Στο πλέον πρόσφατο άρθρο του, ο Γιάνης Βαρουφάκης εξετάζει πώς οι οικονομολόγοι επιχειρούν να μετρήσουν τη χρηματική αξία της ανθρώπινης ζωής και απορρίπτει τις μεθόδους τους για δύο λόγους:
- Η ανθρώπινη ζωή είναι ανεκτίμητη. Συνεπώς η μέτρηση της αξίας της σε ευρώ είναι ιεροσυλία.
- Η μέθοδος που προτείνουν οι οικονομολόγοι είναι άκρως υποκειμενική, άρα η μέτρηση αναξιόπιστη, πράγμα που καθιστά άκρως επικίνδυνη την εξάρτηση οικονομικών πολιτικών απ' αυτή.
Το ενδιαφέρον αυτό άρθρο του Γιάνη Βαρουφάκη με προβλημάτισε. Είναι η αξία της ανθρώπινης ζωής αντικειμενικά υπολογίσιμη – ή μήπως ο άνθρωπος δεν μπορεί να μετρήσει ό,τι θεωρεί ανεκτίμητο; Θα μπορούσε να τροποποιηθεί η μέθοδος έτσι ώστε η μέτρηση να μην προσβάλει τις ανθρωπιστικές αξίες – ή μήπως οι αριθμοί είναι φύσει απάνθρωποι και ισχύει, όπως διαβάζουμε συχνά, το «όπου ευημερούν οι αριθμοί, δυστυχούν οι άνθρωποι»;
Για ν' απλοποιήσουμε τα πράγματα ας υποθέσουμε ότι υπάρχει μία και μόνη αιτία θανάτου – από τροχαίο, καθώς και ότι κάθε χρόνο σκοτώνονται N άνθρωποι –αν και όλοι τους συνετοί οδηγοί– λόγω της κακής κατάστασης των δρόμων. Προφανώς η καλύτερη συντήρηση του οδοστρώματος θα μείωνε τα θανατηφόρα ατυχήματα. Έστω λοιπόν ότι η αύξηση της δαπάνης για συντήρηση των δρόμων κατά €K έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων κατά ένα: αντί για N, είναι τώρα N-1. Θα μπορούσαμε τότε να πούμε ότι η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι €K, διότι δαπανώντας συνετά αυτό το ποσό μπορούμε να σώσουμε μιαν ανθρώπινη ζωή.
Ας μεταφερθούμε τώρα στην Αφρική, να δούμε αν η παραπάνω μέθοδος είναι εφαρμόσιμη κι εκεί. Έστω ότι αν αυξηθεί η χρηματοδότηση του αγώνα κατά της ελονοσίας κατά $L, τότε θα μειωθούν οι θάνατοι παιδιών από ελονοσία κατά έναν. Άρα η αξία της ζωής ενός παιδιού-θύματος της ελονοσίας στην Αφρική είναι $L, διότι με $L μπορούμε να του σώσουμε τη ζωή.
Ας έρθουμε και στην Ελλάδα του σήμερα. Έστω ότι N συμπολίτες μας πρόκειται να πεθάνουν εντός του 2013 εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, δηλαδή αν δεν υπήρχε η κρίση θα συνέχιζαν να ζουν, αλλά τώρα δυστυχώς θα πεθάνουν. Όμως κάποιος φιλέλληνας του εξωτερικού ξοδεύει €M για την ανακούφιση των θυμάτων της κρίσης, πετυχαίνοντας να μειώσει τους θανάτους απ' την κρίση κατά έναν, δηλαδή από N σε N-1. Τότε η αξία της ζωής ενός θύματος της κρίσης στη χώρα μας είναι €M, αφού ξοδεύοντας συνετά αυτά τα χρήματα μπορούμε να τον γλυτώσουμε. (Με την επιπλέον υπόθεση ότι ο αριθμός των ζωών που σώζονται είναι γραμμική συνάρτηση των χρημάτων που ξοδεύουμε για τον σκοπό αυτό, τότε με €M·N θα γλυτώναμε όλους τους θανάτους απ' την κρίση).
Αφήνουμε τους ανθρώπους και περνάμε σ' άλλα έμψυχα όντα. Η οργάνωση «Αρκτούρος» αναφέρει ότι η περίθαλψη N τραυματισμένων αρκούδων –που αλλιώς θα πέθαιναν– κοστίζει €P. Άρα η σωτηρία μιας τραυματισμένης αρκούδας κοστίζει €P/N. Αφού με €P/N μπορούμε να τη σώσουμε, αυτή είναι η αξία της ζωής της.
Η λογική παραμένει ίδια αν οι αρκούδες γίνουν σταυραετοί, σεισμόπληκτοι, φάλαινες, ασθενείς με AIDS κοκ.
Οι παραπάνω υπολογισμοί έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι αντικειμενικοί. Δεν ζητάμε πια απ' τους ανθρώπους να εκτιμήσουν υποκειμενικά το υπέρτατο αγαθό, αλλά μετράμε πραγματικά μεγέθη. Γνωρίζοντας τα νούμερα αυτά, μπορούμε να οργανώσουμε αποτελεσματικότερα ένα πρόγραμμα σωτηρίας ζωών εν κινδύνω, στην Ελλάδα ή στην Αφρική, ανθρώπων ή αγρίων ζώων.
Η μέτρηση –ακόμα και της αξίας της ανθρώπινης ζωής– είναι, λοιπόν, καλό πράγμα και υπηρετεί τις αρχές του ανθρωπισμού, αντί να τις αντιμάχεται. Ελπίζω η παρούσα ανάρτηση να μείωσε τον αριθμό όσων αποστρέφονται την επιστήμη της μέτρησης – έστω και κατά έναν!
Θερμές ευχαριστίες στον Άρη Δημοκίδη και στον Νίκο Δήμου για την ενθάρρυνση και τη βοήθεια που παρείχαν στη δημιουργία του ιστολογίου που διαβάζετε.
σχόλια