Από τη μία, το εργαστήριο «Μύθοι Παράλληλοι» εξετάζει εν πολλοίς άγνωστες πτυχές των ελληνικών μύθων, με πηγές από την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, τα ελάσσονα έπη και τον Οβίδιο. Από την άλλη, καθοδηγεί μια συγκριτική μελέτη γεγονότων, μοτίβων και χαρακτήρων μεταξύ της ελληνικής μυθολογίας και των μυθολογιών άλλων πολιτισμών, όπως τα Σκανδιναβικά έπη, τους Κέλτικους Μυθικούς Κύκλους, το Έπος του Γκιλγκαμές, τη Μαχαμπαράτα και την ευρύτερη μυθική και παραμυθιακή παράδοση.
Το εργαστήριο που επιμελείται και παρουσιάζει ο Ανδρέας Μιχαηλίδης θα πραγματοποιηθεί στο Μουσείο Ηρακλειδών στο Θησείο, σε δώδεκα συναντήσεις των 1,5 με 2 ωρών, χωρισμένες σε τέσσερις κύκλους:
Η Μυθολογία που (συνήθως) δεν Γνωρίζουμε
Εν πολλοίς άγνωστες πτυχές της ελληνικής μυθολογίας, από τη διαδοχή των μυθικών ρόλων μέχρι τις συγγένειες θεών και ηρώων, και την κληρονομιά των μυθικών όπλων.
Κοσμογονίες Ανά την Υφήλιο
Μελέτη και σύγκριση της δόμησης του κόσμου και της πορείας του μέχρι την ηρωική εποχή των διαφόρων λαών, ξεκινώντας από χώρες περί τον μεσογειακό χώρο (Αίγυπτος, Εγγύς Ανατολή), προχωρώντας στην ευρύτερη Ευρώπη (Ιρλανδία, Σκανδιναβία) και φτάνοντας τελικά μέχρι την Ινδία, την Ιαπωνία, την Αμερική και την Πολυνησία.
Ο Ήρωας στους Αλλόκοσμους
Οι πολλαπλοί κόσμοι των λαών, τα μυθικά τους πλάσματα και τα ταξίδια των ηρώων σε αυτούς, από τις παραλλαγές του Κάτω Κόσμου, της Νήσου των Μακάρων και των Νέων, μέχρι τα Βασίλεια Κάτω από το Λόφο, τις Χώρες Πέρα από τη Γη του Ονείρου και τους Εννιά Κόσμους του Κοσμικού Δέντρου.
Σύγχρονες Μυθολογίες
Από τον J.R.R. Tolkien στον George R.R. Martin, από τον Robert Chambers στον H.P. Lovecraft και τους επιγόνους τους, από τη Βικτοριανή λογοτεχνία τρόμου στο σημερινό μύθο του Βρικόλακα, του Λυκανθρώπου και του Γκόλεμ, από τους μυθικούς ήρωες των αρχαίων χρόνων στις σύγχρονες ερμηνείες κι αντανακλάσεις τους, στα κόμικς, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Του ζητήσαμε να μας μιλήσει για αυτά που έμαθε ερευνώντας τις Μυθολογίες του Πλανήτη.
«Η ελληνική μυθολογία» λέει «καθώς και η προφορική παράδοση ευρύτερα, είναι ιδιαίτερα πλούσιες – σε σοφία, σε νοήματα, πρώτα και κύρια σε ιστορίες: τις ιστορίες που αφορούν τον άνθρωπο και τον κόσμο του, σε όλες τους τις εκφάνσεις. Η φιλία και η μοναξιά, η αγάπη και το μίσος, ο μονήρης και οι σύντροφοι, ο νόμος και το χάος, η ζωή και ο θάνατος. Είναι αμέτρητες οι δυάδες ανάμεσα στις οποίες ταλαντώνεται η ανθρώπινη κατάσταση και για κάθε μία υπάρχουν ιστορίες που αντανακλούν την ουσία τους, σ’ έναν καθαρό, αφηγηματικό κόσμο.
Το ίδιο φυσικά ισχύει και για την αφηγηματική παράδοση όλων των λαών, είναι όμως εύλογο ο καθένας να ξεκινά αυτή τη μελέτη – πιο σωστά αυτό το ταξίδι – από το γνώριμο, το κοντινό.»
«Παρά τη συνήθη, λανθασμένη αντίληψη της σύγχρονης εποχής, η μυθολογία και τα παραμύθια, στην αρχική τους μορφή, δεν έχουν ως αποδέκτη τα παιδιά: η μυθολογία ήταν θρησκευτική λατρεία, που μέσα από τους θεούς και την αλληλεπίδρασή τους με τους θνητούς, σκιαγραφούσαν κι εξηγούσαν τη λειτουργία του κόσμου – ενός κόσμου συχνά απρόσμενου, δυσερμήνευτου και βίαιου. Τα παραμύθια, από την άλλη, ήταν η ψυχαγωγία των ενηλίκων και στις σωστές καμπές της ζωής, οι διδαχές για την επιβίωση στον ίδιο αυτό τεράστιο κι επίφοβο κόσμο.
Σήμερα ο κόσμος φαντάζει κατανοητός, και τόσο μικρός που χωράει ολάκερος στην οθόνη ενός υπολογιστή, ενός tablet ή ενός κινητού. Αυτή όμως δεν μπορεί να είναι παρά μια ψευδαίσθηση, που καλλιεργείται μέσα στις προσωπικές μας φυσαλίδες∙ διότι όλα όσα αφορούν τον άνθρωπο έχουν μείνει απαράλλαχτα, όλα όσα τον φοβίζουν και του δίνουν ελπίδα έχουν αλλάξει μονάχα όψη κι όνομα – και καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται, αρχίζουμε να νιώθουμε την ίδια γύμνια με τους απροστάτευτους προγόνους μας, πριν τους δώσει ο Προμηθέας τη φωτιά.»
«Στα σχολικά μας χρόνια διδασκόμαστε μια "εξευγενισμένη", νερωμένη μυθολογία, που παραλείπει σημαντικά γεγονότα από τα έπη, που παραλείπει μύθους οι οποίοι φωτίζουν τόσο τη ανθρώπινη, όσο και υπερβατική φύση των θεών και των ηρώων. Η αρχαία ελληνική γραμματεία μετατρέπεται συνήθως σε ένα αχώνευτο συνοθύλευμα από κανόνες προς απομνημόνευση, απογυμνωμένη από την ουσία της.
Ποια είναι στην πραγματικότητα η θεά Αθηνά, γιατί ο Ήφαιστος πρέπει να είναι χωλός και άσχημος και τι ακριβώς συμβαίνει με το γενεαλογικό δέντρο του Οδυσσέα; Τι είναι οι Φαίακες και τι τα πλοία τους;
Τα ίδια ερωτήματα μπορεί να θέσει κανείς σχεδόν σε κάθε μυθολογία, αλλάζοντας απλά τα ονόματα. Ψάχνοντας κανείς, όταν συναντά τα ίδια ονόματα, τα ίδια νοήματα, την ίδια ουσία, σε τόπους εξωφρενικά απομακρυσμένους, αρχίζει και συνειδητοποιεί πως η ανθρωπότητα ανά την υφήλιο λέει ξανά και ξανά τις ίδιες ιστορίες, χρωματίζοντάς τις κάθε φορά με τις ιδιαιτερότητες του τοπίου που την περιβάλλει.»
«Όλα αυτά δεν είναι παρά σκέψεις και στοχασμοί που έχουν προκύψει μέσα από τη ως τώρα μαθητεία κι ενασχόλησή μου με τις ιστορίες και την αφηγηματική τέχνη – τόσο ατομικά, όσο και σε ομάδες όπως το Εργαστήρι του Έπους της Μάνιας Μαράτου και η Στέγη Προφορικότητας και Παράδοσης (Στέ.Π.Πα.) «Μυθολόγιο». Η μαθητεία αυτή στην πραγματικότητα δεν τελειώνει ποτέ, σκέφτηκα όμως πως είναι καιρός να μοιραστώ κάποια από τα πράγματα που έμαθα.
Το εργαστήρι είναι χωρισμένο σε τέσσερις κύκλους (Η Μυθολογία που -Συνήθως- δεν Γνωρίζουμε, Κοσμογονίες Ανά την Υφήλιο, Ο Ήρωας στους Αλλόκοσμους, Σύγχρονες Μυθολογίες) οι οποίοι κάνουν αφετηρία στη δική μας αφηγηματική παράδοση, ύστερα χαράζουν πορεία στο χώρο, συναντώντας άλλους λαούς και τις ιστορίες τους, βρίσκοντας ομοιότητες και διαφορές και τελικά ταξιδεύουν στο χρόνο, για να φτάσουν στις μυθολογίες του καιρού μας.»
«Για να δώσουμε ένα παράδειγμα από τον Α’ Κύκλο, ο περισσότερος κόσμος αγνοεί πόσο ισχυρός είναι ο θεός Ερμής – τόσο ισχυρός, για την ακρίβεια, που όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με την τιτανίδα Λητώ στη Ραψωδία Φ’ Της Ιλιάδας, αρνείται να παλέψει μαζί της και της λέει αν θέλει να καυχηθεί μες στους αθανάτους πως τον νίκησε. Μόνο κάποιος αληθινά δυνατός κάνει τέτοια παραχώρηση στον αντίπαλό του. Μπορεί κανείς να πει πως αυτό είναι απλή εικασία, όμως υποστηρίζεται από τον ομηρικό ύμνο στον Ερμή. Σύμφωνα με τον ύμνο, νεογέννητος ακόμα, ο Ερμής βγαίνει από τις φασκιές και μεταξύ άλλων, κλέβει τα βόδια του Απόλλωνα, τα οποία σέρνει με σκοινιά ώστε να περπατάνε ανάποδα! Πέραν αυτού, επινοεί πρώτος τη λύρα, την οποία δίνει αργότερα στον Απόλλωνα, καθώς, πιθανά, και το θυσιαστήριο πυρ.»
