλο, αλλά η ψυχή. «Δεν είμαστε μονάρχες, δεν είμαστε βασιλείς. Μένουμε γιατί το θέλουμε κι αν κάποια από τις κόρες μου θελήσει να είναι συνεχίστρια όλου αυτού, καλώς να ορίσει».
Η φιλοξενία τους σε σκλαβώνει. Ο Ζεκί εξηγεί για ώρα να μην μας μείνουν απορίες, η Χατιτζέ περιμένει κοκαλωμένη στην παγωνιά με τον δίσκο να τελειώσει η συζήτηση για να προσφέρει το τσάι, τα παιδιά χαμογελούν ντροπαλά και κρύβονται από τον φακό και οι μεγαλύτεροι δεν σταματούν τη δουλειά, την οποία συνεχίζει και το ζευγάρι όταν τελειώνει το τουρ. Ακόμη και το εργατικό μυρμήγκι στο παραμύθι με τον χασομέρη τζίτζικα σταματούσε να δουλεύει στη βαρυχειμωνιά. Αυτοί συνεχίζουν, αλλιώς δεν βγαίνει ο χειμώνας. Και πρέπει να βγει με το κεφάλι ψηλά. Είναι θέμα προσήλωσης σε έναν ιερό σκοπό.
Μπεκτασήδες
Είναι ένα δερβίσικο τάγμα που απομεινάρια του εξακολουθούν να υπάρχουν στη σύγχρονη Θράκη. Έπαιξε σπουδαίο ρόλο στην κατάληψη της από τους οθωμανούς και στη δραστηριοποίηση του μουσουλμανισμού στην περιοχή. Η συνεργασία των μπεκτασήδων με το οθωμανικό κράτος διακόπηκε από τον 15ο αιώνα και μετά. Έκτοτε, επιτεύχθηκε η καλυτέρευση της σχέσης τους με τους χριστιανούς της Θράκης. Από την αλληλεπίδραση προέκυψαν κοινά έθιμα αλλά και μια κοινή γιορτή, του Αγ. Γεωργίου στις 6 Μαΐου, σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο.
Πνευματικοί χώροι αλεβιτών
Ο τεκές της Ρούσσας είναι ο πιο φημισμένος μετά την Εστία των Γερόντων των Μπεκτασήδων. Οι πιο σπουδαίοι τόποι συνάθροισης κατά σειρά έχουν ως εξής: 1. τεκές του Σεγήτ Αλή Σουλτάν στη Ρούσσα (Διδυμότειχο, Ελλάδα), 2. τόπος συγκέντρωσης Αμπτάλ Μουσά στην Αντάλια/Ελμαλί (χωριό Τεκές, Τουρκία), 3. τεκές Κερμπελά (Ιράκ) και 4. τέκες Καϊγκουσούς Αμπτάλ στο Κάιρο (Αίγυπτος).
-Ο Σεγήτ Αλή Σουλτάν ήταν δερβίσης και πέθανε το 1402.
-Ο θάνατός του Σεγήτ Αλή Σουλτάν, σύμφωνα με τους αλεβίτες, επήλθε ταυτόχρονα σε δύο τόπους συνάθροισης. Στον τεκέ της Ρούσσας, αλλά και σε ένα μαυσωλείο που ίδρυσε το 1385 κοντά στον Ασαγή τεκέ στο χωριό Μικρό Δέρειο. Άρα, ο Έβρος είναι διπλά ευλογημένος τόπος για τους μπεκτασήδες.
-Ο τεκές της Ρούσσας βρίσκεται ανάμεσα από τα αλλοτινά δερβενοχώρια Γονικό, Μεγάλο Δέρειο και Ρούσσα. Συντηρείται από χορηγίες ανώνυμων δωρητών και μελών του τάγματος.
σχόλια