Πρωινό Δευτέρας στον Ασπρόπυργο. Η κίνηση στη λεωφόρο ΝΑΤΟ ήταν αυξημένη.
Βιομηχανικοί εργάτες πήγαιναν στη δουλειά τους, πολυάριθμα εργοστάσια με ψηλές μάντρες περικυκλωμένα από συρματοπλέγματα, διυλιστήρια, τα φουγάρα της Χαλυβουργικής, βιοτεχνίες και, φυσικά, λίγα μέτρα πιο πέρα η χωματερή της Φυλής. Βρισκόμαστε μόλις 20 χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο της Αθήνας.
Κατά μήκος της οδού Αγίου Γεωργίου, σε έναν παράλληλο στο γειτονικό ποτάμι δρόμο, βλέπεις αγελάδες να βόσκουν, ακούς κοκόρια, παρατηρείς τα χημικά απόβλητα, τα σκουπίδια που είναι διασκορπισμένα παντού και στο τέλος της διαδρομής ξεπροβάλει ένας απέραντος καταυλισμός.
Αυτοσχέδια σπίτια από χαρτόκουτα, τσαντίρια, μπάζα, καμένα λάστιχα, σκηνές ετοιμόρροπες, ξύλινα παραπήγματα, χωμάτινοι δρόμοι και πιτσιρίκια πάνω σε καρότσες αυτοκινήτων. Η καθημερινότητα εδώ περιλαμβάνει μολυσμένη ατμόσφαιρα, παραβατικότητα, ναρκωτικά, βία, δυσώδεις μυρωδιές, φωτιές, απρόσιτα σημεία, επικίνδυνες νύχτες, συμμορίες κι έναν κυρίαρχο φόβο.
Έχουμε φτάσει στις φαβέλες της Νέας Ζωής, στην άκρη της πόλης. Εδώ οι κάτοικοι ζουν από τα σκουπίδια αλλά και δίπλα σ' αυτά.
Πρόκειται για μία από τις πιο επικίνδυνες περιοχές της πρωτεύουσας. Έναν συνοικισμό όπου καταλύουν άνθρωποι ξεχασμένοι απ' όλους. Μια παραγκούπολη των Ρομά που δημιουργήθηκε εξαιτίας της χωματερής.
Τον πρώτο καιρό, θυμάμαι, όταν διέσχιζα τη λεωφόρο ΝΑΤΟ για να έρθω στο σχολείο, νόμιζα ότι παρακολουθούσα διαφήμιση της UNICEF. Τσαντίρια, ξυπόλυτα παιδιά και αμέτρητα σκουπίδια. Είναι μεγάλο κέρδος γι' αυτά τα παιδιά όταν έρχονται στο σχολείο, διότι τα γλιτώνεις από τον δρόμο.
Προορισμός μας ήταν το 7ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου στην καρδιά του καταυλισμού. Ένα σχολείο στο οποίο πάνω από το 90% των μαθητών είναι Ρομά.
Η Νέα Ζωή θεωρείται η πιο φτωχή περιοχή της Αττικής κι ένα από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει είναι το θέμα της σχολικής διαρροής, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, συγκαταλέγεται στις τρεις πρώτες περιοχές όσον αφορά τη διαρροή μαθητών.
Το σχολείο απέχει μόλις λίγα μέτρα από τη χωματερή. Γύρω από τις σχολικές αίθουσες παρατηρώ Ρομά που μεταφέρουν κάδους, αδειάζουν τα σκουπίδια για να τα κάψουν, μαγειρεύουν σε πρόχειρες στόφες κι απλώνουν τα ρούχα τους.
Την ίδια στιγμή κάποια άλλα παιδιά κάθονται έξω από το σχολείο και περιμένουν.
Φτάνοντας στην εξώπορτα του 7ου Δημοτικού έρχονται δύο τσιγγανάκια για να μας ανοίξουν, ο Βασίλης και ο Γιάννης. Αφού μας καλημερίσουν ευδιάθετα, μας οδηγούν στο γραφείο των καθηγητών.
Στο προαύλιο τα παιδιά κινούνται, παίζουν και φωνάζουν διαρκώς ένα ατελείωτο «κύριε». Μικροί Ρομά με σκισμένες τσάντες και παπούτσια, λερωμένα ρούχα, τραγουδούν στίχους γνωστών ράπερ, γελάνε και μας καλωσορίζουν.
Όση ώρα βρίσκομαι εκεί αναρωτιέμαι γιατί η περιοχή ονομάζεται «Νέα Ζωή» ‒ στέκομαι στο αντιφατικό του πράγματος. Στο σχολείο αυτό υπάρχουν δάσκαλοι που επέλεξαν τον δύσκολο δρόμο, αφού διδάσκουν σε παιδιά που δεν έχουν ευκαιρίες στη ζωή τους. Η Δήμητρα Κωνσταντίνου είναι 30 ετών κι έχει έρθει στο σχολείο με απόσπαση από τις Σέρρες.
«Τα παιδιά με θεωρούν μεγάλη ηλικιακά. Όταν τους εξηγώ ότι είμαι νέα, μου θυμίζουν τους γονείς τους, που σπάνια ξεπερνούν την ηλικία των 24 ετών. Έχεις να κάνεις με δύσκολα και κλειστά παιδιά, πρέπει πρώτα να σε εμπιστευτούν για να σου ανοιχτούν και να σε ακούσουν» υποστηρίζει.
Όπως μου λένε, στο σχολείο αυτό δάσκαλοι και μαθητές είναι μια οικογένεια. Τα προβλήματα, οι δυσκολίες και τα ανυπέρβλητα εμπόδια είναι γνωστά, αλλά το σημαντικότερο είναι πως έχει αναπτυχθεί μια γερή σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ τους.
Στον τοίχο μιας αίθουσας είναι ζωγραφισμένη μια γαλλική σημαία. Η δασκάλα γαλλικών Πέπη Μπανιώκου αφηγείται:
«Διδάσκω εδώ για δεύτερη χρονιά. Η εμπειρία του να είσαι μέρος του σχολείου αυτού έγκειται στο ότι πρώτα μάς εμπλουτίζει ως ανθρώπους κι έπειτα ως δασκάλους.
»Αναμφίβολα, δεν είναι το πιο εύκολο σχολείο όπου μπορείς να διδάξεις, όμως, μετά από ένα θολό περσινό πρώτο τρίμηνο, βρήκα έναν δίαυλο επικοινωνίας, ώστε να δημιουργήσω μια ξεχωριστή σχέση με τα παιδιά, μια σχέση που μας οδήγησε στο να λάβουμε το Βραβείο Γαλλοφωνίας.
»Θυμάμαι, οι πρώτες μέρες ήταν εξαντλητικές. Έπρεπε να τους μάθω τι είναι η Γαλλία, πού βρίσκεται ο Πύργος του Άιφελ ή ποιος είναι ο Αστερίξ.
»Προκειμένου, λοιπόν, να τους τραβήξω το ενδιαφέρον, τους μίλησα για ένα παραμύθι που αναφερόταν σε μια φυλή των Τσιγγάνων η οποία είχε εκδιωχθεί από τη Σκωτία και βρήκε καταφύγιο στη Γαλλία. Μόλις τους το διάβασα, θυμάμαι πόσο πολύ τους άγγιξε. Κάπως έτσι χτίσαμε την εμπιστοσύνη μεταξύ μας.
»Ξέρετε, το βραβείο που λάβαμε ήταν μια καλή ευκαιρία γι' αυτά τα παιδιά να ξεφύγουν για λίγο από την περιοχή τους. Τα παιδιά αυτά κάθισαν για πρώτη φορά στην πρώτη σειρά και γύρισαν τότε να μου πουν το εξής: "Πρώτη φορά μας σηκώνουν για να μας πουν μπράβο".
»Η Νέα Ζωή είναι μια δύσκολη περιοχή, η οποία όμως κρύβει πολλές εκπλήξεις και θησαυρούς. Παντού υπάρχουν μικροί θησαυροί, αρκεί να θέλουμε να τους ανακαλύψουμε».
Κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος συναντώ τον Γιάννη Γιάλη, 30 ετών. Εννέα χρόνια δουλεύει ως αναπληρωτής και αυτό το σχολικό έτος βρέθηκε να διδάσκει στο 7ο Δημοτικό Ασπροπύργου.
«Έχω περάσει από πολλά σχολεία, Κρήτη, Κάλυμνο, Μέτσοβο και Ξάνθη. Το σχολείο αυτό προσφέρει πολλά μόρια, παρόλο που βρίσκεται εντός Αττικής. Διδάσκω στη Δ' Δημοτικού, αν και είναι μόνο κατ' όνομα, διότι το επίπεδο είναι πολύ χαμηλότερο.
»Στην τάξη έχω 16 παιδιά, εκ των οποίων τα 12 έρχονται κάθε μέρα. Τα παιδιά αυτά είναι μεγάλο σχολείο γι' εμάς. Έρχεσαι αντιμέτωπος με τις κοινωνικές ανισότητες, τη βία και την παιδική εκμετάλλευση.
Μαθαίνεις πώς να αντιμετωπίζεις δύσκολες καταστάσεις: μικρά παιδιά που έρχονται με σκισμένα ρούχα και παπούτσια, που δεν έχουν μπάνιο ή δεν μπορούν να πλύνουν τα ρούχα τους.
Τα παιδιά αυτά δεν έχουν όρια. Εκπαιδεύεσαι στο πώς πρέπει να αντιδράσεις σε καβγάδες οι οποίοι δεν είναι εύκολοι.
»Τον πρώτο καιρό, θυμάμαι, όταν διέσχιζα τη λεωφόρο ΝΑΤΟ για να έρθω στο σχολείο, νόμιζα ότι παρακολουθούσα διαφήμιση της UNICEF. Τσαντίρια, ξυπόλυτα παιδιά και αμέτρητα σκουπίδια.
Είναι μεγάλο κέρδος γι' αυτά τα παιδιά όταν έρχονται στο σχολείο, διότι τα γλιτώνεις από τον δρόμο. Η εμπειρία στο σχολείο μού έχει μάθει ότι δεν είναι αλήθεια πως τα παιδιά αυτά δεν θέλουν να αλλάξουν.
Δεν μπορούν, δεν ξέρουν και δεν τους αφήνει το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο να γίνουν καλύτεροι. Λίγοι γονείς δείχνουν ενδιαφέρον, κι αυτοί όχι τόσο συχνά.
»Το σημαντικό όμως είναι πως εδώ τα παιδιά σού λένε απλόχερα "καλημέρα", εν αντιθέσει με άλλα, καλά σχολεία στα οποία έχω διδάξει και πρέπει να τους πιέσεις για να σε καλημερίσουν.
»Εδώ, λοιπόν, όλα διπλασιάζονται. Ακούς τις ιστορίες τους. Έρχονται κοιμισμένα επειδή το προηγούμενο βράδυ ήταν στο νοσοκομείο εξαιτίας ενός τροχαίου, διαπληκτισμών ή θανάτου. Το πιο σκληρό, πάντως, είναι όταν λες σε παιδιά ότι πρέπει να διαβάζουν κι εκείνα σου απαντούν: "Κύριε, δεν πρόλαβα, γιατί όλη τη μέρα ήμουν στον δρόμο και ζητιάνευα"» λέει ο Γιάννης.
Στη συνέχεια συνομιλώ με την κ. Ματίνα Βαβούλη, διευθύντρια του σχολείου. και τον υποδιευθυντή κ. Κώστα Σαπουντζή, δύο ανθρώπους που γνωρίστηκαν στο σχολείο κι έγιναν ζευγάρι. Είναι κάτι όμορφο, θα μου πουν, διότι ο ένας στηρίζει και εμψυχώνει τον άλλο.
Η κ. Βαβούλη εργάζεται ακατάπαυστα στο σχολείο 28 ολόκληρα χρόνια.
«Όταν ήρθα στο σχολείο ήταν τριθέσιο και βρισκόταν σ' ένα σπιτάκι, λίγα μέτρα πιο κάτω, τρία δωμάτια με μια σόμπα. Τότε μαθήτευαν 68 παιδιά, εκ των οποίων τα 4 ήταν τσιγγανάκια.
»Ήταν μια περίοδος που έβλεπα καθημερινά πολλά παιδιά με τα χέρια πιασμένα στα κάγκελα να έρχονται και να μας κοιτούν. Όταν τους πρότεινα να έρθουν στο σχολείο, μου απαντούσαν ότι δεν τους άφηναν οι γονείς τους.
»Κάπως έτσι ξεκίνησα τις επισκέψεις στα σπίτια τους, συνομιλώντας με τους γονείς και προσπαθώντας να αντιμετωπίσω όλες τις γραφειοκρατικές δυσκολίες, αφού μιλάμε για παιδιά, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν "αόρατα".
»Σήμερα έχουμε 310 μαθητές και το 91% είναι Ρομά. Με τον δικό μας μαθητικό πληθυσμό, το θέμα της διαρροής είναι φλέγον. Γι' αυτό και τα παρακολουθούμε πολύ, ενδιαφερόμαστε και τα αναζητούμε όταν λείπουν.
»Όμως, η πιο σημαντική επιτυχία του σχολείου είναι οι ευκαιρίες που προσφέρει σε παιδιά τα οποία πριν βρίσκονταν στον δρόμο. Τους δίνεις έναν χώρο στον οποίο αισθάνονται ασφάλεια, έρχονται σε επαφή με μια άλλη όψη της ζωής και, προπάντων, γνωρίζουν τον κόσμο» τονίζει.
Στο γραφείο της η κ. Βαβούλη μου δείχνει τη φωτογραφία ενός κοριτσιού και μου εξηγεί γιατί την έχει κρεμασμένη στο πίνακα ανακοινώσεων.
«Η συγκεκριμένη κοπέλα ήταν μία από τις καλύτερες μαθήτριές μου. Κάποια μέρα η παράγκα όπου έμενε έπιασε φωτιά. Κρύφτηκε, λοιπόν, κάτω από τον νεροχύτη, γιατί έτσι πίστευε ότι θα προστατευόταν, με αποτέλεσμα ο πατέρας του να μην τη δει ποτέ και το κορίτσι να καεί.
»Άλλη μια δύσκολη στιγμή ήταν όταν με κάλεσαν στο τηλέφωνο για να μου πουν ότι ένας μαθητής μας δεν θα ερχόταν στο σχολείο γιατί χτυπήθηκε σε τροχαίο στη λεωφόρο ΝΑΤΟ, επειδή ερχόταν μόνος του.
»Εισπράττουμε καθημερινά πολλή αγάπη. Τρέχουν να μας αγκαλιάσουν και να μας πουν μια γλυκιά κουβέντα. Η μόνη μας σταθερή αξία είναι η ελπίδα. Αν δεν ελπίζαμε, δεν θα ήμασταν εδώ».
Δίπλα της, ο κ. Σαπουντζής μου αναφέρει ότι εργάζεται στο σχολείο είκοσι χρόνια. «Μην ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε στην άκρη της πόλης, με παιδιά που ζουν σε παραπήγματα και παράγκες, δίπλα σε εργοστάσια και μ' ένα πλήθος που η ζωή του ξεκινά και τελειώνει στα σκουπίδια.
»Στο σχολείο έρχονται σε επαφή με τον μπαλαμό, δηλαδή τον ξένο, τον άγνωστο. Είναι ο τρόπος ζωής εδώ τέτοιος, που, δυστυχώς, ως σχολείο, βιώνουμε πολλές απώλειες.
»Δεν θα ξεχάσω ποτέ το "Σκέπτομαι και Γράφω" ενός μαθητή μου, ο οποίος έκανε λογοπαίγνιο με το όνομα της περιοχής, γράφοντας: "Σκουπίδια, σκουπίδια, σκουπίδια. Όπου και να κοιτάξεις βλέπεις σκουπίδια και ανθρώπους να πεθαίνουν από ναρκωτικά. Εύχομαι να μην υπάρχει άλλος τόπος στον κόσμο, εκτός από τη Νέα Ζωή".
»Παράλληλα, ήταν πολύ θλιβερό το ότι υπήρξαν φορές που χτυπούσε ο συναγερμός του σχολείου στις δύο και τρεις τα ξημερώματα. Τρέχαμε να σώσουμε ό,τι μπορούσαμε από τα πράγματα του σχολείου που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του. Άλλες φορές μάς έχουν σπάσει παράθυρα. Μας ρίχνει λίγο όλο αυτό, αλλά μετά συνεχίζουμε.
»Πριν από κάποια χρόνια ξεκινούσαμε έχοντας στο μυαλό μας την επόμενη γενιά. Αυτήν τη στιγμή, που έχουμε στα χέρια μας την επόμενη γενιά, αντιλαμβανόμαστε ότι τα πράγματα άλλαξαν κι έχουν γίνει λίγο καλύτερα».
Πριν φύγω, βγάζουμε με τα παιδιά πολλές φωτογραφίες. Χαίρονται, χαμογελούν και ποζάρουν με τους φίλους τους. Το κουδούνι έχει χτυπήσει κι έχει έρθει η ώρα να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Λιγοστοί γονείς περιμένουν στην έξοδο και τα παιδιά δεν βιάζονται να φύγουν.
Οι δάσκαλοι θα μου υπενθυμίσουν ότι: «Αυτά τα τσιγγανάκια είναι ήρωες. Μια ισότιμη θέση δίπλα μας ζητούν. Είναι παιδιά που έχουν όνειρα, απλώς, το μόνο που χρειάζονται, είναι κάποιος να τους βοηθήσει ώστε να ανοίξουν οι ορίζοντές τους.
»Για εμάς το σχολείο αυτό είναι η ζωή μας και το δεύτερο σπίτι μας. Γι' αυτό και το βασικό μας σύνθημα είναι "κανένα παιδί στο δρόμο, είναι δικαίωμα και υποχρέωση όλων"».
Έξω από το σχολείο, σ' ένα πεταμένο χαρτόκουτο, μια φράση μού κεντρίζει την προσοχή: «Η μόρφωση είναι το μόνο όπλο του φτωχού».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
