Η Συμφωνία των Ονείρων - Νίκος Θέμελης
2010, Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Τον Αύγουστο του 2008 ο Νίκος Θέμελης γράφει μια ιστορία αυτοδικίας με τίτλο «Δεν πάει άλλο». Ο κεντρικός της χαρακτήρας, πρότυπο αγνού, έντιμου και αλληλέγγυου πολίτη, απαλλάσσει ένα νησί από τον μεγαλέμπορο ναρκωτικών που σκορπούσε τον θάνατο αλλά έχαιρε ασυλίας χάρη στα πλούτη του. «Αισθανόμουν», είπε, «ότι η ελληνική κοινωνία είχε φτάσει στα άκρα των ανοχών της και κάποια στιγμή ίσως και να ξεπερνούσε τα όρια του πολιτισμού- μια αντίδραση με ρίζες στους ανεξόφλητους λογαριασμούς της Ιστορίας». Από εκεί γεννήθηκε το έβδομο μυθιστόρημά του, η Συμφωνία των ονείρων: από την αίσθηση ότι «στη μεταπολεμική Ελλάδα υπάρχει έλλειμμα στην απόδοση δικαιοσύνης».
Ο Θέμελης είχε την τύχη να σαρώσει τα βραβεία νωρίς. Το 2000, με το δεύτερο μυθιστόρημά του «Η ανατροπή». Σε αυτό συνέτειναν εξωλογοτεχνικοί λόγοι, κυρίως η μεγάλη αναγνωρισιμότητα που απολάμβανε τότε. Ως συγγραφέας, όμως, δεν έμεινε στάσιμος, παρότι επιμένει στις αφηγηματικές παραχωρήσεις προς ένα ευρύ κοινό. Ο χώρος, στον οποίο η ευρυμάθεια και η αφηγηματική του άνεση δίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα, είναι το μυθιστόρημα εποχής, με αρτιότερο το «Για μια συντροφιά ανάμεσά μας». Με το πρόσφατο δείχνει ότι μπορεί να ξεφύγει από τους στερεότυπους χαρακτήρες. Επίσης, ότι μπορεί να στήσει σκηνές δράσης, όπως, για παράδειγμα, η μάχη της Ζίτσας στην πρώτη ιστορία.
«Πράγματι, είναι το πιο μαύρο βιβλίο μου» ομολόγησε για τη «Συμφωνία των ονείρων», που αποτυπώνει τις περιπέτειες μιας γιαννιώτικης οικογένειας από τα χρόνια του Εμφυλίου ώς τις αρχές της δεκαετίας του '90. Μιας οικογένειας εύρωστης και φαινομενικά ευυπόληπτης, η οποία αποτελεί στα μάτια του «μια μικρογραφία της κοινωνίας μας, όπως διαμορφώθηκε μεταπολεμικά».
Στην πολιτική του ζωή ο Νίκος Θέμελης ήταν από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους όσων εργάστηκαν για τον θεσμικό εκσυγχρονισμό της μεταπολιτευτικής ελληνικής κοινωνίας, έτσι όπως εκφράστηκε από τις κυβερνήσεις Σημίτη. Στη λογοτεχνική του ζωή, που είναι σχεδόν παράλληλη, ξανάβαλε το αστικό μυθιστόρημα στο τοπίο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, πήγε τους αναγνώστες του πίσω στις απαρχές του νεότερου ελληνικού κράτους, στις μυθοπλασίες του ανέδειξε τη διαπάλη του ορθού λόγου με την ανορθολογικότητα και τις ιδεοληψίες της εθνικιστικής ιδεολογίας. Ως συγγραφέας, ο Νίκος Θέμελης επέλεξε απ’ την αρχή να περιηγηθεί στη νεοελληνική ιστορία.
Και όπως σε όλα τα βιβλία του, έτσι και σε αυτό η Ιστορία παραμένει η μεγάλη πρωταγωνίστρια. Οχημα γι' όλα αυτά είναι η μικρή ιστορία της γιαννιώτικης ευκατάστατης οικογένειας, με πρόσωπα και χαρακτήρες που παραπέμπουν σε πολιτικές δυνάμεις, καταστάσεις, νοοτροπίες και κακοδαιμονίες της νεοελληνικής πραγματικότητας από τον πόλεμο και μετά. Με σαφείς πολιτικές προεκτάσεις, η οικογενειακή σάγκα του Ν. Θέμελη αρχίζει από τα χρόνια του Εμφυλίου και καταλήγει στο 1990. Χωρισμένη σε τέσσερα επεισόδια - «Εκδοχές ονείρων», όπως συστήνεται το βιβλίο, που αντανακλούν ισάριθμες πτυχές της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, η διαδρομή της πρωταγωνιστικής οικογένειας μοιάζει με αυτήν ολόκληρης της χώρας.
Ο συγγραφέας για ακόμα μία φορά αναδεικνύει όπως μόνο εκείνος γνωρίζει τη βαριά και καθοριστική σκιά της ιστορίας στον καθένα μας, σε κάθε μικρή ή μεγάλη ζωή. Με τον φόβο πανταχού παρόντα να καθηλώνει ή να θολώνει κρίσεις, απόψεις, πρόσωπα, ζωές, διαδρομές. Επειδή «αυτό που επικρατούσε και βάραινε στο στήθος και στους ώμους ήταν οι κάθε λογής φόβοι. Ο φόβος της νύχτας, ο φόβος έξω από την πόλη, ο φόβος για το βιος τους, ο φόβος για τον διπλανό τους. Ο φόβος για ό,τι θα τους ξημέρωνε την επομένη, που δεν μπορούσαν να φανταστούν τι δυστυχίες και οδύνες κουβαλούσε». Μια ιστορία που φωτίζει την Ιστορία και τον φόβο και της παρούσας ζωής...
*Το παραπάνω κείμενο ήταν ένα κολάζ αποσπασμάτων από κριτικές για το βιβλίο. Με σειρά εμφάνισης, οι παράγραφοι ανήκουν στις κριτικές των:
Μικέλα Χαρτουλάρη - Τα Νέα / Μαρη Θεοδοσοπούλου - Ελευθεροτυπία / Σταυρούλα Παπασπύρου - Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία / Όλγα Σελλά - Books' Journal / Δήμητρα Ρουμπούλα - Έθνος / Ελένη Γκίκα - Κυριακάτικο Έθνος /
σχόλια