Robert Gerwarth: Οι ηττημένοι Γιατί δεν τέλειωσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, 1917-1923

Για τους Δυτικούς Συμμάχους η 11η Νοεμβρίου 1918 ήταν πάντα μια σημαντική ημερομηνία, σημάδι του τέλους ενός πολέμου που είχε αφανίσει μια γενιά και της δικαίωσης των τρομερών θυσιών τους με την πλήρη κατάρρευση των κύριων εχθρών, της Γερμανικής, της Αυστρο-Ουγγρικής και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όμως για μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης ήταν μια μέρα χωρίς σημασία, καθώς η μία χώρα μετά την άλλη καταποντιζόταν σε εφιαλτικές συγκρούσεις.

Η περίοδος αμέσως μετά τον πόλεμο αποδείχθηκε καταστροφική σε μεγάλο βαθμό για το μέλλον της Ευρώπης, καθώς χώρες που ανήκαν και στα δύο εμπόλεμα στρατόπεδα ρημάχτηκαν από επαναστάσεις, πογκρόμ, μαζικές απελάσεις και νέες σημαντικές στρατιωτικές συγκρούσεις. Ενώ στα περισσότερα μέρη ο Μεγάλος Πόλεμος ήταν αναμέτρηση ανάμεσα σε κρατικά στρατεύματα, σ' αυτές τις νέες συγκρούσεις εμπλέκονταν κυρίως άμαχοι και παραστρατιωτικές δυνάμεις. Εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν στην κεντρική, στην ανατολική και στη νοτιοανατολική Ευρώπη για να συγκροτηθούν η ΕΣΣΔ και μια σειρά από αδύναμα και εξαντλημένα μικρά νέα κράτη. Παντού υπήρχαν άνθρωποι που ήθελαν να πάρουν εκδίκηση από πραγματικούς και φανταστικούς εχθρούς, καθώς η ζωή τους δηλητηριάστηκε από το αίσθημα της αδικίας. Μόλις μία δεκαετία αργότερα η άνοδος του Γ' Ράιχ και άλλων ολοκληρωτικών καθεστώτων τούς έδωσε την ευκαιρία που ζητούσαν.