Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΟΥ έχει καθιερωθεί από το 2009 ως Διεθνής Ημέρα Τρανς Ορατότητας. Η ιδέα για την επέτειο αυτή, ως συμπληρωματική της Διεθνούς Ημέρας Τρανς Μνήμης (20/11), η οποία είναι αφιερωμένη στα θύματα του τρανσφοβικού μίσους, ανήκε επίσης στην 67χρονη σήμερα Αμερικανίδα τρανς ψυχοθεραπεύτρια και ακτιβίστρια Ρέιτσελ Κράνταλ-Κρόκερ. Αμφότερες θεσπίστηκαν σε μια πολλά υποσχόμενη για την ορατότητα και τα δικαιώματα των τρανς και των non-binary ανθρώπων εποχή: μέσα στη δεκαετία του 2010, το πιο δυναμικό αλλά ταυτόχρονα πιο καταπιεσμένο, πιο «ριγμένο» ακόμα και εντός της κομμάτι της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας είχε κάνει αισθητή την παρουσία του από τον κόσμο της πολιτικής (στις ΗΠΑ εκλέχθηκαν με τους Δημοκρατικούς μια τρανς γερουσιάστρια και άλλες τέσσερις σε πολιτειακά νομοθετικά σώματα, στην Ευρώπη είχαμε τις πρώτες τρανς δημάρχους και κοινοτάρχες σε Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία), μέχρι αυτόν του θεάματος, με τις πρώτες παρουσίες πραγματικών τρανς ηθοποιών σε δημοφιλείς ταινίες και σειρές (και όχι κάποιων που τις/τους υποδύονταν), αυξήθηκαν επίσης αναλογικά οι συμμετοχές τρανς αθλητών/αθλητριών σε μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις, με τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν –και συνεχίζονται–να έχουν περισσότερο φοβικό παρά ρεαλιστικό υπόβαθρο.
Όλη αυτή η «έκρηξη ορατότητας» συνοδεύτηκε από αξιοσημείωτες προόδους στα τρανς δικαιώματα, καθώς πολλές από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη προχώρησαν στη νομική αναγνώριση της ταυτότητας και έκφρασης φύλου, αναγνωρίστηκε επίσης η τρανς γονεϊκότητα και μειώθηκε το όριο ηλικίας κατά την οποία μπορεί ένα άτομο να προχωρήσει σε φυλομετάβαση. Οι εργασιακές ευκαιρίες αυξήθηκαν, τα επίπεδα αποδοχής ανέβηκαν, οι προκαταλήψεις υποχώρησαν, νέα πεδία δυνατοτήτων αναδείχθηκαν.
Η ανησυχία για τις εξελίξεις στις ΗΠΑ και τις συνέπειές τους είναι διάχυτη μεταξύ των τρανς και non-binary ανθρώπων και στην Ελλάδα, όπως και διεθνώς. Δεν είναι μόνο η απειλή της «επιστροφής» ή των διακρίσεων και των αποκλεισμών, είναι και η αύξηση των περιστατικών λεκτικής ή/και σωματικής βίας εναντίον τους που υποδαυλίζει ο εντεινόμενος τρανσφοβικός λόγος.
Δεκαέξι χρόνια μετά τη θέσπιση της Διεθνούς Ημέρας Τρανς Ορατότητας, το κλίμα είναι πολύ διαφορετικό. Τόσο ο επανεκλεγμένος στην προεδρία των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ όσο και το «δεξί του χέρι» («το ακροδεξιό του χέρι», ακριβέστερα), ο μεγιστάνας Έλον Μασκ, κήρυξαν από την πρώτη στιγμή που μπήκαν στον Λευκό Οίκο τον πόλεμο στα τρανς και non-binary άτομα, που βρίσκονται άλλωστε καιρό τώρα στο στόχαστρο της διεθνούς alt-right. Επειδή απέκτησαν ήδη, λέει, «πολλά» δικαιώματα κι έχουν το θράσος να ζητάνε ακόμα περισσότερα, επειδή αμφισβητούν το έμφυλο δίπολο, επειδή «προσβάλλουν» τις γυναίκες «εισβάλλοντας» στους χώρους τους, επειδή «απειλούν» τις παραδοσιακές αμερικανικές αξίες, επειδή κάποιος θα πρέπει να πληρώσει τα απωθημένα του Μασκ που είδε το παιδί του που του έμοιαζε περισσότερο, τη Βίβιαν Γουίλσον, να προβαίνει σε φυλομετάβαση και να τον αποκηρύσσει, αλλάζοντας μέχρι και επώνυμο.
Ανάμεσα στα πρώτα διατάγματα που εξέδωσε ο Τραμπ ήταν αυτά που απαγορεύουν την κατάταξη διεμφυλικών ατόμων στον επαγγελματικό στρατό των ΗΠΑ (προς το παρόν μπλοκαρίστηκε από δύο ομοσπονδιακούς δικαστές) όπως και τη συμμετοχή τους σε αθλητικές διοργανώσεις∙ κατάργησε επιπλέον όλα τα ομοσπονδιακά προγράμματα διαφορετικότητας, ισότητας και συμπερίληψης (DEI). Σε ένα επόμενο διάταγμα ξεκαθάρισε ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αναγνωρίζει πλέον δύο μόνο φύλα, «αυτά που αποδόθηκαν κατά τη γέννηση», ενώ ανακοίνωσε και τη διακοπή της χρηματοδότησης των υπηρεσιών υγείας που βοηθούν στη φυλομετάβαση τρανς εφήβων. Οργανώσεις που πρόσκεινται στη χριστιανική alt-right χαιρέτισαν το διάταγμα ως «αναζωογονητική επιστροφή στην κοινή λογική», με τη γυναικολόγο-χειρουργό Μάρσι Μπάουερς που παρέχει φροντίδα σε τρανς άτομα να δηλώνει ότι ο Τραμπ «θέλει να βάψει τα χέρια του με αίμα». «Πώς θα σου φαινόταν αν κάποιος στεκόταν απέναντί σου και σου έλεγε "Δεν υπάρχεις, δεν είσαι αληθινός;" Πολλοί από εμάς έχουμε περάσει από την κόλαση για να γίνουμε ο εαυτός μας και τώρα έρχεται κάποιος που επιδιώκει αυθαίρετα να τα καταργήσει όλα αυτά», ήταν η οργισμένη αντίδραση της Ρέιτσελ Κράνταλ-Κρόκερ.
Στην Ευρώπη δεν έχουμε δει ακόμα ανάλογες επίσημες τρανσφοβικές εκστρατείες. Καθώς όμως ό,τι συμβαίνει στην Αμερική επηρεάζει «αταβιστικά» και τον υπόλοιπο κόσμο – έναν κόσμο ο οποίος, κρίνοντας από τις πολιτικές δυνάμεις που πλέον κυριαρχούν, σίγουρα δεν διανύει τη φωτεινότερη περίοδό του−, οι τρανσφοβικές ρητορικές στον δημόσιο λόγο έχουν ενταθεί, ενώ εκφράζονται ανησυχίες για το «πάγωμα» ή ακόμα και την αναθεώρηση θετικών νομοθεσιών που έχουν ήδη θεσπιστεί καθώς, ναι, η ιστορία μπορεί να γυρίσει προς τα πίσω, όπως αποδεικνύει η πρωτοφανής για χώρα της Ε.Ε. απόφαση του οριακά ακροδεξιού φιλορώσου Ούγγρου πρωθυπουργού Όρμπαν να απαγορεύσει το Pride της Βουδαπέστης, ενώ και στη Βουλγαρία, μετά από πρωτοβουλία του επίσης ακροδεξιού κόμματος «Αναγέννηση», θεσπίστηκε ένας παρόμοιος με αυτόν που ισχύει στη Ρωσία του Πούτιν νόμος, που απαγορεύει τη «ΛΟΑΤΚΙ+ προπαγάνδα» στα σχολεία. Και στην Ελλάδα όμως είχαμε την προσωρινή(;) απόσυρση σχετικών συμπεριληπτικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων από το υπουργείο Παιδείας στο πλαίσιο του τραμπικού «ecochamber» στο οποίο προφανώς οφείλεται και η «μεταστροφή» του Έλληνα πρωθυπουργού, ο οποίος, παρότι φαινόταν να έχει υιοθετήσει –ή αυτό επιδίωκε να δείξει− προοδευτικότερες θέσεις στο πεδίο, μετά τη θεσμοθέτηση πέρσι τον Φλεβάρη του γάμου για όλους, έσπευσε λίγο μετά την εκλογή Τραμπ να δηλώσει ότι «η βιολογία υπαγορεύει ότι τα φύλα είναι δύο, αρσενικό και θηλυκό», κάνοντας επιπλέον λόγο για «ακραίες θέσεις του woke κινήματος» και «τυραννία των μειονοτήτων», ό,τι δηλαδή πρεσβεύει η διεθνής alt-right και μάλιστα σε μια χώρα που βρίσκεται πολύ πίσω από τις ΗΠΑ αλλά και αρκετές χώρες της Ε.Ε. σε θέματα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, ορατότητας και συμπερίληψης. Είναι εξάλλου γνωστό και ιστορικά αποδεδειγμένο ότι όταν στοχοποιούνται οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι, τα πρώτα θύματα είναι εκείνοι που «φαίνονται» ή «προκαλούν» περισσότερο, όσοι-ες-α δηλαδή τολμούν να προκαλούν ευθέως το έμφυλο δίπολο, την αμφισβήτηση του οποίου η σύγχρονη ακροδεξιά έχει αναγάγει σε Νο1 ηθικό πανικό.
Η ανησυχία για τις εξελίξεις στις ΗΠΑ και τις συνέπειές τους είναι διάχυτη μεταξύ των τρανς και non-binary ανθρώπων και στην Ελλάδα, όπως και διεθνώς. Δεν είναι μόνο η απειλή της «επιστροφής» ή των διακρίσεων και των αποκλεισμών, είναι και η αύξηση των περιστατικών λεκτικής ή/και σωματικής βίας εναντίον τους που υποδαυλίζει ο εντεινόμενος τρανσφοβικός λόγος. Μέσα στο 2024 καταγράφηκαν σε όλο τον κόσμο 350 δολοφονίες τρανς ανθρώπων έναντι 321 το 2023, με εννέα στα δέκα θύματα να είναι μαύρα ή ισπανόφωνα άτομα, όπως η κουβανέζικης καταγωγής 44χρονη Άννα που δολοφονήθηκε μέσα στο σπίτι της στον Άγιο Παντελεήμονα τον Ιούλιο του ’23.
Στο πλαίσιο αυτό και με αφορμή τη σημερινή επέτειο, το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) καλεί την πολιτεία «να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα και να δεσμευτεί για την πλήρη κατοχύρωση των δικαιωμάτων των τρανς συνανθρώπων μας», ζητώντας μεταξύ άλλων α) να γίνει εξωδικαστική η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, β) να ενσωματωθεί η Απόφαση του ΠΟΥ βάσει του διεθνούς ταξινομητικού καταλόγου ICD-11 που έχει εκδοθεί από το 2018 και προβλέπει την αποψυχιατρικοποίηση της ταυτότητας φύλου και την πλήρη πρόσβαση των τρανς ατόμων στο ΕΣΥ, γ) την τροποποίηση του Άρθρου 62 (Πρακτικές μεταστροφής), παρ.2 β του ν. 4931/2022, έτσι ώστε να υπάρχει «ρητή οριζόντια απαγόρευση κάθε είδους ψυχιατρικής ή άλλης πρακτικής που σκοπό έχει τη “μεταστροφή”, “μεταβολή” ή “επανακαθορισμό” του σεξουαλικού προσανατολισμού, της έκφρασης ή της ταυτότητας φύλου ενός προσώπου και την απαγόρευση τέτοιων πρακτικών και σε μη επαγγελματίες (είναι γνωστό ότι η υπάρχουσα ρύθμιση αφήνει απέξω ιερείς, πνευματικούς και άλλους επίδοξους «θεραπευτές»), δ) την ποινικοποίηση κάθε μορφής ρητορικής μίσους, ε) την αναθεώρηση του εντελώς παρωχημένου νόμου για τη σεξεργασία και τη συμπερίληψη των τρανς ατόμων στα Ειδικά Βοηθήματα Ευάλωτων Ομάδων της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ). Γίνεται επίσης αναφορά «στις πρόσφατες άκρως επικίνδυνες τρανσφοβικές δηλώσεις και τοποθετήσεις μελών φεμινιστικών κινημάτων, που αντί να στέκονται ως ασπίδα προστασίας όλων των γυναικών, ανάμεσά τους και οι τρανς γυναίκες, αλλά και των συμμάχων τους, όπως οι τρανς άνδρες, που αντιμετωπίζουν εξίσου τις ίδιες διακρίσεις και τον σεξισμό, έρχονται να επιβεβαιώσουν στερεότυπα, προκαταλήψεις και να δώσουν χώρο στην αύξηση της ρητορικής μίσους» − και είναι γεγονός ότι η «ρήξη» των λεγόμενων «TERFs» με την τρανς κοινότητα έχει οξυνθεί διεθνώς, με τις πρώτες να μην αντιλαμβάνονται ή να μη θέλουν να αντιληφθούν ότι με τη στάση τους αυτή ρίχνουν απλώς περισσότερο νερό στον μύλο της alt-right.
Διεθνής Ημέρα Τρανς Ορατότητας 2025: Αδιαπραγμάτευτα με τα ανθρώπινα δικαιώματα, με τα τρανς και τα non-binary άτομα, με την ισότητα, την ορατότητα και τη συμπερίληψη, με τον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοπραγμάτωση όπως καθένας, καθεμιά και καθένα επιθυμεί.