ΤΟΣΟ Η ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ – αρκετά μελετημένου, είναι αλήθεια - πορίσματος της Επιτροπής για τη σύνταξη Εθνικής Στρατηγικής για την ισότητα των λοατκι+ που τέθηκε υπόψη του πρωθυπουργού όσο και η πρόταση νόμου για τον πολιτικό γάμο και την τεκνοθεσία για όλους που έθεσε σε δημόσια συζήτηση η αξιωματική αντιπολίτευση προτού την καταθέσει προς ψήφιση στη βουλή ξανανοίγουν τη λοατκι+ ατζέντα. Παρότι όμως καταρχάς καλοδεχούμενες, οι ενέργειες και οι πρωτοβουλίες αυτές και για ελλείψεις ελέγχονται και δεν φαίνεται να έχουν προκαλέσει τον ανάλογο ενθουσιασμό στην κοινότητα στην οποία κατ’ εξοχήν απευθύνονται.
Η υπόθεση της ισότητας, της ισονομίας και της ισοπολιτείας όπως αυτή εκφράζεται τόσο μέσα από τη θέσπιση του γάμου για όλους και τη δέουσα αναμόρφωση του οικογενειακού δικαίου όσο και από μια σειρά άλλα, όχι λιγότερο σημαντικά μέτρα και νομοθετήματα που οφείλουν να δρομολογηθούν είναι, βεβαίως, πολύ σοβαρή για να γίνει έρμαιο μικροπολιτικών παιχνιδιών είτε σημαία ευκαιρίας, κάτι που μπορεί να επισυμβεί ακόμα και αν οι αρχικές προθέσεις είναι πράγματι οι καλύτερες.
«Είναι έτοιμη η κοινωνία;» Η ερώτηση αυτή τίθεται συνήθως από όσους αντιδρούν καλυπτόμενοι πίσω από «την κοινωνία». Απαντώ: έχουν τεράστια παιδαγωγική σημασία οι νόμοι.
Σε μια απόπειρα να εκτεθούν έστω ενδεικτικά το ιστορικό, το σκεπτικό, τα επιχειρήματα και οι ενστάσεις όλων των πλευρών, ζητήσαμε από τέσσερα πρόσωπα – ένα εξέχον μέλος της Επιτροπής και επιστημονικό συνεργάτη του πρωθυπουργού, τον διευθυντή του πολιτικού γραφείου του Αλέξη Τσίπρα και πρώην υπουργό Δικαιοσύνης, μια εκπρόσωπο επιστημονικού λοατκι+ φορέα κι έναν γνωστό δικαιωματικό ακτιβιστή και διανοητή – να καταθέσουν στη Lifo τις απόψεις τους.
Αλέξης Πατέλης
Προϊστάμενος του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού, μέλος της Επιτροπής για τη σύνταξη Εθνικής Στρατηγικής για την ισότητα των λοατκι+: “Κάθε λοατκι+ στρατηγική οφείλει να θέσει το ζήτημα της ισότητας στον πολιτικό γάμο και της αναμόρφωσης του οικογενειακού δικαίου”
“Το 1983 η ελληνική έννομη τάξη και ειδικότερα το οικογενειακό μας δίκαιο συντάχθηκε με τις πιο προοδευτικές αντιλήψεις περί οικογένειας, οι οποίες επικρατούσαν τότε στη Δυτική Ευρώπη. Απομακρυνόμενο από ένα αμιγώς ανδροκρατικό πρότυπο, βασίστηκε στη συνταγματική αρχή της ισότητας των φύλων προκειμένου να οικοδομήσει ένα πρότυπο οικογένειας που θεμελιωνόταν στην ισοτιμία των συζύγων. Έκτοτε η έννοια της οικογένειας έχει μετεξελιχθεί σημαντικά ιδίως στον λεγόμενο Δυτικό Κόσμο. Οι δύο μεγάλοι ευρωπαϊκοί δικαστικοί θεσμοί, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο σημείο αυτό. Έτσι ήδη από το 2010, με την απόφαση Schalk και Kopf κατά Αυστρίας, το ΕΔΔΑ αναγνώρισε ότι η σχέση ενός ομόφυλου ζευγαριού δεν εμπίπτει απλώς στην ιδιωτική ζωή των ενδιαφερομένων αλλά συνιστά οικογενειακή ζωή. Η απόφαση αυτή αποτελεί το επιστέγασμα προηγούμενης σχετικής νομολογίας η οποία επηρέασε τις αντιλήψεις ως προς την παραδοσιακή έννοια της οικογένειας και αντιμετώπισε σειρά ζητημάτων που σχετίζονταν με τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Από τότε το δικαστήριο του Στρασβούργου έχει κάνει περαιτέρω βήματα στο πεδίο αυτό. Ως προς την Ελλάδα, υπενθυμίζεται η απόφαση του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης στην υπόθεση Βαλλιανάτος κ.ά. κατά Ελλάδος στις 7/11/2013, η οποία αποτέλεσε το έναυσμα για την τροποποίηση του συμφώνου συμβίωσης και την επέκταση του στα ομόφυλα ζευγάρια (Νόμος 4356/2015).
Ειδικότερα, ως προς το θέμα της επέκτασης του γάμου ανεξαρτήτως φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού και τα ζητήματα συγγένειας που απορρέουν από αυτόν, παρατηρούνται σημαντικές εξελίξεις ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Έτσι, το 2001 η Ολλανδία και το 2003 το Βέλγιο προβαίνουν στη θεσμοθέτηση του γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια, καθώς και στη δυνατότητα υιοθεσίας που απορρέει από κάθε γάμο, άρα και από γάμο ομοφύλων. Το 2005 ακολούθησε στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση η καθολική Ισπανία, και εκτός Ευρώπης ο Καναδάς. Το 2009 Σουηδία και Νορβηγία θεσμοθετούν τον γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια, ενώ η δυνατότητα υιοθεσίας είχε αναγνωριστεί από το 2003 και το 2002 αντίστοιχα. To 2010 προχωρά στην αναγνώριση του γάμου η Πορτογαλία (και λίγο αργότερα επιτρέπει και την υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια) όπως και η Αργεντινή. Ακολουθεί η Δανία και στη συνέχεια προχωρούν στην ταυτόχρονη θεσμοθέτηση γάμου και υιοθεσίας η Γαλλία και η Βραζιλία (2013).
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι διαδικασίες θεσμοθέτησης του γάμου εκτείνονται κατά την περίοδο 2013-2019. Το 2015 η Φινλανδία ακολουθεί τις προαναφερθείσες Σκανδιναβικές χώρες, ενώ την ίδια χρονιά γάμος και υιοθεσία αναγνωρίζονται σε Λουξεμβούργο και Ιρλανδία. Παρατηρείται, επίσης, ότι τα σχετικά νομοθετήματα στις παραπάνω χώρες προτάθηκαν από όλο το εύρος του πολιτικού φάσματος, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της συντηρητικής κυβέρνησης της Μεγάλης Βρετανίας και της σοσιαλιστικής της Ισπανίας ή από κυβερνήσεις συνεργασίας όπως στη Γερμανία. Στις 26 Ιουνίου 2015 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι το Σύνταγμα της χώρας δίνει δικαίωμα γάμου και στα ομόφυλα ζευγάρια. Η απόφαση αυτή αποτέλεσε τον καταλύτη για την αναγνώριση του γάμου ομοφύλων στις επιμέρους Πολιτείες. Γάμος και υιοθεσία ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού θεσμοθετούνται το 2017 στη Γερμανία, τη Μάλτα και την Αυστραλία, με πιο πρόσφατη την Ελβετία (2020).
Από τη σύντομη αυτή επισκόπηση αναδεικνύεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, καθώς και έξι χώρες της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής, έχουν προχωρήσει στη θεσμοθέτηση του γάμου ομοφύλων. Ότι, κατά κανόνα, γάμος και υιοθεσία βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση και θεσμοθετούνται περίπου ταυτόχρονα. Επισημαίνεται, επίσης, ότι η θεσμοθέτηση αυτή πραγματοποιείται με ολοκληρωμένα νομοθετήματα τα οποία ρυθμίζουν και τα επιμέρους τεχνικά ζητήματα που ανακύπτουν στο πεδίο του οικογενειακού δικαίου.
Ενόψει αυτών των εξελίξεων, τίθεται το ερώτημα κατά πόσον η Ελλάδα επιλέγει να συνταχθεί με τις προαναφερθείσες χώρες. Είναι γεγονός ότι ο Έλληνας νομοθέτης διαθέτει διακριτική ευχέρεια ως προς τη θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια. Πράγματι, το άρθρο 9 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης - ο οποίος απέκτησε δεσμευτική ισχύ το 2009 - αφήνει τη ρύθμιση του σχετικού ζητήματος στη νομοθετική πρωτοβουλία των κρατών-μελών. Είναι γεγονός, επίσης, ότι τα κράτη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης εντός και εκτός Ε.Ε. (συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Τουρκίας κλπ.) έχουν επιλέξει προς το παρόν την προσήλωσή τους στην παραδοσιακή αντίληψη περί γάμου και οικογένειας.
Τα επιχειρήματα υπέρ της προσκόλλησης στην πρωτύτερη παράδοση ή του θεσμικού εκσυγχρονισμού κατά τα δυτικά πρότυπα είναι καθ’ όλα σεβαστά. Ωστόσο, καμία στρατηγική για τη λοατκι+ ισότητα δεν θα μπορούσε να μη θέσει το ζήτημα της ισότητας στον πολιτικό γάμο, λαμβάνοντας υπόψη και την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Λοατκι+ Ισότητα 2020-2025. Πολλές άλλες πολιτικές ισότητας απορρέουν -έμμεσα ή άμεσα- από αυτή τη μορφή ισότητας.
Αξίζει εδώ να αναφερθεί η καταληκτική παράγραφος της προαναφερθείσας απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ του 2015:
«Καμία ένωση δεν είναι τόσο βαθιά όσο ο γάμος, καθώς ενσωματώνει τα ανώτατα ιδεώδη της αγάπης, της πίστης, της αφοσίωσης, της θυσίας και της οικογένειας. Μέσα από την ένωση του γάμου, δύο άνθρωποι γίνονται κάτι πολύ πιο σπουδαίο από ό,τι ήταν πριν. Όπως κάποιοι εκ των αιτούντων σημειώνουν στις υποθέσεις αυτές, ο γάμος αντιπροσωπεύει την αγάπη που μπορεί να αντέξει ακόμη και μετά θάνατον. Θα ήταν λάθος να ισχυριστούμε ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν σέβονται την ιδέα του γάμου. Η αλήθεια είναι ότι τον σέβονται, και τον σέβονται τόσο βαθιά που αποζητούν την προσωπική τους ολοκλήρωση μέσα από αυτόν. Προσδοκούν ότι δεν θα είναι καταδικασμένοι να ζουν στη μοναξιά, αποκλεισμένοι από έναν εκ των παλαιότερων θεσμών του πολιτισμού μας. Επιζητούν την ισότητα στην αξιοπρέπεια έναντι του Νόμου. Το Σύνταγμα τους αναγνωρίζει αυτό το δικαίωμα»”.
Μιχάλης Καλογήρου
Διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αλέξη Τσίπρα, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης: “Καλό το πόρισμα της Επιτροπής, απουσιάζει όμως το στρατηγικό σχέδιο - θα πάρει θέση η κυβέρνηση στην πρόταση νόμου για τον γάμο;”
Η πρόταση νόμου για τον πολιτικό γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών είναι αποτέλεσμα συλλογικής δουλειάς η οποία είχε ξεκινήσει ήδη από την περίοδο της διακυβέρνησης Σύριζα και συγκεκριμένα προς το τέλος της. Είχε δημιουργηθεί μια νομοπαρασκευαστική επιτροπή με στόχο τον εκσυγχρονισμό του οικογενειακού δικαίου, κάτι που όφειλε να γίνει και ήταν πιστεύω εύλογο το ζήτημα του γάμου να περιλαμβάνεται στις συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις του αστικού κώδικα – ήρθαν όμως έπειτα οι εκλογές τις οποίες χάσαμε και υπό την παρούσα κυβέρνηση η επιτροπή αυτή άλλαξε σύνθεση κι εκπόνησε ένα διαφορετικό σχέδιο που δεν περιλάμβανε αυτά τα ζητήματα. Δεν ήταν δηλαδή ότι δεν θέλαμε, απλώς δεν προλάβαμε, συνέβαινε μάλιστα ως υπουργός Δικαιοσύνης να έχω εγώ εκείνο το χαρτοφυλάκιο. Όμως η κυβέρνηση Σύριζα είχε αποδείξει ότι αναφορικά με αυτή την ατζέντα και ήθελε και μπορούσε να νομοθετήσει με συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό δεν φάνηκε μόνο από την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης αλλά κι από τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου (ΝΑΤΦ). Καταργήσαμε, επιπλέον, διάφορες αναχρονιστικές διατάξεις του παλιού ΠΚ σχετικά με τα θέματα αυτά, μεταρρυθμίστηκε επίσης το ζήτημα των εγκλημάτων ρατσιστικής βίας.
Όσο αφορά τώρα την πρόταση νόμου για τον γάμο, είναι καταρχήν μια αξιόλογη βάση συζήτησης που έχει δουλευτεί από καθηγητές Οικογενειακού Δικαίου, νομικούς και δικηγόρους, έχει τεθεί δε σε δημόσια συζήτηση στην ιστοσελίδα του κόμματος στην οποία καλούνται να συμμετάσχουν συλλογικότητες, δημόσιοι φορείς, η επιστημονική κοινότητα και βέβαια η κοινωνία των πολιτών ώστε να δούμε προτού κατατεθεί πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω. Στα πλαίσια αυτά άλλωστε είχαμε προ διμήνου κυκλοφορήσει και βίντεο που αξίωνε πολιτικό γάμο για όλους, κάτι άλλωστε που ήταν και προεκλογική μας δέσμευση το ’19. Εκτός όμως από τον γάμο η πρόταση εστιάζει επίσης στην τεκνοθεσία - για την ακρίβεια, στη διεύρυνση της νομοθεσίας του ’18 για την αναδοχή και την υιοθεσία -, καθώς επίσης στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Πρόκειται δηλαδή για μια συνολική προσέγγιση η οποία μπορεί να επιδεχτεί περαιτέρω βελτιώσεις όπως π.χ. στο νομικό πλαίσιο της ΝΑΤΦ, σημαντικό είναι επίσης το σύμφωνο συμβίωσης να ενσωματωθεί στον αστικό κώδικα.
Αφότου έγινε κυβέρνηση η ΝΔ, έχουμε δύο χρόνια απόλυτης απραξίας στο αντικείμενο. Πολλά ωραία λόγια ακούσαμε, στον τομέα της ορατότητας είχαμε επίσης κάποιες προόδους, είδαμε κυβερνητικά στελέχη να “βγαίνουν προς τα έξω”, εντούτοις δεν υλοποιήθηκε καμία δράση. Αναφορικά, τώρα, με το πόρισμα της Επιτροπής, είναι πράγματι μια καλή δουλειά η οποία προέκυψε από μια αξιόλογη και αξιόπιστη ομάδα εργασίας. Αφορά, εντούτοις, έναν στρατηγικό σχεδιασμό πενταετίας, χωρίς να είναι εμφανής μια προτεραιοποίηση, ούτε ποιος αρμόδιος υπουργός ή φορέας θα αναλάβει την ευθύνη να τον εκπονήσει και με ποια συγκεκριμένα βήματα. Τι χρειάζεται να νομοθετηθεί, τι αλλαγές πρέπει να γίνουν σε ήδη προϋπάρχοντα νομοθετήματα, τι μπορεί να ρυθμιστεί σε επίπεδο υπουργικό ή διοικητικών αποφάσεων κ.λπ. Και ενώ αναφέρεται σε μεταρρυθμίσεις στο οικογενειακό δίκαιο, δεν αναφέρει ποιες οφείλουν να γίνουν, κάτι που συμβαίνει και με τη νομοθεσία για τη ΝΑΤΦ Αλλά και το συγκεκριμένο πόρισμα, παρότι θετικό, θα όφειλε να συζητηθεί διακομματικά. Διότι κάθε κυβέρνηση που θέλει να προχωρήσει αυτή την ατζέντα καλό είναι να υπολογίζει στη διακοινοβουλευτική συναίνεση καθώς την “απελευθερώνει” και από πιθανές εσωτερικές αντιδράσεις. Χωρίς τις παραπάνω προϋποθέσεις, μοιάζει περισσότερο ένα επικοινωνιακό τέχνασμα προς ενίσχυση ενός φιλελεύθερου προσωπείου. Αν δεν είναι έτσι, και με την επιπλέον αφορμή της έκδοσης του πορίσματος της Επιτροπής, αναμένουμε από την κυβέρνηση να πάρει θέση στην πρόταση νόμου για τον γάμο”.
Νάνσυ Παπαθανασίου
Επιστημονικά συνυπεύθυνη Orlando lgbt+: Υποσχέσεις γάμου και στρίβειν διά του αρραβώνος - 3+1 σημεία για την πρόταση νόμου του ΣΥΡΙΖΑ και το πόρισμα της Επιτροπής
Παρότι ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε και ψήφισε τους τρεις μοναδικούς -μέχρι τώρα- σχετικούς νόμους (σύμφωνο συμβίωσης, νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, αναδοχή από ομόφυλα ζευγάρια), η πρόταση ήρθε στη δημοσιότητα αμήχανα, σχεδόν ανεπίσημα, χωρίς αναφορά στους επίσημους λογαριασμούς στα ΜΚΔ, χωρίς στήριξη από ηγετικά στελέχη, χωρίς μηχανισμό δημόσιας ανταλλαγής απόψεων, χωρίς προηγούμενη επικοινωνία με την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, χωρίς επίσημο χρονοδιάγραμμα κατάθεσης προς ψήφιση. Θα ήταν εντελώς διαφορετική η επιδραστικότητα και η σημασία της αν είχε παρουσιαστεί ένα τελικό, πλήρως επεξεργασμένο σχέδιο νόμου, έτοιμο προς ουσιαστική δημόσια διαβούλευση και ψήφιση.
Η έκθεση για την Εθνική Στρατηγική για την Ισότητα ΛΟΑΤΚΙ+ φιλοδοξεί να είναι ένας οδικός χάρτης, στην πραγματικότητα όμως έχει αρκετές παγίδες. Τα κενά στις προτάσεις για την τεκνοθεσία και τον γάμο, οι παραλείψεις αναφορικά με την ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, η μη συμπερίληψη των non binary ατόμων στην καταχώρηση φύλου είναι τα πιο έντονα. Ίσως όμως το πιο ενδεικτικό σημείο της φιλοσοφίας πίσω από τη σύνταξη της έκθεσης είναι η πρώτη πρόταση περί διεξαγωγής διαχρονικών ερευνών για τις συνθήκες διαβίωσης και τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Δε θα μείνω στα μεθοδολογικά και επιστημονικά κενά, αλλά παρατηρώ ότι η επιτροπή θεωρεί πως χρειάζεται να αποδειχθεί (σε ποιους, άραγε; ) για μία ακόμη φορά ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα υφίστανται διακρίσεις και αυξημένους παράγοντες επικινδυνότητας, παρά τη συντριπτική διεθνή βιβλιογραφία και παρά τη σειρά αντίστοιχων ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί και στη χώρα μας, πολλές στα πλαίσια ευρωπαϊκών προγραμμάτων, τηρώντας τα αντίστοιχα αυστηρά κριτήρια. Αναρωτιέμαι πραγματικά πότε θα υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για τις διακρίσεις και τους αποκλεισμούς που υφίστανται τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, πότε θα πειστεί επιτέλους η Πολιτεία για την ανάγκη ουσιαστικών μέτρων και, κυρίως, γιατί δεν είναι αρκετά τα στοιχεία που ήδη υπάρχουν.
Συνοπτικά, η σχετικά πλήρης, αν και σε σημεία συντηρητική αυτή έκθεση αποτελεί συρραφή και προσαρμογή των από καιρού διατυπωμένων προτάσεων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, με ελάχιστες αναφορές σε αυτή (ένα κοινό που έχει με την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ: η απουσία αναγνώρισης στη δουλειά που έχει ήδη γίνει από τις ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις και ομάδες). Φαίνεται ότι στη σύνταξη της έκθεσης υπερίσχυσε η προσέγγιση των μη ΛΟΑΤΚΙ+ εκπροσώπων της επιτροπής, θα περίμενα όμως από τα ΛΟΑΤΚΙ+ μέλη της να αναγνωρίσουν δημόσια τις αδυναμίες της. Η μη διαφοροποίησή τους, για παράδειγμα, από διατυπώσεις όπως «τυχόν θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου» ή «Ως προς το θέμα της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ), μία πρόταση για ευρύτερη αναθεώρηση του πλαισίου που θα περιλάμβανε και ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια, θα υπερέβαινε ενδεχομένως την εντολή που έχει λάβει η παρούσα επιτροπή» δίνουν έναν συμβολισμό που θα έπρεπε να είχε αποφευχθεί, και που ελπίζω ειλικρινά ότι δεν τα εκφράζει.
Η απουσία αντίδρασης της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας είναι και αποτέλεσμα της καθυστέρησης των προτάσεων αυτών. Ο γάμος έχει πάψει να είναι το επίδικο εδώ και καιρό, κάτι που φαίνεται να μη συνειδητοποιούν ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ, ούτε η Επιτροπή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ψηφιστεί, σημαίνει ότι έχει ήδη αργήσει τόσο που οι σκέτες προτάσεις δε γίνονται αποδεκτές με ενθουσιασμό. Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αντιμετωπίζει πολλά άλλα προβλήματα, στα οποία δεν εμβαθύνει κανένα από τα εν λόγω κείμενα. Η έλλειψη διαθεματικής προσέγγισης και η μη κριτική ανάγνωση των υπαρχουσών κοινωνικών δομών που αναπαράγουν και διαιωνίζουν την ομοφοβία, την αμφιφοβία και την τρανσφοβία είναι θέματα που μπορεί να μην αντιμετωπίζονται εύκολα νομοθετικά, είναι όμως αυτά που θα οδηγήσουν σε βαθιές και ουσιαστικές αλλαγές και η απουσία τους είναι ηχηρή.
+1: Τώρα που φαίνεται ότι η συζήτηση για τον πολιτικό γάμο ξεκινάει, το ζητούμενο είναι να γίνει πραγματικά δημόσιος διάλογος. Τις προηγούμενες τρεις φορές που ψηφίζονταν σχετικοί νόμοι, το βάρος της υπεράσπισής τους στον δημόσιο χώρο έφερε σχεδόν αποκλειστικά η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, με ελάχιστους συμπαραστάτες. Η εικόνα που επικράτησε ήταν μίας μάχης με δύο ισοδύναμες πλευρές, τους ΛΟΑΤΚΙ+ και όσους δεν τους ανέχονται, κάτι που επέτρεψε εν πολλοίς στο μέσο πολίτη να παραμείνει στην άνετη θέση του παρατηρητή. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η μάχη ήταν πάντα και είναι ακόμη ενάντια στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, αφού αυτά υφίστανται βία, διακρίσεις και φοβικές συμπεριφορές. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο πλευρές δεν είναι η ίδια και αυτό πρέπει να γίνει σαφές.
Αυτή είναι η στιγμή που τα κόμματα και τα στελέχη τους, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι επιστημονικοί σύλλογοι και φορείς οφείλουν να πάρουν ξεκάθαρη θέση. Αλλιώς θα καταλήξουμε, στην καλύτερη περίπτωση, με νομοθετική κατοχύρωση στα χαρτιά και συνεχιζόμενες διακρίσεις στην πράξη ή με μία ήττα σε μία μάχη που δε θα μπορέσουμε να ξαναδώσουμε στο άμεσο μέλλον. Σε αυτή η μάχη δεν διακυβεύεται ένα δικαίωμα, αλλά ο ίδιος ο χαρακτήρας της δημοκρατίας μας, η ισονομία και η προστασία από την βία και τις διακρίσεις. Και δεν υπάρχει κανένα άτομο που να μην το αφορά.
Κωστής Παπαϊωάννου
Γενικός γραμματέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων την περίοδο 2015-16 και πρώην πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου: “Ώρα για το επόμενο βήμα”
“Το 2015 ως Γενική Γραμματεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ετοιμάζαμε τη νομοθετική ρύθμιση για το σύμφωνο συμβίωσης και για ομόφυλα ζευγάρια. Συζητούσα τότε με τον Βρετανό πρέσβη για την εμπειρία της χώρας του σχετικά με τον γάμο. «Προχωρήστε με το Σύμφωνο και το πολύ 10 χρόνια μετά θα έρθει κι ο γάμος. Βήμα-βήμα». Είχε δίκιο. Νιώθω χαρούμενος και περήφανος που μετείχα στην νομοθετική και πολιτική προετοιμασία των προηγούμενων βημάτων, με τη διεύρυνση του συμφώνου συμβίωσης και τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Μπορούμε τώρα να προχωρήσουμε κι άλλο; Ναι, μπορούμε.
Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών συμπληρώνει τα δύο αυτά μέτρα. Η ισότητα προϋποθέτει εμβάθυνση και διεύρυνση των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων που ζουν στη χώρα ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Παράλληλα, η προτεινόμενη εθνική στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ από την ειδική Επιτροπή που συγκρότησε ο Πρωθυπουργός, αποτελεί ένα συνεκτικό πλαίσιο που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και τον γάμο. Να μη μείνουμε μόνο στον γάμο∙ τίθενται πολλά θέματα αναφορικά με την εκπαίδευση, την ισοτιμία στην εργασία, την υγεία, τους ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες, τους αστυνομικούς ελέγχους, τη ρητορική μίσους, τις «θεραπείες μεταστροφής». Αναμένω με ιδιαίτερο ενδιαφέρον πώς θα υποδεχθεί η κυβέρνηση αυτά τα θέματα, ιδίως όταν στελέχη της στηρίζουν την αντιδραστική ατζέντα των χωρών του Βίζεγκραντ στην Ελλάδα. Από την άλλη, ίσως τώρα διαμορφώνεται πολιτικό περιβάλλον κατάλληλο για να προχωρήσουμε και στον γάμο, χωρίς διακρίσεις σεξουαλικού προσανατολισμού.
Ακούω ήδη την ερώτηση: «Είναι έτοιμη η κοινωνία;» Η ερώτηση αυτή τίθεται συνήθως από όσους αντιδρούν καλυπτόμενοι πίσω από «την κοινωνία». Απαντώ: έχουν τεράστια παιδαγωγική σημασία οι νόμοι. Θυμηθείτε τις τεράστιες αντιδράσεις που υπήρξαν στο σύμφωνο και την αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Θυμηθείτε την μεγάλη αμηχανία της ΝΔ και τα απίθανα περί εξωγήινων στον Υμηττό από τον σημερινό πρωθυπουργό. Δεν πειράζει, τα πράγματα προχωράνε. Ρουθούνι δεν άνοιξε με το σύμφωνο συμβίωσης. Δεν ήρθε η συντέλεια, κι ας βίωναν κάποιοι τότε ηθικό πανικό σαν να έρχονται τα ύστερα του κόσμου. Ας δούμε λοιπόν αν η πρόταση της Επιτροπής θα γίνει δεκτή από την κυβέρνηση και αν θα προωθηθεί νομοθετικά ο γάμος. Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος, ωστόσο κάποτε τα πράγματα μάς διαψεύδουν θετικά. Και πάντως, ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Η άρση των διακρίσεων δεν είναι σχήμα ρητορικό, προϋποθέτει μέτρα. Η ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ δεν έρχεται μόνο συμβολικά, με έναν ανοιχτά γκέι σύμβουλο στο κυβερνητικό περιβάλλον. Κάθε συμβολισμός έχει τη σημασία του αλλά χρειάζεται και κόντρα με την πολιτική βάση. Ίδωμεν”.
* Ολόκληρο το πόρισμα της Επιτροπής για τη σύνταξη εθνικής στρατηγικής εδώ
* Ολόκληρη η πρόταση νόμου του Σύριζα εδώ
