Από τα εξεταστικά (ξανά) στα εκλογικά κέντρα
Ένα κοινό που έχουν οι Εκλογές με τις Πανελλήνιες, πέρα από την αβεβαιότητα και την κρισιμότητα των αποτελεσμάτων και τη συνακόλουθη αγωνία, είναι πως και οι δυο λαμβάνουν χώρα στα σχολεία που την εφετινή θερινή σεζόν είχαν την τιμητική τους. Ο προεκλογικός και αιφνίδιος ορυμαγδός του αναιτίου δημοψηφίσματος των αρχών του περασμένου Ιουλίου είχε καλύψει ειδησεογραφικά την ανακοίνωση των βαθμολογιών των υποψηφίων μας στις Πανελλαδικές. Φαίνεται πως η σκιά της επιλεγόμενης "χαμένης γενιάς", της "γενιάς της κρίσης" κηνυγά τους εφετινούς υποψηφίους μας και κατά την ώρα της μεγάλης χαράς τους.
Η αξέχαστη αυτή -για όλους όσοι μετείχαμε της επιτυχούς εισαγωγής, δια της εξεταστικής βασάνου των Πανελλαδικών, σε πενεπιστημιακό ή τεχνολογικό ίδρυμα της χώρας μας- στιγμή της ανακοινώσεως των βάσεων, επισκιάσθηκε φέτος από τον προεκλογικό αναβρασμό της πρόωρης και βεβιασμένης προσφυγής στης εθνικές κάλπες.
Δεν είναι μόνον η απουσία προοπτικών επαγγελματικής αποκατάστασης, ευημερίας και προσωπικής δημιουργικότητας που έχει ανέλπιδα παγιώσει για όλους τους νέους η κρίση.
Οι πραγματικές δοκιμασίες στις οποίες καλούμαστε ως χώρα, ως κοινωνία και ως ακαδημαϊκοί πολίτες, να ανταποκριθούμε, δεν εντοπίζονται στον στίβο των εξετάσεων, αλλά στην καθημερινή διατήρηση της αξιοπρέπειας, της εργατικότητας και της συνέπειάς μας.
Μαζί με τις πρόσθετες αγωνίες που δημιουργούν κάθε Σεπτέμβρη, εν μέσω σκληρής λιτότητας και φέτος και capital controls, σε γονείς και νεοεισαχθέντες, τα επικείμενα έξοδα της φοιτητικής ζωής, οι οικογένειες των επιτυχόντων καλούνται να περιβροχίσουν τη χαρά τους συμπιέζοντάς την στη μέγγενη του προεκλογικού αναβρασμού και της πολιτικοοικονομικής αβεβαιότητας που συνεπάγεται η μικροκομματικής απόχρωσης και αναίτια μικροπολιτικής χροιάς, προσφυγή στις κάλπες. Οι επικείμενες εκλογές μας έχουν, σχεδόν, κάνει να ξεχάσουμε τον μόχθο, την επιβράβευση και τις αγωνίες των υποψηφίων μας, οι οποίοι αποτελούσαν πάντα τους πρωταγωνιστές της επικαιρότητας των τελευταίων ημερών του Αυγούστου. Ημέρες που υπό κανονικές συνθήκες ήταν γεμάτες συγχαρητήρια και ευχές για καλή φοιτητική ζωή, ακαδημαϊκές και προσωπικές επιτυχίες και επιβραβεύσεις, αντί για προεκλογικές αφίσες, φυλλάδια και οδηγίες για τα capital controls.
Στεκόμενος στο πλευρό και όσων δεν ευδόκησαν να δούν φέτος το όνομά τους στους πίνακες των επιτυχόντων, θέλω να υπογραμμίσω πως, πλέον, περισσότερο από ποτέ, οι πραγματικές δοκιμασίες στις οποίες καλούμαστε ως χώρα, ως κοινωνία και ως ακαδημαϊκοί πολίτες, να ανταποκριθούμε, δεν εντοπίζονται στον στίβο των εξετάσεων, αλλά στην καθημερινή διατήρηση της αξιοπρέπειας, της εργατικότητας και της συνέπειάς μας, εν μέσω των πρωτοφανών για την πατρίδα μας δυσκολιών.
Αναδημοσιεύοντας ένα άρθρο που είχα γράψει για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, ως εκτοετής φοιτητής της Ιατρικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τον Μάιο του 2002, στην εφημερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ", εύχομαι από καρδιάς να καταφέρουμε εθνικά και κοινωνικά να υπερκεράσουμε τις δυσκολίες αυτές, με τους νέους πρωτοπόρους και ανανεωτές της συλλογικής προσπάθειας για την ανατροπή της παρακμής και την ανάκαμψη.
Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις και τα αρθριτικά της Dolly
Την Κυριακή 11 Μάιου, ανοίγοντας την 'ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ', την προσοχή μου τράβηξε το ένθετο με τίτλο ο «Υποψήφιος», αφιερωμένο στις Πανελλήνιες Εξετάσεις. Έξι χρόνια, σχεδόν, μετά τις δικές μου εισαγωγικές εξετάσεις, στο τελευταίο, πια, έτος των σπουδών μου, καθ' οδών προς τη Θεσσαλονίκή, την πόλη που για το φοιτητικό καπρίτσιο της λιώσαμε σε σχολικά και φροντιστηριακά έδρανα, την πόλη που ονειρεύονται χιλιάδες από τους μαθητές που προσέρχονται και φέτος να εξεταστούν, πήρα να διαβάζω, μ' ένα συναίσθημα περιέργειας ανάμικτης με νοσταλγία, τα προτεινόμενα θέματα.
Στις δικές μας εξετάσεις δεν υπήρχαν θέματα κατεύθυνσης και θέματα γενικής παιδείας, υπήρχαν μόνο Δέσμες, υπήρχαν Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. και όχι 'ανωτατοποιημένα' ιδρύματα, υπήρχαν άλλα βιβλία που, ευτυχώς, εκσυγχρονίστηκαν. Λόγω αντικειμένου σπουδών ξεκίνησα από τα θέματα της Βιολογίας. Τα θέματα προέρχονταν κυρίως από τον χώρο της Γενετικής, γεγονός καθ' όλα αναμενόμενο μια και η επιστήμη της Γενετικής (ανα)διαμορφώνει καθημερινά με τις αλματώδεις εξελίξεις της το πρόσωπο των βιολογικών επιστημών, της Ιατρικής συμπεριλαμβανομένης. Άρχισα να αξιολογώ τον εαυτό μου και δε διστάζω να ομολογήσω πως δεν μπορούσα να ανταποκριθώ σε ένα μεγάλο μέρος των ερωτήσεων. Παρά τη μεγάλη βαθμολογία μου στην τότε 'Βιολογία Δέσμης', παρά τις προσφερόμενες κατά τη διάρκεια των σπουδών μου γνώσεις Γενικής Βιολογίας, τα θέματα στα οποία καλούνται να διαγωνιστούν σήμερα οι μαθητές της Γ' Λυκείου για να χαρακτηριστούν ως κατάλληλοι για εισαγωγή στην Ιατρική Σχολή δεν ήταν και τόσο 'βατά' για εμένα. Τις επόμενες ημέρες έδειξα τα θέματα του ενθέτου σε αρκετούς συμφοιτητές μου και όλες οι διαπιστώσεις συνέκλιναν στο συμπέρασμα πως ο σημερινός τελειόφοιτος της Γ' Λυκείου έχει (τη στιγμή που τελειώνει το Λύκειο) περισσότερες –πιθανόν- γνώσεις Γενικής Βιολογίας από τον τελειόφοιτο του 6ου έτους της Ιατρικής. Η φαινομενική αυτή αντινομία έχει πολλές λογικές εξηγήσεις, ταυτόχρονα όμως αντανακλά τους ρυθμούς και τη φύση της γνώσης στον σύγχρονο κόσμο.
Η Γενική Βιολογία αποτελεί ένα μικρό κομμάτι της Ιατρικής Γνώσης και ως εκ' τούτου είναι δικαιολογημένη μια σχετική αμηχανία των φοιτητών Ιατρικής μπροστά στα θέματα των εισαγωγικών, καθώς στο διάστημα των σπουδών μας γνώσεις ανατομίας και φυσιολογίας του ανθρώπου, παθολογίας, χειρουργικής και όλων των βασικών ιατρικών ειδικοτήτων στριμώχθηκαν στο γνωστικό πεδίο της μνήμης μας που κατελάμβανε κατ' αποκλειστικότητα η πάλαι ποτέ 'Βιολογία Δέσμης'. Ένας τελειόφοιτος του Βιολογικού, για παράδειγμα, θα μπορούσε να ανταποκριθεί καλύτερα αν του δινόταν τα ίδια θέματα, όπως και ένας τελειόφοιτος του Μαθηματικού δε θα συναντούσε ιδιαίτερες δυσκολίες μπροστά στα 'Μαθηματικά Κατεύθυνσης'. Αυτή όμως είναι η μία μόνο 'πλευρά του λόφου' ή καλύτερα του υψώματος που λέγεται επιστημονική γνώση. Είναι η πλευρά που έχει να κάνει με την εξειδίκευση. Όσο ενδελεχέστερα μελετούμε ένα επιστημονικό πεδίο τόσο μικραίνει η ευρύτητα του γενικότερου ορίζοντα των γνώσεών μας και όσο μεγαλύτερος είναι ο πλουραλισμός των γνώσεών μας τόσο ρηχότερη είναι –αναγκαστικά- η κατανόηση των επιμέρους επιστημονικών θεμάτων. Αυτή είναι η κατάρα και η ευχή των πεπερασμένων ικανοτήτων της ανθρώπινης μνήμης· να μη μπορεί να συγκρατήσει τα πάντα, να πρέπει να διακρίνει το σημαντικό από το σημαντικότερο (μια και στην περίπτωση της επιστήμης δεν υπάρχει ασήμαντο), το χρήσιμο από το χρησιμότερο. Ο homo universalis της Αναγέννησης έδωσε τη θέση του στον homo specialis της εποχής μας.
Είναι αλήθεια πως όλα αλλάζουν μα κάποια άλλα, ίσως τα σημαντικότερα, παραμένουν αμετάβλητα. Απαράλλαχτο μένει το άγχος του μαθητή πριν τα θέματα, η υπναγωγική αυτοεξέταση λίγο πριν τον πάρει ο ύπνος το βράδυ πριν τις εξετάσεις, τότε που νομίζει πως δε θυμάται «τίποτα».
Και από εδώ αρχίζει η άλλη πλευρά, η πλευρά που αφορά στους ταχύτατους ρυθμούς συσσώρευσης επιστημονικής γνώσης, στις ιλιγγιώδεις ταχύτητες αλλαγής των επιστημονικών δεδομένων. Ως μαθητές Λυκείου διδαχθήκαμε τη βιολογία από ένα βιβλίο που ακόμη και για την δικιά μας εποχή, την εποχή που κλωνοποιήθηκε η Dolly, θεωρείτο ξεπερασμένο. Το βιβλίο όμως αυτό ήταν περισσότερο ενημερωμένο σε σύγκριση με τα 'νεολιθικά' συγγράμματα Βιολογίας που μας υποδέχθηκαν στο πρώτο έτος της Ιατρικής, συγγράμματα που αν είχαν εκδοθεί λίγο νωρίτερα μπορεί να μην είχαν προλάβει ακόμη και αυτή την ανακάλυψη της διπλή έλικας του DNA. Στη σημερινή εποχή (και προσέξτε, απ' τη 'δικιά μας' μέχρι τη 'σημερινή' μεσολάβησαν μόνο έξι χρόνια και.....η αλλαγή ενός αιώνα) όπου η Dolly (το διάσημο κλωνοποιημένο πρόβατο) υποβλήθηκε σε ευθανασία λόγω προχωρημένης αρθροπάθειας (οφειλόμενης σε πρόωρη γήρανση) και όπου το ανθρώπινο γονιδίωμα αποκρυπτογραφήθηκε, οι μαθητές του Λυκείου που κατευθύνονται προς τις Ιατρικές σχολές διδάσκονται τη βιολογία από ένα βιβλίο σαφώς πιο εναρμονισμένο με τις σύγχρονες εξελίξεις. Ο ρυθμός της επιστημονικής προόδου είναι πραγματικά ασύλληπτος. Νέα δεδομένα προστίθενται καθημερινά στον ήδη αποθησαυρισμένο όγκο γνώσεων άλλοτε αλλάζοντας, άλλοτε συμπληρώνοντας και πάντως σίγουρα τροποποιώντας τη γενική εικόνα της επιστήμης και του κόσμου μας ο οποίος χρησιμοποιώντας «τη γνώση ως καύσιμο», όπως γράφει και ο Άλβιν Τόφλερ, αλλάζει ραγδαία σε όλα τα επίπεδα.
Τους ταχύτατους αυτούς ρυθμούς συσσώρευσης γνώσεων οφείλει να παρακολουθεί η εκπαίδευση αν θέλει να εκπληρώσει τον ρόλο της προετοιμάζοντας τους νέους για τις ογκούμενες απαιτήσεις και τις πολλαπλάσιες ευκαιρίες του 'αύριο'. Η πληροφορική προσφέρει αυτή τη δυνατότητα καθιστώντας τις αποταμιευμένες γνώσεις εύκολα προσβάσιμες και γρήγορα ανανεώσιμες, το διαδίκτυο παγκοσμιοποιεί τη γνώση ακόμη και στο επίπεδο των Γυμνασίων. Στο χώρο της εκπαίδευσης, όλα αλλάζουν. Στα δικά μου λυκειακά χρόνια κάνοντας σκαστό από το μάθημα κερδίζαμε έναν συντροφικό καφέ και χάναμε μια ώρα (συνήθως ανιαρής) παράδοσης. Οι σημερινοί μαθητές μπορούνε να 'το σκάσουνε' και να απολαύσουν τον παράνομο καφέ τους σ' ένα internet-café [σ.σ. τον καιρό που συνέγραφα αυτό το άρθρο δεν ήταν σε εφαρμογή τα smartphones], όπου μέσω των ηλεκτρονικών διευθύνσεων μπορούν να συλλέξουν μέσα σε ελάχιστο χρόνο ενδιαφέρουσες γνωστικές πληροφορίες που ένας μη εξοικειωμένος με τον χώρο της πληροφορικής καθηγητής δε θα μπορούσε να τους προσφέρει. Φυσικά δεν εξυπονοώ πως το χαλαρωτικό σερφάρισμα στο internet μπορεί να αντικαταστήσει τη διαντίδραση δασκάλου – μαθητή, απλά θέλω να δείξω πως όλα αλλάζουν και η εκπαίδευση πρέπει να έχει την απαραίτητη πλαστικότητα δομών και εφαρμογών ώστε να ενσωματώνει τις αλλαγές και να τις διαχειρίζεται προς το παιδευτικό συμφέρον των μαθητών. Των μαθητών που η προσοχή τους την ώρα του μαθήματος ερωτοτροπεί με τις ηλεκτρονικές συγχορδίες των αναπάντητων στα κινητά, των μαθητών που ερωτεύονται με μηνύματα και επικοινωνούν με πολυμέσα. Αυτών των μαθητών που όσοι φοιτητές τελειώσαμε το Λύκειο τον περασμένο αιώνα, όσοι δεν πληρώσαμε στο κυλικείο με Ευρώ θα δυσκολευόμαστε να βρούμε κοινά σημεία επαφής μαζί τους, γιατί οι επιταχυνόμενες εξελίξεις δοκιμάζουν την προσαρμοστικότητά μας, βαθαίνουν και διευρύνουν το χάσμα των γενεών, που αρχίζει να εμφανίζεται ακόμη και ανάμεσα σε νέους της ίδιας «γενιάς».
Μετροφυλλώντας (όπως έλεγε και ο Καζαντζάκης) το ένθετο, το μάτι μου έπεσε στα θέματα και των άλλων μαθημάτων, στα ολοκληρώματα των μαθηματικών που σαν αραβουργήματα σκέπαζαν τις σελίδες στα τετράδια των συμμαθητών μου της πρώτης Δέσμης, στη μονοτονία και στα ακρότατα των συναρτήσεων, στους περιστρεφόμενους δίσκους της φυσικής, στο άγνωστο των αρχαίων, στις συμβουλές των ειδικών για την αντιμετώπιση του 'stress' των εξετάσεων[σ.σ τότε δεν μπορούσα να φανταστώ πως δεκατρία χρόνια αργότερα θα ήμουν ένα από αυτούς τους ειδικούς, δίνοντας, ως Ψυχίατρος, αντι-stress οδηγίες, στους υποψηφίους μας.
Είναι αλήθεια πως όλα αλλάζουν μα κάποια άλλα, ίσως τα σημαντικότερα, παραμένουν αμετάβλητα. Απαράλλαχτο μένει το άγχος του μαθητή πριν τα θέματα, η υπναγωγική αυτοεξέταση λίγο πριν τον πάρει ο ύπνος το βράδυ πριν τις εξετάσεις, τότε που νομίζει πως δε θυμάται «τίποτα». Ίδια έχει μείνει και η αγωνία των καθηγητών που στην προσπάθεια και στη μεθοδικότητά τους επενδύονται τα όνειρα τόσων νέων ανθρώπων. Το ίδιο συγκινητικές δείχνουν ακόμη οι φιγούρες των γονιών έξω από τα εξεταστικά κέντρα όπου διαγωνίζονται οι προσδοκίες τους. Μπορεί οι λύσεις των θεμάτων να προσφέρονται πια και στο internet αλλά κανένα http:// δεν πρόκειται να αντικαταστήσει τον συναισθηματικό παλμό καθηγητών και μαθητών όταν κοιτούν τις λύσεις στο φροντιστήριο, λίγο μετά τις εξετάσεις.
Η Θεσσαλονίκη πλησίαζε τρεμοπαίζοντας μαργιόλικα τα φώτα της, μάτια που ανοιγόκλειναν με νόημα. Στο νου μου ήρθε ο καθηγητής της φυσικής, ο μεγάλος εκλιπών, ο Χρ. Νασίκας, ο άνθρωπος που μας έμαθε να υπολογίζουμε το βεληνεκές των ονείρων μας, να κρατούμε αδιαβατικές από το άγχος τις προσπάθειές μας και να προσδιορίζουμε οριακές τις ταχύτητές των στόχων μας μέσα στα μαγνητικά πεδία των αισθημάτων μας. «Δεν κάνουμε Φυσική» έλεγε ο δάσκαλος την ώρα του μαθήματος «κάνουμε Αρχαία!!!» θέλοντας να δείξει την αξία της γλώσσας, του 'λόγου', στην κατανόηση των ασκήσεων και στη σαφή διατύπωση των απαντήσεων, θέλοντας να δείξει πως ακόμη και στον σημερινό κόσμο της κατακερματισμένης επιστήμης και της υπερεξειδίκευσης, η γνώση είναι ουσιαστικά μία και ενιαία. Μέσα από τέτοιες παραδόσεις μας δίδαξε τελικά Ζωή....
Παρά την ψυχική δοκιμασία των Πανελληνίων θα ξαναγύριζα ευχαρίστως στα έδρανα του φροντιστηρίου μου, έτσι για να μελετήσω την ισορροπία σ' ένα κεκλιμένο επίπεδο, για να αθροίσω τη θερμότητα των εναλλασσόμενων πυρακτώσεων ενός αγωγού, για τις συνθήκες έλλειψης βαρύτητας στους δορυφόρους, για την ορμή που ανακρούεται και για το κύκλοτρο. Και θα γυρνούσα, πρόθυμα, ακόμη πιο πίσω, στα μαθητικά χρόνια της κεντρομόλου, των 'εντός εναλλάξ', της παραγοντοποίησης, των εγγεγραμμένων και των επίκεντρων γωνιών που μου τις δίδαξε ο πατέρας μου.... «Δύναμη φάντασμα» η φυγόκεντρος –πατέρα- που κάθε νύχτα συνομιλεί με τον αμλετισμό όσων η ευαισθησία τους τούς έκανε να αγαπήσουν πραγματικά τις φυσικές επιστήμες, πρόσεξε μην παραλλάξει την τροχιά που διαγράφεις δορυφορούμενος τοις απλανοίς. Κάθε φορά που βλέπω το σχήμα μίας άσκησης «δορυφορούμενη τω Πατρί» η σκέψη μου, όπως λένε και την Κυριακή στις εκκλησίες, σε πείσμα της Δευτέρας που επιμένει να αποδεικνύει μαθηματικά και αναπόδραστα πως η Ζωή δεν είναι παρά μια προσωρινή αντίφαση της εντροπίας.....
σχόλια