Πολύ ψηλά στον ουρανό, πάνω από το Καζακστάν, η διαστημική τεχνολογία έφερε στο φως ένα αρχαίο μυστήριο στο έδαφος.
Δορυφορικές εικόνες από μια απομακρυσμένη και άδεντρη βόρεια στέπα, αποκαλύπτουν στο χώμα κολοσσιαία γεωμετρικά σχήματα, τετράγωνα, σταυρούς, γραμμές και δαχτυλίδια στο μέγεθος αρκετών ποδοσφαιρικών γηπέδων, αναγνωρίσιμα μόνο από πολύ ψηλά. Το παλαιότερο από αυτά υπολογίζεται ότι δημιουργήθηκε πριν από 8000 χρόνια.
Το μεγαλύτερο από αυτά, που βρίσκεται κοντά σε ένα νεολιθικό οικισμό, είναι ένα γιγαντιαίο τετράγωνο από 101 αναχώματα. Οι απέναντι γωνίες του συνδέονται σχηματίζοντας έναν σταυρό και καλύπτει περισσότερο έδαφος από την Μεγάλη Πυραμίδα του Χέοπα. Μια άλλη κατασκευή παραπέμπει σε ένα είδος σβάστικας, που καταλήγει σε ζικ-ζακ.
Τα ευρήματα περιγράφηκαν πέρυσι στο συνέδριο των αρχαιολόγων στην Κωνσταντινούπολη ως μοναδικές χωματουργικές εργασίες, που δεν είχαν μελετηθεί στο παρελθόν και βρίσκονταν στην περιοχή του βόρειου Turgai στο Καζακστάν, ενώ ανέρχονται σε τουλάχιστον 260 - αναχώματα, τάφροι και προμαχώνες - ταξινομημένες σε πέντε βασικά σχήματα.
Πρώτος τα εντόπισε στο Google Earth το 2007 ένας οικονομολόγος και λάτρης της αρχαιολογίας, ο Dmitriy Dey από το Καζακστάν. Τα λεγόμενα «Γεωγλυφικά της Στέπας» παραμένουν βαθιά ακατανόητα και άγνωστα προς τον έξω κόσμο.
Πριν από δύο εβδομάδες, η NASA έδωσε στη δημοσιότητα δορυφορικές φωτογραφίες, τραβηγμένες από τα 700 χλμ.
«Δεν έχω δει ποτέ κάτι τέτοιο. Το βρήκα αξιοσημείωτο» δήλωσε ο Compton J. Tucker, επιστήμονας της NASA, ο οποίος ασχολείται με τη βιόσφαιρα και έδωσε τις εικόνες που τράβηξε ο δορυφόρος DigitalGlobe, στους New York Times. Ένας άλλος επιστήμονας, ο Ronald E. LaPorte, από το Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, επεσήμανε τα ευρήματα ως «εξαιρετικά σημαντικά» και υποστηρίζει ότι χρήζουν περαιτέρω έρευνας.
Αυτή την εβδομάδα, η NASA έβαλε τη φωτογράφηση των σημείων σε λίστα εργασιών για τους αστροναύτες στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
«Δεν νομίζω ότι όποιος τα έφτιαξε, είχε σκοπό να φαίνονται από το διάστημα», δήλωσε σε συνέντευξή του από την πατρίδα του, ο κ Dey, απορρίπτοντας εικασίες που αφορούν εξωγήινους και Ναζί. (Πολύ πριν τον Χίτλερ, ο αγκυλωτός σταυρός ήταν ένα αρχαίο και σχεδόν καθολικό στοιχείο σχεδιασμού). Ο ίδιος υποθέτει ότι τα αναχώματα που χτίστηκαν σε ευθείες ήταν «οριζόντια παρατηρητήρια για την παρακολούθηση των κινήσεων του ανατέλλοντος ηλίου».
Το Καζακστάν, μια μεγάλη και πλούσια σε πετρέλαιο πρώην σοβιετική δημοκρατία που συνορεύει με την Κίνα, προχώρησε πολύ αργά τις έρευνες και άργησε πολύ να προστατεύσει τα ευρήματα, λένε οι επιστήμονες, στα τοπικά δελτία ειδήσεων.
«Ανησύχησα ότι θα μπορούσε να είναι hoax (φάρσα)» είπε ο Δρ LaPorte, ομότιμος καθηγητής επιδημιολογίας στο Πίτσμπουργκ ο οποίος μελέτησε την έκθεση με τα ευρήματα, ενώ παράλληλα ερευνά ασθένειες στο Καζακστάν.
Με τη βοήθεια του James Jubilee, ανώτερου συντονιστή επιστήμης και τεχνολογίας για θέματα υγείας στο Καζακστάν, ο Δρ LaPorte εντόπισε τον κ Dey μέσω του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και οι εικόνες και τα έγγραφα του, τον έπεισαν γρήγορα για την αυθεντικότητα και τη σημασία των ευρημάτων». Ζήτησαν φωτογραφίες από την KazCosmos, τη διαστημική υπηρεσία της χώρας, και πίεσαν τις τοπικές αρχές να ζητήσουν επείγουσα προστασία από την Unesco για τις τοποθεσίες - μέχρι στιγμής χωρίς επιτυχία.
Στο Κρητιδική περίοδο, 100.000.000 χρόνια πριν, το Turgai διχοτομούνταν από ένα στενό, που ξεκινούσε από τη Μεσόγειο μέχρι τον Αρκτικό Ωκεανό. Τα πλούσια εδάφη της στέπας ήταν ένας σημαντικός προορισμός για τις φυλές στη Λίθινη Εποχή που αναζητούσαν περιοχές για κυνήγι. Η έρευνα του κ Dey αφήνει να εννοηθεί ότι ο πολιτισμός των Mahandzhar, που άνθισε εκεί από το 7000 π.Χ. έως το 5000 π.Χ., μπορεί να σχετίζεται με τα ευρήματα. Αλλά οι επιστήμονες είναι αρκετά έκπληκτοι με το γεγονός ότι ένας νομαδικός πληθυσμός μπορεί να είχε μείνει εκεί για το χρόνο που απαιτείται ώστε να φτιάξουν ξύλινες επάλξεις, και να ανακαλύψει ιζήματα από τη λίμνη για να κατασκευάσει τα τεράστια αναχώματα, που φτάνουν ακόμη και τα 12 μέτρα.
O Persis Β Clarkson, ένας αρχαιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Winnipeg που είδε κάποιες από τις εικόνες του κ Dey, δήλωσε ότι τα στοιχεία αυτά και παρόμοιες κατασκευές στο Περού και τη Χιλή αλλάζουν τον τρόπο που βλέπαμε μέχρι τώρα τους νομάδες.
«Η ιδέα ότι συγκεντρώθηκε ο αριθμός των ατόμων που χρειάστηκαν για να γίνουν έργα τόσο μεγάλης κλίμακας, προκαλεί εμάς τους αρχαιολόγους να επανεξετάσουμε σε βάθος το είδος και το χρονοδιάγραμμα των εξελιγμένων και μεγάλης κλίμακας ανθρώπινων οργανισμών ως προϋπάρχοντες των πολιτισμένων κοινωνιών» έγραψε ο Δρ Clarkson σε ένα e-mail.
«Τεράστιες προσπάθειες» χρειάστηκαν για αυτές τις δομές, συμφώνησε η Giedre Motuzaite Matuzeviciute, μία αρχαιολόγος από το Πανεπιστήμιο του Cambridge και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βίλνιους στη Λιθουανία, η οποία επισκέφθηκε δύο από τις τοποθεσίες τον προηγούμενο χρόνο. Είπε μέσω e-mail, ότιείχε αμφιβολίες σχετικά με το ποιες κατασκευές θα πρέπει να ονομάζονται «Γεωγλυφικά» -ένας όρος που χρησιμοποιείται για τις αινιγματικές Γραμμές Νάζκα στο Περού που απεικονίζουν ζώα και φυτά. Με τη λέξη «Γεωγλυφικά» θα πρέπει να ορίζουμε κατασκευές τέχνης και όχι αντικείμενα με λειτουργία.
Η Δρ Matuzeviciute και δύο αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Κοστανάι, ο Andrey Logvin και η Irina Shevnina, συζήτησαν τα ευρήματα σε μια συνάντηση των Ευρωπαίων αρχαιολόγων στην Κωνσταντινούπολη τον περασμένο χρόνο.
Δεδομένου πως γενετικό υλικό για ανάλυση δεν υπάρχει, μιας και κανένα από τα δύο αναχώματα που έχουν σκαφτεί δεν είναι τάφος, η Matuzeviciute χρησιμοποίησε για την χρονολόγηση μια προηγμένη μέθοδο ακτινοβολίας για να αναλύσει το υλικό κατασκευής, και κατέληξε πως ένα από τα αναχώματα χρονολογείται περίπου στο 800 π.Χ. Ωστόσο, άλλες προκαταρκτικές μελέτες, δείχνουν πολύ παλιότερη χρονολογία που φτάνει και τα 8000 νωρίτερα, κάτι που σημαίνει πως το εύρημα θα μπορούσε να είναι η παλιότερη δημιουργία αυτού του είδους που βρέθηκε ποτέ. Όμως κάποια υλικά δίνουν τρίτη ημερομηνία που δείχνει την εποχή του Μεσαίωνα
«Όλα συνδέονται με τη λατρεία του ήλιου», είπε ο κος Dey, ο οποίος με τη βοήθεια διερμηνέα μίλησε στα ρωσικά μέσω Skype στον Shalkar Adambekov, έναν διδακτορικό φοιτητή στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ. Ο ίδιος εκτιμά πως μερικά στοιχεία θα μπορούσαν να ανήκουν σε ηλιακά παρατηρητήρια, συγγενή με το Στόουνχεντζ στην Αγγλία και τους πύργους Chankillo στο Περού.
Η ανακάλυψη ήταν τυχαία. Τον Μάρτιο του 2007, ο κος Dey ήταν στο σπίτι βλέποντας το πρόγραμμα "Πυραμίδες, μούμιες και Τάφοι" στο Discovery Channel. Ανακαλώντας τη μέρα εκείνη, αναφέρει τη σκέψη που έκανε πως θα υπάρχουν Πυραμίδες σε όλη τη Γη και πως λογικά θα υπάρχουν και στο Καζακστάν. Σύντομα, έψαχνε τις εικόνες του Google Earth από το Κοστανάι και τα περίχωρά του.
Δεν υπήρχαν πυραμίδες. Αλλά, 200 μίλια νότια, είδε κάτι αρκετά ενδιαφέρον: ένα τεράστιο τετράγωνο, με την κάθε του πλευρά να είναι 900 πόδια, το οποίο αποτελούνταν από κουκκίδες και ένα τεράστιο Χ.
Στην αρχή σκέφτηκε ότι θα μπορούσε να είναι κάποιο κατάλοιπο Σοβιετικής εγκατάστασης, αλλά την επόμενη μέρα παρατήρησε καλύτερα τους σχηματισμούς και διέκρινε τα υπόλοιπα σχήματα και στοιχεία. Μέχρι το τέλος της χρονιάς, ο Dey είχε βρει οκτώ ακόμη τετράγωνα, κύκλους και σταυρούς. Μέχρι το 2012, υπήρχαν 19. Σήμερα απαριθμεί 260, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων περίεργων αναχωμάτων με δύο γραμμές που γέρνουν και τις οποίες χαρακτηρίζει ως «μουστάκια».
Πριν ξεκινήσει να ερευνήσει τα στοιχεία από το έδαφος, ρώτησε αρχαιολόγους στο Καζακστάν αν ήξεραν για την ύπαρξή του ευρήματός του και η απάντηση ήταν όχι. Τον Αύγουστο του 2007, οδήγησε τον Δρ. Logvin και την ομάδα του στον μεγαλύτερο σχηματισμό που είχε βρει, που σήμερα ονομάζεται Ushtogaysky, όπως το όνομα του κοντινότερου χωριού. Όπως αναφέρει, ο εντοπισμός και η κατανόηση του σχηματισμού από εδάφους ήταν δύσκολο έργο καθώς οι γραμμές χάνονταν στον ορίζοντα.
Όταν έσκαψαν σε ένα από τα αναχώματα, δεν βρήκαν τίποτα. «Δεν ήταν ένα κενοτάφιο, όπου υπάρχουν αντικείμενα», είπε. Αλλά κοντά βρήκαν αντικείμενα νεολιθικού οικισμού ηλικίας 6.000 έως 10.000 ετών. Το επόμενο σχέδιο της ομάδας, είναι να δημιουργηθεί ο ερευνητικός καταυλισμός «Δεν μπορούμε να ξεθάψουν όλα τα αναχώματα. Αυτό θα ήταν αντιπαραγωγικό», είπε και τόνισε πως χρειάζονται τη συνδρομή της σύγχρονης τεχνολογίας. Παράλληλα, η ομάδα κάνει χρήση drones, μια πρακτική που είχε χρησιμοποιηθεί και από το Υπουργείο Πολιτισμού στο Περού κατά τη χαρτογράφηση για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων.
«Αλλά ο χρόνος είναι εχθρός» σημειώνει ο Dey. Ένα σχήμα, που ονομάζεται Koga Cross, καταστράφηκε από την κατασκευή έργων οδοποιίας την περασμένη χρονιά, παρόλο που είχαν ειδοποιηθεί οι αρμόδιοι.
