Τα χέρια του Mustafa Arnab ήταν κρύα, ο ίδιος έτρεμε προσπαθώντας να απομακρύνει το πλαστικό προστατευτικό του κινητού τηλεφώνου του. Είχε αντέξει περισσότερες από 4 ώρες σε μία φουσκωτή βαρκούλα «ξέχειλη» από πρόσφυγες, διασχίζοντας το Αιγαίο, από Τουρκία – Ελλάδα.
Για τον 25χρονο γιατρό από τη Δαμασκό, που πάλευε να φτάσει σε φίλους του στη Γερμανία, ήταν σημαντικό να κάνει δύο πράγματα: το πρώτο ήταν να επικοινωνήσει με την οικογένεια του και το δεύτερο να βγάλει μία σέλφι, όχι για λόγους φιλαρέσκειας στη συγκεκριμένη περίπτωση.
Δεν είναι ο μόνος που κυριολεκτικά κρέμεται από το smartphone του για να σώσει τη ζωή του, αλλά και για να δώσει σημάδια της στους οικείους του. Οι περισσότεροι πρόσφυγες χρησιμοποιούν εφαρμογές όπως το WhatsApp, το Viber για να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους, τους χάρτες της Google για να προσανατολιστούν ή να για να καταλάβουν που τους πηγαίνουν, το Instagram για να δώσουν σημεία ζωής και ότι είναι καλά. Ταλαιπωρημένοι, αλλά καλά και με μόνο εφόδιο τους, το κινητό τους.
Η προσφυγική κρίση που βιώνει η Ευρώπη είναι ακριβώς και η πρώτη που βιώνεται σε μία απολύτως ψηφιακή εποχή και φυσικά αυτό έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κινούνται τα μεταναστευτικά ρεύματα. Με κάθε νέο σύνορο που τους επιτρέπεται να περάσουν, ξεκινάει μία αληθινή κούρσα για να βρουν σήμα ή μία νέα κάρτα SIM ή ανοιχτό wi-fi.
Η προσφυγική κρίση που βιώνει η Ευρώπη είναι ακριβώς και η πρώτη που βιώνεται σε μία απολύτως ψηφιακή εποχή και φυσικά αυτό έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο κινούνται τα μεταναστευτικά ρεύματα. Με κάθε νέο σύνορο που τους επιτρέπεται να περάσουν, ξεκινάει μία αληθινή κούρσα για να βρουν σήμα ή μία νέα κάρτα SIM ή ανοιχτό wi-fi.
O 34χρονος Wasem Farra, κοιτά επίμονα το κινητό του, ενώ περιμένει στην ουρά για να επιβιβαστεί σε ένα λεωφορείο κοντά στα σερβικά σύνορα. Καμία τύχη.
«Προσπαθώ να βρω ίντερνετ», λέει, «θέλω να καλέσω τη μητέρα μου και να της πω που είμαστε. Τρέμουν για εμάς. Θέλω να της πω ότι είμαστε εντάξει», λέει ο άντρας που προσπαθεί να φτάσει στη Γερμανία μαζί με την αδελφή του και άλλα 6 άτομα.
Την ίδια στιγμή, στην ίδια συνοριακή γραμμή, το τηλέφωνο του 42χρονου, Rami Shahhoud δεν σταματά να δέχεται ειδοποιήσεις. Εκείνος προσπαθεί να μείνει σε επαφή με τη γυναίκα και τα παιδιά του στη Δαμασκό και για να το καταφέρει έχει μαζί του 3 κάρτες SIM: μία τουρκική, μία ελληνική και μία από τη Σερβία.
«Αν συνέβαινε αυτό πριν από 5 χρόνια, θα ανησυχούσαν και αυτοί και εγώ. Τώρα, απλώς ευχαριστώ τον Θεό για την τεχνολογία», λέει ο 42χρονος.
Πολλοί πρόσφυγες χρησιμοποιούν τις εφαρμογές των «έξυπνων κινητών» σαν μπούσουλα που θα τους οδηγήσει στο πιο ασφαλές σημείο στο ταξίδι τους προς τη Δύση. Όταν ενημερώνονται ότι κάπου υπάρχει κίνδυνος να συλληφθούν από τις αρχές, απλώς δεν επιλέγουν αυτή τη διαδρομή. Για παράδειγμα, ο 30χρονος Ali Sheikhou, ενημερώθηκε από φίλο που προπορευόταν να μην περάσει από την Ουγγαρία, γιατί οι συνθήκες δεν ήταν καλές.
Την ίδια στιγμή, η τεχνολογία, μπορεί να γίνει σανίδα σωτηρίας. Χιλιάδες πρόσφυγες έχουν χάσει τη ζωή τους μεσοπέλαγα και ο Kinan al-Khatid, λέει χαρακτηριστικά ότι ξέρει πώς είναι αυτό το ρίσκο. Αντί να τυλίξει, όπως εξομολογείται, το κινητό του μέσα σε πλαστικό για να το προστατεύσει – και όπως κάνουν πολλοί, ελπίζοντας ότι θα επιβιώσουν – προτίμησε να πληκτρολογήσει ένα SOS και να το στείλει – μαζί με την ακριβή γεωγραφική του θέση, μέσω gps – στους σωστούς αριθμούς. Ασχέτως, αν τελικά δεν χρειάστηκε ποτέ να στείλει το μήνυμα, τουλάχιστον ήξερε τι πρέπει να κάνει, αν τα πράγματα δυσκόλευαν πολύ.
Σύμφωνα με τον Peter Bouckaert, από το Παρατηρητήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων όλο αυτό είναι ένα ολοκαίνουριο φαινόμενο: «Οι περισσότεροι Σύριοι πρόσφυγες είναι μορφωμένοι αστοί, έτσι γνωρίζουν να χειρίζονται αποτελεσματικά την τεχνολογία».
Και μετά υπάρχει και το ψηφιακό ημερολόγιο. Στις ακτές της Λέσβου, όταν οι πρόσφυγες καταφέρνουν να φτάσουν με ασφάλεια, αυτομάτως βγαίνουν τα smartphones και αρχίζουν οι selfies, όχι ως μνημείο ματαιοδοξίας, αλλά ως ενθύμιο ενός κακού ταξιδιού που δεν πρέπει να ξεχάσουν.
«Όταν καταφέρω να φτιάξω τη ζωή μου σε μια άλλη χώρα, θέλω να θυμάμαι αυτο το ταξίδι». Βέβαια, τα κινητά δημιουργούν μία τεράστια ανάγκη για... ηλεκτρισμό και φορτιστές.
Μέσα στον σταθμό Keleti στη Βουδαπέστη, για παράδειγμα, πάσα προσφορά δεκτή για τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους που καταφθάνουν κατά χιλιάδες. Σάντουιτς, κουβέρτες, νερό, γάλα, πάνες. Όμως, το αμέσως επόμενο που χρειάζονται απελπισμένα όλοι τους είναι μία πρίζα για να φορτίσουν το κινητό και ανοιχτό Wi-Fi, για να επικοινωνήσουν με τους δικούς, ότι είναι ακόμη καλά...
