(Η Τατιάνα μού διαβάζει, αρχές δεκαετίας '80.)
Μπορεί να μην το ήξερα τότε, αλλά όταν ξεκίνησα να διαβάζω το Θησαυρό της Βαγίας, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, η αόρατη πορεία μου προς τη συγγραφή παιδικών βιβλίων είχε μόλις ξεκινήσει.
Δεν ήταν το πρώτο παιδικό μυθιστόρημα που διάβαζα. Σε αντίθεση με τον ήρωα του βιβλίου μου «Το Παιδί που δεν Αγαπούσε τα Βιβλία» (και πέρα απ’ τα κοινά που έχω μαζί του - τον έλεγαν επίσης Άρη και στο τέλος με τη βοήθεια της μαμάς του γινόταν συγγραφέας) λάτρευα το διάβασμα και καταβρόχθιζα ό,τι υπήρχε μπροστά μου. Και υπήρχαν πολλά.
Η μεγαλύτερη αδερφή μου είχε ήδη μια φανταστική συλλογή παιδικών μυθιστορημάτων: ήταν έτοιμη εκεί, στα ράφια της βιβλιοθήκης, και με περίμενε υπομονετικά να μάθω να διαβάζω. Εκτός από μέγας χορηγός της βιβλιοθήκης που κληρονόμησα, η αδερφή μου υπήρξε και βιβλιοθηκονόμος της: με ύφος αυστηρό και απόλυτο με κατεύθυνε προς τα εκεί που ήθελε. Είχε διαβάσει όλα τα βιβλία και σαν λογοτεχνικός δικτατορίσκος πίστευε πως ήξερε τι ήταν καλό για μένα.
«Όχι αυτό!» φώναζε αν έβλεπε πως έπαιρνα κάποιο βιβλίο που θεωρούσε υποδεέστερο. Κι αν επέμενα να το διαβάσω μου το «έκαιγε» φωνάζοντας εκ των προτέρων το τέλος. «Γυρίζουν στη Θεσσαλονίκη και το παιδάκι πεθαίνει!», θα έλεγε και παραδινόμουν στις λογοτεχνικές της επιλογές.
Χάρη σ’ αυτή την καλλιτεχνική δικτατορία διάβασα εξαιρετικά βιβλία που με καθόρισαν και απέφυγα ένα σωρό βαρετά. (Μεγάλος διάβασα αναδρομικά όσα με είχε αποτρέψει η Τατιάνα τότε, και με τεράστια έκπληξη -παρ’ ό,τι ευχόμουν το αντίθετο- ανακάλυψα πως είχε δίκιο.)
Είχαμε όλα τα βιβλία της Ζωρζ Σαρή (πάνω, σε φωτο του Στάβερη, από εδώ) και πιστεύω πως το πιο δυνατό της είναι το Ψέμα, που η ταμπέλα «παιδικό» το αδικεί. Μια ιστορία συγκινητική με θέματα πανανθρώπινα και γραφή εξαιρετική. Κι όμως, δεν ήταν αυτό το βιβλίο της Σαρή που με επηρέασε και με καθόρισε.
Είμαι ο πρώτος που θα παραδεχτεί ότι ως συγγραφέας δεν προσπάθησα καν να γράψω την καλή λογοτεχνία που πρεσβεύει το Ψέμα. Κι αυτό γιατί διαβάζοντας τις πρώτες σελίδες του Θησαυρού της Βαγίας με είχε ήδη κερδίσει η μυστηριώδης, περιπετειώδης, χαρούμενη αλλά και ενίοτε συγκινητική λογοτεχνία του.
Ο Θησαυρός της Βαγίας κυκλοφόρησε το 1969. Απ’ ό,τι ξέρω η Σαρή τον έγραψε ένα καλοκαίρι επί δικτατορίας όταν αποφάσισε να μην ξαναπαίξει στο θέατρο. Χωρίς να το έχει σχεδιάσει, έγραψε αυτό, το πρώτο της βιβλίο, βλέποντάς το πιο πολύ σαν παιχνίδι. Δεν προσπάθησε να κάνει αντίσταση, δεν έγραψε μια αλληγορία για τη χούντα: προσπάθησε να αδειάσει το μυαλό της και να διοχετεύσει τη δημιουργικότητά της (και μερικές αναμνήσεις της) στο χαρτί.
Ένα καλοκαίρι στην Αίγινα συναντιούνται μερικά παιδιά που στην αρχή δεν τα πάνε καλά μεταξύ τους (εξαιρετική η ματιά της Σαρή στον ψυχισμό του παιδιού, στις ζήλειες, τις φιλίες). Δένονται όμως σιγά-σιγά όταν μαθαίνουν από μια μεγαλύτερη Παριζιάνα φίλη τους μια ενδιαφέρουσα ιστορία για το μέρος που παραθερίζουν. Κάποτε, στην Κατοχή, ένας Γερμανός στρατιώτης έκλεψε θησαυρό από σπίτι οικογένειας που τον «φιλοξενούσε» και έκρυψε. Όμως λίγη ώρα τραυματίστηκε από νάρκη κι έχασε τη μνήμη του. Τώρα μεγάλος πια προσπαθεί να θεραπεύσει την αμνησία του με τη βοήθεια ψυχολόγων και η Παριζιάνα φίλη των παιδιών πιστεύει πως αν βρεθεί το σημείο που ο Γερμανός έκρυψε το θησαυρό ίσως θα γιατρευτεί και θα μετανιώσει για την πράξη του. (Θέματα ψυχολογίας και ψυχανάλυσης το 1969, στην Ελλάδα, σε παιδικό βιβλίο;! Συναρπαστικό.)
Η παρέα ξεκινά την αναζήτηση του χαμένου θησαυρού και το βιβλίο συνδυάζει στοιχεία της καθημερινότητας και λογοτεχνικά συναισθήματα με ξεδιάντροπη διασκέδαση και ανάλαφρη (αλλά γεμάτη αγωνία) περιπέτεια που θα τελειώσει με πολλή ανακουφιστική συγκίνηση. Το ελληνικό καλοκαίρι, οι ανθρώπινες σχέσεις, το μυστήριο και το κυνηγητό: διαβάζοντας το Θησαυρό της Βαγίας νομίζεις πως βλέπεις και τις εικόνες – δεν είναι τυχαίο πως στα μέσα των ‘80ς γυρίστηκε και για την ΕΡΤ σε μια εξαιρετική σειρά έξι επεισοδίων - που όποιος ήταν παιδί τότε τη θυμάται ακόμα…
25 χρόνια μετά απ’ την πρώτη φορά που διάβασα το Θησαυρό της Βαγίας εγώ γράφω τα δικά μου βιβλία και η αδερφή μου είναι μητέρα. Φέρνει τις δίδυμες ανιψιές μου στις παρουσιάσεις και με ακούν με μάτια διάπλατα ανοιχτά. Ξέρουν τις ιστορίες και καθώς τις λέω τις συμπληρώνουν. Τι άλλο να κάνουν; Είναι υποχρεωμένες! Κι η αδερφή μου είναι υποχρεωμένη να τους παίρνει τα βιβλία και να μου λέει καλά λόγια – τι συγγενείς θα ήμασταν;
Κι όμως, στη μεγάλη βιβλιοθήκη που τους ετοιμάζει, γεμάτη με βιβλία που επέλεξε αυτή αλλά και με «υποδεέστερα» βιβλία που τους πήραν δώρο άλλοι, οι δικές μου ιστορίες είναι στο ίδιο ράφι με το Θησαυρό της Βαγίας, πράγμα που προσωπικά μου φαίνεται ιερόσυλο!
Δεν γνώρισα ποτέ τη Ζωρζ Σαρή, παρ’ ό,τι πάντα το ήθελα. Η είδηση του θανάτου της με έκανε να στραφώ ξανά προς τα βιβλία της. Θυμήθηκα και πάλι γιατί τα αγαπούσα τόσο πολύ – και συνεχίζω να είμαι ευγνώμων στην Τατιάνα, που μ’ αυτά και με κείνα μου άλλαξε ολόκληρη τη ζωή...
[+]
Ακόμα θυμάμαι κάθε καρέ απ’ τους τίτλους αρχής της σειράς.
Και ακόμα θυμάμαι κάθε νότα απ' τη μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη - που με έχει στοιχειώσει.
Με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
σχόλια