Μια πρωτότυπη έκθεση τέχνης στάθηκε η αφορμή να γνωρίσουν κάποιοι Αθηναίοι ένα ιστορικό και μυστηριώδες κτίριο της πόλης. Η σελίδα που είχε δημιουργηθεί στο Facebook καλούσε στα εγκαίνια της «διεθνούς έκθεσης Secretexpo» την Πέμπτη 5 Οκτωβρίου στις 7 το απόγευμα, παραλείποντας να αναφέρει τον χώρο που θα τη φιλοξενούσε, κάτι που αποκαλύφθηκε διαδικτυακά λίγο πριν από την έναρξη, στις 6 το απόγευμα της ίδιας μέρας, όπως είχε οριστεί εξαρχής. Τα πάντα ήταν θέμα λίγων ωρών – όσοι δεν έσπευσαν στο αινιγματικό κτίριο στο νούμερο 58Α της Ακαδημίας βρήκαν την πόρτα κλειστή.
Όποιοι τυχεροί πρόλαβαν, εξερεύνησαν με τους φακούς των κινητών τους διαδρόμους του κτιρίου, καθώς το μοναδικό φως που έσπαγε το σκοτάδι προερχόταν από κεριά που υπήρχαν διάσπαρτα στον χώρο. Πέρα από τα έργα τέχνης που ανήκουν στο ίδιο το κτίριο, όπως, μεταξύ άλλων, τα ψηφιδωτά δάπεδα και το περίτεχνο ταβάνι, έβρισκες στους τοίχους πορτρέτα, σκίτσα, τοιχογραφίες, ακόμα και μια φωτογραφία (που απεικόνιζε μέλη της χούντας). Δεν υπήρχε κανενός είδους πληροφόρηση στον χώρο, παρά μόνο η λακωνική αφίσα της εκδήλωσης, και οι διοργανωτές, σε επικοινωνία που είχαμε διαδικτυακά μαζί τους, δεν θέλησαν να πουν τίποτα παραπάνω, εκτός του ότι θα ακολουθήσει και δεύτερο Secretexpo.
Aυτό που είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε είναι ότι το κτίριο αποτελεί προσθήκη στο οίκημα που οικοδομήθηκε μεταξύ 1882 και 1885 και υπήρξε η οικία του Ερνέστου Τσίλλερ, ενός από τους πιο επιδραστικούς αρχιτέκτονες της Αθήνας του 19ου αιώνα.
Πέρα από την έκθεση, πρωταγωνιστής ήταν και το ίδιο το κτίριο, για το οποίο έχουν ακουστεί πολλά. Ακόμα και εξωτερικά εξάπτει τη φαντασία. Τι γυρεύει μια νεογοτθική στενή λωρίδα με έναν δράκο για θυρεό, σφηνωμένη ανάμεσα σε μπανάλ πολυκατοικίες της οδού Ακαδημίας; Η περιρρέουσα φιλολογία μιλά για καταπακτές και στοές που ξεκινούν από το σπίτι και εκτείνονται ως διάφορα σημεία της Αθήνας, αλλά και για έναν χώρο συνάθροισης τεκτόνων. Αν και όντως ο πρώτος όροφος του κτιρίου είναι διαμορφωμένος ως ναΐδριο και υπάρχουν μαρτυρίες που συνδέουν τον Σπυρίδωνα Λοβέρδο, έναν από τους πρώτους ιδιοκτήτες του κτιρίου, με τεκτονική στοά, κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει με βεβαιότητα τι έχει συμβεί πίσω από τις κλειστές του πόρτες.
Όμως αυτό που είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε είναι ότι το κτίριο αποτελεί προσθήκη στο οίκημα που οικοδομήθηκε μεταξύ 1882 και 1885 και υπήρξε η οικία του Ερνέστου Τσίλλερ, ενός από τους πιο επιδραστικούς αρχιτέκτονες της Αθήνας του 19ου αιώνα. Η προσθήκη έγινε από τον τραπεζίτη, φιλότεχνο και συλλέκτη έργων τέχνης Διονύσιο Λοβέρδο, ο οποίος απέκτησε το κτίριο το 1912 και θέλησε να δημιουργήσει ένα μουσείο για να στεγάσει τις ιδιωτικές του συλλογές. Όπως μας εξηγεί ο αρχιτέκτονας Νίκος Χαρκιολάκης, το κτίριο είχε δύο κύριες κατασκευαστικές φάσεις (Τσίλλερ, Λοβέρδου) κι έτσι απέκτησε έναν μοναδικό χαρακτήρα που ορίζεται επιγραμματικά ως «ιστορικός συμβιβασμός μεταξύ του αρχιτεκτονικού νεοκλασικισμού και του μουσειακού νεοβυζαντινισμού».
Ο κ. Χαρκιολάκης, επίτιμος διευθυντής της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεώτερων και Σύγχρονων Μνημείων, με πλούσια δράση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, την Εθνική Πινακοθήκη, το νέο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης κ.α., ασχολήθηκε προσωπικά με την εκπόνηση της μελέτης αποκατάστασης του Μεγάρου Τσίλλερ-Λοβέρδου το 2007. Στόχος της ήταν η εκπλήρωση του σκοπού της προ 30ετίας παραχώρησής του στο ελληνικό Δημόσιο από τους κληρονόμους του Λοβέρδου, που ήταν η αποκατάστασή του και η επανεγκατάσταση της Συλλογής Μεταβυζαντινών Εικόνων και Εκκλησιαστικών Ξυλόγλυπτων του Λοβέρδου που φυλάσσεται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι ακόμα δεν έχει διασφαλιστεί το μέλλον της συγκεκριμένης διώροφης πτέρυγας που φιλοξένησε την έκθεση την προηγούμενη εβδομάδα, καθώς δεν περιλαμβάνεται στη δωρεά της οικογένειας Λοβέρδου. Όπως αναφέρει ο κ. Χαρκιολάκης, ο μοναδικός τρόπος σωτηρίας του κτιρίου είναι ο χαρακτηρισμός του ως νεότερου μνημείου από το υπουργείο Πολιτισμού και η παραχώρησή του στο Δημόσιο από τη σημερινή κληρονόμο.
TRIVIA
Καινοτομίες του Τσίλλερ
Ο Τσίλλερ εισήγαγε σημαντικές για την εποχή καινοτομίες στο κτίριο, όπως σύστημα κεντρικής θέρμανσης, αυτόνομη υδροδότηση και ρολά για τις πόρτες και τα παράθυρα.
Πρόσβαση για ΑμεΑ
Σύμφωνα με την εγκριθείσα μελέτη, θα δημιουργηθεί χώρος παρουσίασης του έργου του Τσίλλερ, υπαίθριο καθιστικό στην αυλή, εγκαταστάσεις για ΑμεΑ κ.ά.
Tο άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
