ΤΟ ΝΑ ΠΕΙΣ Ή ΝΑ ΓΡΑΨΕΙΣ για τον Γιάννη Πουλόπουλο πως πέθανε ένας από τους μεγαλύτερους τραγουδιστές της γενιάς του είναι σφόδρα υποτιμητικό. Έφυγε από τη ζωή ένας από τους 5 μεγαλύτερους Έλληνες τραγουδιστές (άντρες και γυναίκες), που εμφανίστηκαν από το 1960 και μετά. Ένας τεράστιος ερμηνευτής, που, για σχεδόν 40 χρόνια, τίμησε με τη φωνή του δημιουργίες των μεγαλύτερων συνθετών, στιχουργών και ενορχηστρωτών (μη ξεχνάμε τους ενορχηστρωτές) του ελληνικού τραγουδιού.
Είναι βεβαίως μερικές εκατοντάδες τα τραγούδια που είπε στην πολύχρονη καριέρα του ο Πουλόπουλος (404 αναφέρει ο ερευνητής Πέτρος Δραγουμάνος, που ασχολείται και με τους αριθμούς της δισκογραφίας μας) και σίγουρα το ένα τέταρτο απ' αυτά –ένα μάλλον συντηρητικό νούμερο– θα μπορούσε να χαρακτηριστούν «μεγάλα», ανεξαρτήτως των προσωπικών προτιμήσεων καθενός από εμάς. Τέτοια πληθώρα ενός υπεράνω πάσης υποψίας υλικού έχουν ελάχιστοι Έλληνες τραγουδιστές να επιδείξουν.
Φυσικά, εκείνο που έκανε μοναδικό τον Γιάννη Πουλόπουλο ήταν το χρώμα της φωνής του. Η ποιότητά της. Η έκτασή της. Η δύναμη και ο λυρισμός της. Ο Πουλόπουλος διέθετε απίστευτα φωνητικά προσόντα, καθώς θα μπορούσε να αποδώσει «τέλεια» από θεοδωρακικούς θούριους, μέχρι τις υπέρτατες χατζιδακικές μελωδίες.
Εκείνο που έκανε μοναδικό τον Γιάννη Πουλόπουλο ήταν το χρώμα της φωνής του. Η ποιότητά της. Η έκτασή της. Η δύναμη και ο λυρισμός της.
Με τον πρώτο (Μίκης Θεοδωράκης) συνεργάστηκε στενά στο ξεκίνημα τις καριέρας του, με τον δεύτερο (Μάνος Χατζιδάκις) δεν ευτυχήσαμε να τον ακούσουμε σ' έναν δικό τους δίσκο (τραγούδησε όμως μοναδικά ο Γιάννης Πουλόπουλος και Μάνο Χατζιδάκι, σε δεύτερη εκτέλεση).
Ορισμένοι θεωρούν τον Γιάννη Πουλόπουλο τραγουδιστή του Νέου Κύματος. Μελετώντας το ελληνικό τραγούδι χρόνια τώρα δεν είμαι σε θέση να πω τι ακριβώς ήταν το Νέο Κύμα. Και τούτο γιατί ο Αλέξανδρος Πατσιφάς (ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Lyra, που έστησε, μαζί με τον Γιάννη Σπανό, το Νέο Κύμα, μέσα από τους δίσκους που κυκλοφορούσε τότε, στα μέσα του '60) θεωρούσε ως Νέο Κύμα τελείως διαφορετικά τραγούδια και τελείως διαφορετικούς ερμηνευτές – από τον Διονύση Σαββόπουλο και την Αρλέτα ας πούμε, μέχρι τον Μιχάλη Βιολάρη και την Ρένα Κουμιώτη. Σίγουρα το Νέο Κύμα ήταν κάτι πιο ειδικό. Πρέπει να ήταν κάτι πιο ειδικό.
Σ' αυτό που προσωπικώς θα αποκαλούσα Νέο Κύμα –ένα τραγούδι, χαμηλών τόνων, αισθαντικό, λεπτό, με πολύ ιδιαίτερη χρήση στο μπουζούκι, με την κιθάρα και το πιάνο να πρωταγωνιστούν, όργανα δηλαδή που μπορούσε να ακουστούν «μια χαρά» και χωρίς ενισχυτές στις μπουάτ της εποχής, και που μας είχε έρθει, λόγω Γιάννη Σπανού, από την αριστερή όχθη του Σηκουάνα– ο Γιάννης Πουλόπουλος έμεινε για πολύ λίγο. Βασικά με τα δικά του τραγούδια (μουσική και στίχοι) «Θα 'θελα να 'χα», «Ήταν το ποτάμι μακρύ», «Τ' άσπρα πουλιά», «Μικρός διαβάτης» κι ένα-δυο ακόμη.
Θέλω να πω δηλαδή πως το βασικό υλικό που τραγούδησε ο Γιάννης Πουλόπουλος στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60, τις συνθέσεις των Γιάννη Σπανού, Μίμη Πλέσσα, Σταύρου Κουγιουμτζή, Μάνου Λοΐζου, Δήμου Μούτση, Λίνου Κόκοτου, Νίκου Μαμαγκάκη, Γιώργου Κοντογιώργου και Γιάννη Γλέζου, πολύ δύσκολα και σίγουρα συνεκδοχικά θα το αποκαλούσαμε Νέο Κύμα.
Γιάννης Πουλόπουλος - Μια φορά μονάχα φτάνει
Ήταν το έντεχνο λαϊκό τραγούδι της εποχής, που μπορεί να μην είχε την αίσθηση του «έργου», της «ενότητας», που άφηναν οι συνθέσεις του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη, είχε όμως, ξεχωριστά κάθε ένα από εκείνα τα τραγούδια, τον τρόπο να δημιουργεί ένα κλίμα, μιαν ατμόσφαιρα, προτείνοντας ένα ύφος. Ένα ύφος που διαμόρφωσε με τη φωνή και τις ερμηνείες του ο Γιάννης Πουλόπουλος.
Ρίχνοντας μια πρώτη πρόχειρη ματιά στη δισκογραφία του Πουλόπουλου εκείνης της περιόδου (από τα μέσα του '60 έως τις αρχές του '70) θυμήθηκα τις πολύ μεγάλες επιτυχίες του, που διαχύθηκαν στον κόσμο βασικά μέσα από τους δίσκους 45 στροφών (όλοι στην Lyra) και τον κινηματογράφο (αρκετές, ως γνωστόν, οι εμφανίσεις του Πουλόπουλου στις ταινίες της εποχής). Μου έκανε εντύπωση η πληθώρα των επιτυχιών του! Και δεν χρειάζεται, εδώ, να πεις πολλά, παρά να παραθέσεις τίτλους μόνο...
«Νύχτα μικρή αρχόντισσα» (Μάνος Λοϊζος - Μάρω Λήμνου), «Μη μου θυμώνεις μάτια μου» (Σταύρος Κουγιουμτζής), «Καράβια αλήτες» (Μάνος Λοΐζος - Φώντας Λάδης), «Δε σου γύρεψα μαχαίρι» (Γιάννης Σπανός - Άκος Δασκαλόπουλος), «Κι αν περπατώ» (Γιάννης Σπανός - Άκος Δασκαλόπουλος), «Μια φορά μονάχα φτάνει» (Γιάννης Σπανός - Κώστας Κινδύνης), «Το άδειο σπίτι» (Γιάννης Σπανός - Άκος Δασκαλόπουλος), «Βρέχει πάλι απόψε» (Μίμης Πλέσσας - Άκος Δασκαλόπουλος), «Έκλαψα χτες» (Μίμης Πλέσσας - Άκος Δασκαλόπουλος), «Απόψε κάποιος θα χαθεί» (Μίμης Πλέσσας - Βαγγέλης Γκούφας), «Μην του μιλάτε του παιδιού» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Παιδί μου ώρα σου καλή» (Γιάννης Σπανός - Γ. Βιζυηνός), «Όλα δικά σου» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Ήρθες εψές» (Γιάννης Σπανός Σ. Σκίπης), «Η Ελένη του Μάη» (Γιάννης Γλέζος - Κώστας Κινδύνης), «Καμαρούλα» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Θα πιω απόψε το φεγγάρι» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Το δάκρυ μας σταλιά σταλιά» (Κώστας Καπνίσης - Πυθαγόρας), «Κλείσαν οι δρόμοι με βροχή» (Κώστας Καπνίσης - Παπανικολάου), «Να 'χα τη δύναμη» (Γιάννης Γλέζος - Κώστας Κινδύνης), «Γειτονάκι μου» (Λίνος Κόκοτος - Άκος Δασκαλόπουλος), «Καράβι αραγμένο» (Λίνος Κόκοτος - Άκος Δασκαλόπουλος), «Μόνο» (Γιάννης Σπανός - Κώστας Καρυωτάκης), «Τα φορτηγά καράβια» (Γιάννης Γλέζος - Κώστας Ουράνης), «Γύφτισσα μέρα» (Γιώργος Κοντογιώργος - Άκος Δασκαλόπουλος), «Αυτοί που φεύγουν αυτοί που μένουν» (Γιώργος Ζαμπέτας - Αλέκος Καγιάντας), «Ξημερώνει Κυριακή» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Μέθυσε απόψε το κορίτσι μου» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Το άγαλμα» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Δώδεκα μαντολίνα» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Γέλαγε η Μαρία» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Έπεφτε βαθειά σιωπή» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Πήρα σύννεφο δυο τόπια» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Ποια νύχτα σ' έκλεψε» (Μίμης Πλέσσας - Λευτέρης Παπαδόπουλος), «Πάμε για ύπνο Κατερίνα» (Γιώργος Κατσαρός - Πυθαγόρας), «Η Μαρίνα η Σαλονικιά» (Γιώργος Ζαμπέτας) κ.λπ.
Ένας απίστευτος όγκος πασίγνωστων και πολυαγαπημένων τραγουδιών, που δεν τον εξαντλήσαμε!
Γιάννης Πουλόπουλος - Το άδειο σπίτι
Στα τέλη του '60 και τις αρχές του '70, κι ενώ υπάρχει πάντα ο δίσκος 45 στροφών, που μεταφέρει όλες τις επιτυχίες στο ραδιόφωνο, στα τζουκ-μποξ κ.λπ., αρχίζει να αναπτύσσεται με μεγαλύτερους ρυθμούς, και το LP – που ήταν πιο ακριβό φυσικά και που απαιτούσε, για σωστή απόδοση, το λεγόμενο «στερεοφωνικό συγκρότημα» και όχι τα φορητά «πικαπάκια». Έπρεπε δηλαδή ο ακροατής να είχε κάποια χρήματα, τα οποία θα διέθετε για την αγορά των ακριβότερων δίσκων 33 και 1/3 στροφών και βεβαίως για την αγορά ενός καλού «μηχανήματος».
Και κάπως έτσι από το 1969 έως και το 1975 (και πάντα στην Lyra) o Γιάννης Πουλόπουλος θα κάνει κάμποσους τέτοιους δίσκους, είτε τραγουδώντας ένα-δυο τραγούδια (ως συμμετοχή), είτε περισσότερα, είτε και όλα. Να μερικοί τίτλοι:
«Ο Δρόμος» (1969) των Μίμη Πλέσσα - Λευτέρη Παπαδόπουλου, «Οι Ώρες» (1969) του Λίνου Κόκοτου, «12 Τραγούδια F.G. Lorca» (1969) του Γιάννη Γλέζου, «Γύφτισσα Μέρα» (1970) του Γιώργου Κοντογιώργου, «Ερωφίλη» (1970) του Νίκου Μαμαγκάκη, «Μέρες του Καλοκαιριού» (1970) των Μίμη Πλέσσα - Λευτέρη Παπαδόπουλου, «Μαρία» (1970) των Νίκου Σκέμπρη (Νίκος Λαβράνος) - Διονύση Τζεφρόνη, «Εμιλιάνο Ζαπάτα» (1971) του Γιάννη Γλέζου, σε στίχους Pablo Neruda / Λευτέρη Παπαδόπουλου, «Ο Κήπος» (1971) των Λίνου Κόκοτου - Άκου Δασκαλόπουλου, «11 Λαϊκά Τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου» (1972) του Νίκου Μαμαγκάκη, «Μουσικόραμα Ζαμπέτα» (1973) του Γιώργου Ζαμπέτα, «Θάλασσα Πικροθάλασσα...» (1973) των Μίμη Πλέσσα - Κώστα Βίρβου, «Μίλα μου για τη Λευτεριά» (1974) των Μίμη Πλέσσα - Λευτέρη Παπαδόπουλου, «12 Ρεμπέτικα» (1975) (δίσκος με παλιά ρεμπέτικα και λαϊκά).
Τα περισσότερα απ' αυτά τα άλμπουμ έχουν την ιστορία τους – άλλα έχουν να πουν πολλά και άλλα λιγότερο.
Για τον «Δρόμο» δεν χρειάζεται να πούμε κάτι ιδιαίτερο (όλοι μας τα ξέρουμε όλα), παρά μόνον ότι περιέχει ένα από τα ωραιότερα τραγούδια που έχει πει ο Γιάννης Πουλόπουλος στην μεγάλη διαδρομή του, το «Έπεφτε βαθειά σιωπή».
Στις «Ώρες» υπάρχει το επίσης εξαιρετικό «Όσα δεν βάνει ο λογισμός» (στίχοι Άκου Δασκαλόπουλου), στο LP «Μαρία» το άσμα «Τα μαχαίρια» («δεν τα ξέραμε ακόμα τα μαχαίρια / μεσ' στα χέρια μας κρατούσαμε τ' αστέρια») κ.ο.κ.
Σ' αυτή τη σειρά των άλμπουμ ξεχωρίζουν επίσης εκείνα τα δύο του Γιάννη Γλέζου (με τα λόγια του Lorca και του Neruda), με τις αποδόσεις των στίχων των μεγάλων ισπανόφωνων ποιητών από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Σ' αυτά τα άλμπουμ καθοριστική ήταν η συμβολή του Νίκου Μαμαγκάκη στις ενορχηστρώσεις – σε τέτοιο βαθμό ώστε να νομίζεις πως είναι δικοί του οι δίσκοι. «Κόρντοβα», «Μπαλκόνι», «Μπαλλάντα των τριών ποταμών», «Από έρωτα πεθαίνουν τα κλαριά» και ακόμη «Όταν της γης επλήθυναν οι πόνοι...», «Πατρίδα ζητάμε...» κ.λπ.
Στο δεύτερο μισό της χούντας, μετά το 1970 δηλαδή, όταν η λογοκρισία στο τραγούδι είχε ελαφρώς χαλαρώσει, μπόρεσαν και κυκλοφόρησαν και ορισμένα πολιτικά άλμπουμ, όπως ήταν αυτό του Γιάννη Γλέζου, που προαναφέραμε, για τον μεξικανό επαναστάτη Εμιλιάνο Ζαπάτα (1879-1919), που στηρίχτηκε στην ποίηση του Pablo Neruda (βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1971 – την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και ο δίσκος) και κυρίως το «11 Λαϊκά Τραγούδια του Γιάννη Ρίτσου» (1972) του Νίκου Μαμαγκάκη, με το εκπληκτικό, ανάμεσα, «Άιντε και ντε». Ένα από τα πιο όμορφα, ουσιαστικά και τεχνικώς δύσκολα τραγούδια, που αποθέωσε στην πολύχρονη καριέρα του ο Γιάννης Πουλόπουλος.
Μνεία επίσης στο άλμπουμ «Μίλα μου για τη Λευτεριά» (1974) των Μίμη Πλέσσα - Λευτέρη Παπαδόπουλου, που ήταν να κυκλοφορήσει το 1970, λογοκρίθηκε και τελικά τυπώθηκε τους πρώτους μήνες της Μεταπολίτευσης, καθώς και στο LP «12 Ρεμπέτικα» (1975), που ήταν ο τελευταίος δίσκος του Γιάννη Πουλόπουλου στην Lyra (για εκείνα τα χρόνια). Ένα άλμπουμ που εντασσόταν, βεβαίως, στο κλίμα της διαρκούς «ρεμπετοαναβίωσης».
Γιάννης Πουλόπουλος - Τα φορτηγά καράβια
Η αποχώρηση του Γιάννη Πουλόπουλου από την Lyra και η είσοδός του στην MINOS σηματοδότησε, φυσικά, μια μεγάλη αλλαγή στην καριέρα του. Βασικά ο Πουλόπουλος μετατρέπεται σ' έναν ερωτικό ελαφρό-ελαφρολαϊκό τραγουδιστή, όπως ήταν τότε, στο δεύτερο μισό του '70 και στις αρχές του '80 ο Γιάννης Πάριος.
Καθώς και οι δύο αυτοί τραγουδιστές ανήκαν τότε στην ίδιαν εταιρεία, την MINOS, εξελισσόταν ανάμεσά τους ένας (άτυπος) συναγωνισμός –δεν λέμε ανταγωνισμός– καθώς έλεγαν «τα ίδια» πάνω-κάτω τραγούδια, απευθυνόμενοι στο ίδιο (ελαφρώς μέσης ηλικίας) κοινό.
Το αντίπαλον δέος, η Columbia, είχε ξεκινήσει αυτό το είδος τραγουδιού επί δικτατορίας με βαρύ πυροβολικό τον Γρηγόρη «Σερ» Μπιθικώτση και τον Σταμάτη Κόκοτα, αλλά στα τέλη του '70 και οι δύο αυτοί τραγουδιστές είχαν εξασθενήσει σαν ρεπερτόριο. Λογικά, δηλαδή, την σκυτάλη καπάρωνε η MINOS.
Ο Γιάννης Πουλόπουλος, τραγουδιστής με κάποιες διαχρονικές αισθητικές αξίες, είπε καλά τραγούδια και σ' αυτό το στυλ. Φυσικά, αυτά τα τραγούδια δεν έχουν το βάρος του ρεπερτορίου του στη Lyra, ήταν όμως ευπρόσωπα (ορισμένα ήταν μεταγλωττισμένες ευρωπαϊκές επιτυχίες) και σε κάθε περίπτωση ευτύχησαν εμπορικώς. Να θυμηθούμε μερικούς τίτλους:
«Αγάπαμε» και «Φταίω εγώ» (του Julio Iglesias), «Θέλω να μ' αγαπάς» (Αντώνη Βαρδή - Πάνου Φαλάρα), «Αν θα χωρίσουμε εμείς» (Alain Barrière), «Αν γυρίσεις αν» (Αλέκου Χρυσοβέργη - Μάρως Μπιζάνη), «Φύγε» (Serge Lama), «Αγάπη μου» (Mia Martini), «Φίλε μου» (Γιάννη Μπιθικώτση – Σάσας Μανέτα) και άλλα διάφορα.
Μετά τα μέσα του '80 η ανεύρεση ενός το ίδιο πειστικού ελαφρού-ελαφρολαϊκού ρεπερτορίου γίνεται δυσκολότερη, χωρίς βεβαίως ο Γιάννης Πουλόπουλος να σταματήσει να ηχογραφεί (πέρασε και στην Philips στις αρχές της δεκαετίας του '90) και να αποθεώνεται, κυρίως στα νυχτερινά μαγαζιά, εκεί όπου είχε πάντα το κοινό του, το πολυπληθές κοινό του.
Στα τέλη της δεκαετίας του '90 θα επιστρέψει μάλιστα στην Lyra, στην εταιρεία από την οποία ξεκίνησε την μεγάλη διαδρομή του, για τους τελευταίους δίσκους της πορείας του, όπως ήταν το CD «Στα Όνειρά μου Περπατώ» το 1999, ενώ ένα χρόνο πριν (1998) η νεότερη γενιά θα μάθαινε τον κλασικό Γιάννη Πουλόπουλο από το άλμπουμ του «Ζωντανή Επαφή», που ήταν ζωντανά ηχογραφημένο στην Πύλη Αξιού, στη Θεσσαλονίκη.
Ο Γιάννης Πουλόπουλος αποχώρησε από τα μουσικά πράγματα νωρίς – μόλις στα 58 χρόνια του, όταν η φωνή του ήταν ακόμη ακμαιότατη. Αντιλαμβανόταν πως το τραγούδι διερχόταν κρίση, παρατεταμένη κρίση. Και όσον αφορά στο ρεπερτόριο (ήταν πλέον δύσκολο να βρεθούν τραγούδια για τις αισθητικές απαιτήσεις του), αλλά και όσον αφορά στη «νύχτα», που αποκτούσε πλέον άλλα χαρακτηριστικά, τα οποία το ήθος και η προσωπικότητά του δεν τα σήκωναν.
Όταν, δηλαδή, το τραγούδι περνούσε από το μικρόφωνο, από το λαρύγγι του τραγουδιστή, στο σώου, στη σκηνική παρουσία, στο εφέ και τον τεχνικό εντυπωσιασμό, ο Γιάννης Πουλόπουλος δεν ήταν εκεί. Δεν θέλησε να βρει έναν νέο βηματισμό, δεν θέλησε να κάνει παραχωρήσεις, δεν θέλησε να υποδυθεί κάτι ξένο προς εκείνον, κατεβάζοντας πάραυτα ρολά. Είχε την δύναμη και την θέληση να το κάνει και να πάει έτσι μέχρι το τέλος της ζωής του – πάντα ολιγόλογος εκτός της πίστας, και σχεδόν απών από τα πάντα.
Είχε βεβαίως τους μιμητές του, όλους εκείνους που προσπαθούσαν αδέξια να υιοθετήσουν το στυλ του, τον τρόπο της ερμηνείας του, το ύφος των κλασικών τραγουδιών του, διάφορους τέλος πάντων που έκαναν καριέρα πατώντας πάνω στις δικές του πατημασιές (και όχι πηγαίνοντάς τες παραπέρα).
Παρά ταύτα ο ήχος της φωνής του δεν θα λείψει ποτέ από κανέναν, όλο αυτό το διάστημα της ηθελημένης απουσίας του, αφού τόσο η τηλεόραση με τις επαναλήψεις των ελληνικών ταινιών (του Γιάννη Δαλιανίδη και άλλων), τις οποίες σφράγιζε η παρουσία του Πουλόπουλου, όσο και το ραδιόφωνο με το YouTube διατράνωναν τον εν ζωή μύθο του – κάτι που θα συνεχίσει να συμβαίνει, φυσικά, με την ίδια ή και μεγαλύτερη ένταση, και μετά από τον χαμό του.
Κλείσαν οι δρόμοι με βροχή
σχόλια