Only Yesterday (Ταξιδιώτες στο Παρελθόν) του Isao Takahata, 1991, Ιαπωνία, 118’
«Καλά, 20 χρονών μαντράχαλος και βλέπεις αυτά τα μίκυμαου?». Μια ίσως εύλογη απορία από τους κακεντρεχείς και μη-σχετικούς με την όλη νοοτροπία των γιαπωνέζικων anime και manga, ιαπωνικών κινουμένων σχεδίων που απευθύνονται σε κάθε είδους κοινό.
Ωστόσο, αυτοί δε γνωρίζουν ότι ο σκηνοθέτης της εν λόγω ταινίας έχει γράψει και σκηνοθετήσει ένα από τα anime που έχει χαρακτηριστεί, από ουκ ολίγους, ως μία από τις 10 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών, το Grave of The Fireflies, που καταπιάνεται με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις απώλειες που προκάλεσε σε 2 νεαρά παιδιά ο βομβαρδισμός της γενέτειρας τους, του Kobe. Προσωπικά, το «Grave…» δεν μπορώ να το ξαναπαρακολουθήσω, και μόνο η θύμηση του με καταρρακώνει.
Αν δεν σας φτάνει αυτό και θέλετε χειροπιαστές αποδείξεις περί της ποιότητάς της, η εν λόγω ταινία είναι δημιούργημα των Studio Ghibli, που μας προσέφερε γενναιόδωρα και δε δίστασε να καρφώσει στις καρδιές μας τα αριστουργηματικά «Spirited Away» και “Howls Moving Castle», το πρώτο βραβευμένο και το δεύτερο υποψήφιο για Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας Κινουμένων Σχεδίων. Δε φτάνει ούτε αυτό? Τότε ας θίξω το «Nausicaa of the Valley of the Winds» με τις περιβαλλοντικές του ανησυχίες, το οποίο μάλιστα είχε συγκινήσει τόσο τη WWF που δε δίστασε να αναλάβει την παρουσίαση του στο κοινό στην πρεμιέρα του.
Όσο μελό και να ακούγεται η υπόθεση, άλλο τόσο δεν είναι. Μια 27χρονη κοπέλα, η Taeko, παίρνει άδεια από τη δουλειά της για να ταξιδέψει στην επαρχία και να δουλέψει σε μια καλλιέργεια χριστάγκαθου. Από την προετοιμασία του ταξιδιού μέχρι και την άφιξη και τη συναναστροφή με τα εκεί πρόσωπα ανατρέχει σε μερικές σημαδιακές στιγμές της παιδικής της ηλικίας. Λόγου χάρη τον πρώτο της έρωτα, την οικογενειακή της ζωή, διάφορα σχολικά περιστατικά και τα όνειρα της.
Και εδώ βλέπουμε την ωριμότητα του δημιουργού, η οποία έγκειται στη δυνατότητά του να καταλαβαίνει το συνειρμικό τρόπο με τον οποίο δρα ο ανθρώπινος εγκέφαλος, το ότι ακόμα και μια μυρωδιά ή ένα χρώμα μπορεί να ξυπνήσει σκηνές θαμμένες στα άδυτα του υποσυνείδητου. Η πρωταγωνίστρια νοσταλγεί τις αθώες στιγμές της με το παραμικρό και, όπως καταλαβαίνουμε, μια ταινία σαν αυτή δεν ακολουθεί γραμμικό χρόνο, τα flashbacks είναι πάμπολλα χωρίς όμως να γίνονται πληκτικά και να συνοδεύονται από ένα «Πάααααααλι?».
Την τεχνική αυτή βέβαια τη συναντάμε και σε έναν από τους μεγαλύτερους δημιουργούς του Παγκόσμιου Κινηματογράφου, του Yashujiro Ozu. Αυτός ήταν που εισηγήθηκε τις ενθυμήσεις μέσα από καθημερινές παραστάσεις και τη σύμπλεξη του παρελθόντος με το παρόν. Καρτούν για μικρά παιδάκια λοιπόν? Μάλλον όχι.
Ταυτόχρονα, η ταινία ασκεί και δριμεία κριτική στην αποξένωση των ανθρώπων από τη φύση στο όνομα της πόλης και των ευκαιριών που αυτή προσφέρει στον εργασιακό τομέα. Μια θυσία του προσωπικού ονείρου εις ενίσχυση του γενικού και εικονικού. Πολλοί από τους ενήλικες, που θα τη δουν, ίσως σε κάποιες σκηνές σκύψουν το κεφάλι ως κίνηση αναγνώρισης του εαυτού τους.
Η ταινία αυτή αφήνει ένα μελαγχολικό χαμόγελο μετά το τέλος της. Όσο ευχάριστη και να’ ναι δεν παύει να έχει αυτό το γλυκόπικρο στοιχείο που θα σε κάνει να αναρωτηθείς σχετικά με τη ζωή σου, τι θες και τι δε θες. Έτσι δεν κάνουν όλες οι μεγάλες ταινίες? Πραγματικά κρίμα που δεν έχει τύχει ισόβαθμης αναγνωρίσεως με τα ευρέως αναγνωρισθέντα Ghibli-κα αριστουργήματα. . Θα τη βρείτε σε όλα τα ενήμερα videoclub από την audio visual. Μακάρι η έκπληξη σας να φτάσει τη δική μου, τότε στις πανελλήνιες του 2008 που την ανακάλυψα και μου έδωσε μια λάμψη μέσα σε μια μουντή ατμόσφαιρα.
Ναι, 20 χρονών μαντράχαλος και βλέπω αυτά τα μίκυμαου.
