Τέχνες σε κρίση
Η σχέση μας με τη σύγχρονη τέχνη αποκαλύφθηκε ξανά με την έλευση της οικονομικής κρίσης. Ξαφνικά, κάποιοι διαπίστωσαν ότι οι εικαστικές τέχνες είναι μια ενασχόληση πολυτελείας, καπρίτσιο των πλουσίων, βίτσιο αργόσχολων που έχουν λύσει τα οικονομικά τους προβλήματα. Όταν σε εποχές ευημερίας χρησιμοποιείς την τέχνη μόνο ως πρόφαση κοσμοπολιτισμού ή εξευρωπαϊσμού, φυσικά, σε περίοδο σαρωτικής κρίσης θα αδιαφορήσεις γι' αυτήν.
Η παρατήρηση αφορά μια διαδεδομένη νοοτροπία περί τέχνης την οποία ακολούθησαν, μάλλον για να επιβιώσουν, φορείς και ιδρύματα που αφέθηκαν στην «καλοσύνη» και στις διαθέσεις του κράτους, το οποίο στήριζε ευκαιριακά τη διοργάνωση εντυπωσιακών και συχνά πολυδάπανων εκθέσεων, για
να δείξει, στην καλύτερη περίπτωση, ότι εκσυγχρονίζεται ή ότι ακολουθεί τον βηματισμό των μητροπόλεων.
Η διοργάνωση σημαντικών ή εντυπωσιακών εκθέσεων και πολιτιστικών γεγονότων δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αρνητικό παράδειγμα, αν δεν είχαμε απωθήσει επί δεκαετίες τις σοβαρές ελλείψεις των μουσείων, τα ποικίλα προβλήματα στην εκπαίδευση περί τέχνης, την απουσία πλαισίου στήριξης των χορηγιών, τις χαμένες ευκαιρίες για την απόκτηση συλλογών ή τη δημιουργία νέων μουσείων.
Η κατάσταση θα ήταν σίγουρα περισσότερο αποθαρρυντική, αν δεν υπήρχε ένας μικρός πυρήνας ανθρώπων, θεσμικών προσώπων, φιλότεχνων, εκπροσώπων του ιδιωτικού τομέα, που να στηρίζουν την τέχνη, κάποιες φορές να καινοτομούν και να διατηρούν ζωηρό το ενδιαφέρον μας για τις εικαστικές τέχνες.
Γι' αυτό θεωρούμε ότι υπάρχει, ακόμα και τώρα, μια αξιοπρεπής εκθεσιακή δραστηριότητα, βασισμένη περισσότερο στους δεσμούς και στις σχέσεις εμπιστοσύνης που έχουν χτίσει μέσα στα χρόνια μεμονωμένα πρόσωπα με καλλιτέχνες, καλλιτεχνικά κέντρα και φορείς, και λιγότερο στον συντονισμό μας με την αγορά της τέχνης και τις διεθνείς εξελίξεις.
Πρόσωπα της τέχνης
Μπορεί να μην εξάγουμε τέχνη, αλλά δεν είναι λίγοι οι Έλληνες από τον χώρο της τέχνης που διαπρέπουν στο εξωτερικό. Κορυφαία ανάμεσά τους η Ελληνίδα επιμελήτρια Κατερίνα Γρέγου, η οποία με σκληρή δουλειά και γνώση ξεχωρίζει σε επιτελικές θέσεις σε μουσεία, ιδρύματα και μεγάλες διοργανώσεις της Ευρώπης. Στην προηγούμενη Μπιενάλε της Βενετίας οι Δανοί της εμπιστεύτηκαν την εκπροσώπηση της χώρας τους, ενώ πριν από λίγες μέρες επιλέχθηκε για τη θέση της νέας καλλιτεχνικής διευθύντριας στη διοργάνωση Art Brussels. Το 2013 θα επιμεληθεί την Μπιενάλε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας.
Κλοπή της χρονιάς
Η κλοπή του ιστορικού έργου του Πάμπλο Πικάσο «Γυναικείο Κεφάλι», της ελαιογραφίας «Μύλος» του Πιετ Μόντριαν κι ενός σχεδίου του Γκιλιέλμο Κατσία από την Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας τον περασμένο Ιανουάριο ήρθε να προστεθεί στην πληθώρα των αρνητικών ειδήσεων με τις οποίες τροφοδοτούμε, τελευταία, τον υπόλοιπο κόσμο και να προκαλέσει σοβαρά ερωτήματα για την ασφάλεια των μουσείων μας.
Απρόσμενη αισιοδοξία
Τη στιγμή που όλα δείχνουν να καταρρέουν, δύο πολιτιστικά έργα μεγάλης πνοής μπαίνουν στην τελική ευθεία της ολοκλήρωσής τους: η πολυαναμενόμενη ανάπλαση του πρώην εργοστασίου ΦΙΞ, το οποίο θα στεγάσει σε λίγους μήνες το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, και η επέκταση της Εθνικής Πινακοθήκης με χρήματα από το ΕΣΠΑ και γενναίες χορηγίες.
_________________________________________
ΔΕΚΑ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΔΕΙΣ
1. Γιάννης Κουνέλλης - Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Η στιβαρή έκθεση ενός κορυφαίου εκπροσώπου της ευρωπαϊκής τέχνης παρουσιάστηκε τον περασμένο Απρίλιο στην Αθήνα. Με τα γνώριμα ταπεινά υλικά του – πολλά από αυτά τα εντόπισε στα παλιατζίδικα και στις αγορές της Αθήνας –, ο Γιάννης Κουνέλλης ενεργοποίησε με τις συνθέσεις των αντικειμένων του (παλτά καρφωμένα στους τοίχους, παλιά παπούτσια, πέτρες, γυαλί, χώμα) έναν ζωηρό μα και πένθιμο διάλογο με την Ιστορία και τη χώρα καταγωγής του.
2. Ναυάγιο των Αντικυθήρων - Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Μία εξαιρετική διοργάνωση που παρουσιάζει το σύνολο των αρχαιοτήτων που ανελκύστηκαν την περίοδο 1900-1901 και το 1976 από το διάσημο Ναυάγιο των Αντικυθήρων, νοτίως της Πελοποννήσου. Πρόκειται για 378 αντικείμενα του ναυαγίου, με κορυφαίο τον μυστηριώδη Μηχανισμό των Αντικυθήρων, το παλαιότερο δείγμα επιστημονικής τεχνολογίας που διασώζεται μέχρι σήμερα. Η έκθεση, που διαρκεί μέχρι και την ερχόμενη άνοιξη, ξεχωρίζει και ως μαρτυρία για το θαλάσσιο εμπόριο και τη διακίνηση έργων ελληνικής τέχνης στο τέλος της ελληνιστικής εποχής και της δημοκρατικής περιόδου της Ρώμης.
3. Μόνα Χατούμ - Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών
Με την ορμητική δύναμη και τη βαθιά ουμανιστική διάσταση που μπορεί να έχει κάποιες φορές η σύγχρονη τέχνη συναντήθηκαν όσοι βρέθηκαν τον περασμένο Μάρτιο στην έκθεση της διεθνούς φήμης Παλαιστίνιας εικαστικού Μόνα Χατούμ. Δεν είδαν μόνο βίντεο, σημειώσεις και φωτογραφίες από το σύνολο του έργου της, αλλά και την ιστορική περφόρμανς «The Negotiating Table» (μια γυναίκα τυλιγμένη σε σακούλα, πάνω σε ένα τραπέζι, συγκρατεί τα βγαλμένα της έντερα) που πρωτοπαρουσιάστηκε το 1983 ως αντίδραση στην ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο.
4. Χέλμουτ Νιούτον - Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών
Αποκαλυπτική ματιά στον κόσμο του κορυφαίου Αμερικανού φωτογράφου αποτελεί η αναδρομική του έκθεση στην Αθήνα. Μας δίνει ακόμα την ευκαιρία να θαυμάσουμε στις κλασικές πλέον φωτογραφίες του την άγρια ομορφιά και τον ασυνήθιστο αισθησιασμό των γυναικών του, το χιούμορ και το πειραματικό πνεύμα ενός δημιουργού που άλλαξε τον τρόπο που κοιτάζουμε τον σύγχρονο κόσμο.
5. Γιώργος Χατζημιχάλης - ΕΜΣΤ
Ο εικαστικός δούλευε αδιάκοπα επί τέσσερα χρόνια για να προετοιμάσει την έκθεση του φανταστικού ζωγράφου Α.Κ. Υιοθετώντας την πρακτική ενός μυθιστοριογράφου, οραματίστηκε και φιλοτέχνησε 265 μικρούς και μεσαίους πίνακες διαφορετικού ύφους και τεχνοτροπίας που μαρτυρούν την πορεία του επινοημένου καλλιτέχνη, από την εφηβεία μέχρι τα τελευταία χρόνια του βίου του, όταν αρρώστησε ψυχικά και άρχισε να ζωγραφίζει εμμονικά, με ανατριχιαστική ακρίβεια, τον χώρο και τα αντικείμενα του περιβάλλοντός του.
6. Ουίλιαμ Κέντριτζ - Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών
Όσοι παρακολούθησαν, πριν από λίγες εβδομάδες, την όπερα δωματίου Refuse the Hour του κορυφαίου Νοτιοαφρικανού εικαστικού και σκηνοθέτη Ουίλιαμ Κέντριτζ βρέθηκαν σε απόσταση αναπνοής από το μεγαλείο ενός ολοκληρωμένου, ευφυούς δημιουργού, που έχει τη δύναμη να αναμειγνύει με τον πιο απρόβλεπτο τρόπο τους κλασικούς μύθους με τη μαγική δύναμη του παραμυθιού, τις πρόσφατες επιστημονικές ανακαλύψεις με την όπερα, τις εικαστικές τέχνες και τον σύγχρονο χορό.
7. Στέφανος Τσιβόπουλος - Ελαιουργείο Βότρυς της Ελευσίνας
Τη μορφή ενός οπτικοακουστικού πανοράματος καθώς κι ενός διαλόγου με το παρελθόν και την τρέχουσα κοινωνικοπολιτική και οικονομική πραγματικότητα είχαν οι παρεμβάσεις που σχεδίασε, το περασμένο φθινόπωρο, ο Στέφανος Τσιβόπουλος στο παλιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας. Τα βίντεο και τα φωτογραφικά και κινηματογραφικά αρχεία εντάχθηκαν στο σώμα του εργοστασίου, για να οδηγήσουν τους επισκέπτες σε ένα ενδιαφέρον ταξίδι, ποιητικό, στοχαστικό αλλά και σκληρό, στον χώρο και στον χρόνο.
8. Ανδρέας Λόλης - Fizz Gallery
Ο Ανδρέας Λόλης ανήκει στους καλλιτέχνες της νεότερης γενιάς που κατάφεραν να δώσουν μια εντελώς διαφορετική διάσταση στην έννοια της γλυπτικής και στο παραδοσιακό υλικό της, το μάρμαρο. Τα μαρμάρινα γλυπτά του δεν δίνουν πνοή σε καθιερωμένες φόρμες και επικά θέματα, αλλά σε ευτελή αντικείμενα και σκουπίδια του δρόμου: τσαλακωμένα χαρτόκουτα, ταπεινές παλέτες και φελιζόλ. Η χειρονομία του ξεχωρίζει σε ένα εικαστικό τοπίο συχνά κομφορμιστικό και προβλέψιμο.
9. Έργα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη - Γκαλερί Kalfayan
Τον μυστικισμό, την ομορφιά και τη ζωντάνια της ζωγραφικής του σπουδαίου πεζογράφου, ποιητή, μεταφραστή και ζωγράφου Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη (1908-1993) είχαμε την ευκαιρία να δούμε στις αρχές της χρονιάς στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στην έκθεση που συγκέντρωσε έργα απ' όλες τις περιόδους της ενασχόλησής του με τη ζωγραφική. Εξαιρετικό παράδειγμα καλλιτέχνη που κατάφερε να συνδυάσει τόσο σοφά στο έργο του την παράδοση με το κίνημα του μοντερνισμού.
10. Western Sequels, Art from the Lone Star State Αθήνα, Τέξας - Τέχνη από την Πολιτεία του Μοναχικού Αστεριού - ΑΣΚΤ
Η έκθεση που παρουσιάζεται στο Εργοστάσιο της Καλών Τεχνών μας συστήνει, απρόσμενα, μερικούς από τους πιο ανήσυχους Τεξανούς καλλιτέχνες της εποχής. Οι σαράντα πέντε δημιουργοί, με έργα εξαιρετικής δύναμης, αποκαλύπτoυν τις αντιφάσεις της αμερικανικής πολιτείας, δίνοντας στους μύθους της Άγριας Δύσης και στη μανία της αμερικανικής λαϊκής κουλτούρας με τη θρησκεία, την οπλοχρησία και την κατανάλωση την πικρή διάσταση του αδιεξόδου, της αλληγορίας και της συντριβής.
σχόλια