Architects Talk 2022: Όταν η ουσία της αρχιτεκτονικής συναντά τις σύγχρονες αλλαγές και ανησυχίες

Emerging realities // What’s happening out there?

Αυτή ήταν η φράση που σκέπαζε σαν ιδεολογική ομπρέλα όλα τα πάνελ που τα συνέθεταν τα σημαντικοί εκπρόσωποι της αρχιτεκτονικής του τόπου μας. Από την επείγουσα ανάγκη της βιωσιμότητας, στο μέλλον της εργασίας, οι συνθήκες της οποίας άλλαξαν τόσο πολύ μετά την πανδημία, μέχρι την λεγόμενη “leisure architecture” και τα resorts, το σύγχρονο πρόσωπο των επενδύσεων, η διάσωση του Eλληνικού Καλοκαιριού μέσα από βιώσιμα μοντέλα ανάπτυξης, ενώ υπήρξε και ένα materiality section και η συζήτηση τελείωσε με το βλέμμα στραμμένο προς το παρόν αλλά και το μέλλον που αυτό εξασφαλίζει με δύο πάνελ που ανέλυσαν τα νέα μοντέλα ζωής και τον τρόπο με τον οποίο έρχεται η αρχιτεκτονική να τα εξυπηρετήσει.

Σε ένα τοπίο με νέες, αναδυόμενες πραγματικότητες, το event “Emerging realities” επιχειρεί να εξερευνήσει  τις αλλαγές που αποτυπώνονται στο αρχιτεκτονικό έργο, πάντα σε σχέση με τον άνθρωπο, την κοινωνία και τις “αόρατες” παραμέτρους που το επηρεάζουν.

Sustainability

Σε αυτό το ημερολόγιο του Architects Talk, ο χρόνος δεν θα μετρηθεί με μέρες ή ώρες αλλά σε Πάνελ. Στο Πάνελ 1 η Μαρία Καλτσά του ARC NEST, ο Παναγιώτης Παλιούρας του DCARBON, o Θωμάς Δοξιάδης του doxiadisplus και η Sandra Baer της DIMAND, διερεύνησαν τις σύγχρονες έννοιες της βιωσιμότητας, τη σημασία της φετινής βράβευσης του Francis Kere στα βραβεία Pritzker, οι πιστοποιήσεις κτιρίων και τον τρόπο που οι άνθρωποι υποδέχονται και βιώνουν αυτές τις αλλαγές.

Τη συζήτηση ξεκίνησε η Sandra Baer oρίζοντας τη βιωσιμότητα που περιλαμβάνει την ανθρώπινη, περιβαλλοντική και οικονομική διάσταση. Χαρακτηριστική ήταν η φράση της “προσπαθούμε να γιατρέψουμε τον κόσμο με κάθε project”. O Παναγιώτης Παλιούρας αναγνώρισε πως η έννοια της βιωσιμότητας έχει ενσωματωθεί στο μυαλό των steakholders ενώ η Μαρία Καλτσά αναφέρθηκε ο ρόλος της εξοικονόμησης πόρων και εκπομπών των κτιρίων, που μπορεί να εξασφαλίσει μια καλή αρχιτεκτονική που προσδίδει έμφαση στη μείωση της κατανάλωσης. Τόνισε την πολύ σημαντική διαδικασία επαλήθευσης εκείνων των στοιχείων που ορίζουν ένα “πράσινο κτίριο”. Στο πάνελ υπογραμμίστηκε επίσης το όφελος που υπάρχει με τη συνεργασία των αρχιτεκτόνων και των επιστημόνων ενέργειας. Ενώ κατέληξαν πως η βιωσιμότητα έχει παγιωθεί σε τέτοιο βαθμό στις συνειδήσεις των επαγγελματιών της κατασκευής, που αποτελεί συστατικό εμπορικής επιτυχίας κτιρίων.

The Future of Work

Το δεύτερο πάνελ αφορούσε το μέλλον της εργασίας, όπου στοιχεία όπως η τηλεργασία ήρθαν για να μείνουν ενώ η υγεία και η ευεξία των εργαζομένων έχουν ανέβει κατακόρυφα στη σκάλα ιεράρχησης αξιών που καθορίζουν τη διαμόρφωση των σημερινών χώρων εργασίας. Η Ρένα Σακελλαρίδου (RS SPARCH) ξεκίνησε κάνοντας τον διαχωρισμό των Headquarters μιας εταιρείας από τη μελέτη κτιρίων για λογαριασμό ενός developer. Τα πρώτα διαφέρουν ως προς το εξής: φέρουν την εταιρική ταυτότητα, έχουν μάζα και αστική παρουσία. Ο Μιχάλης Μαυρολέων (A&M ARCHITECTS) αναφέρθηκε στην προτεραιότητα που δίνεται πλέον στον χρήστη του κτιρίου καθώς και για την εμφάνιση μιας καινούργιας ειδικότητας, των workplace strategists που δίνουν τις γενικές κατευθύνσεις για το σχεδιασμό του κτιρίου.

Ο Νικόλαος Τραβασάρος (Divercity Architects) μίλησε για μια πραγματικότητα που ζούμε οι περισσότεροι ως εργαζόμενοι, αφού το μεγαλύτερο κτιριακό απόθεμα γραφείων έχει χτιστεί πριν το 2010 άρα απαιτείται ανακαίνιση, αναβάθμιση του 80% των γραφείων. Ενώ ο Δημήτρης Κουτσόπουλος (DELOITTE) μίλησε για τη σημασία έλξης και συγκράτησης ταλέντων, όπου ο χώρος των γραφείων αλλά και η ποιότητα της ομάδας παίζουν έναν ισοδύναμο ρόλο. Η Έρη Μητσοστεργίου (ULI GREECE & Cyprus, αλλά και Savills) κατέληξε υπογραμμίζοντας πως δεν έχει έρθει το τέλος των γραφείων όπως προδικάζουν πολλοί, ενώ παράλληλα τόνισε τη σημασία των μεταφορών και των υποδομών για τη δημιουργία του concept της πόλης των 15 λεπτών.

Leisure Architecture & Resorts A

Το τρίτο πάνελ αφορούσε το “leisure architecture & resorts”. Bleisure, slow living, experience over location, είναι μερικές από τις τάσεις που υποστηρίζονται μέσω της αρχιτεκτονικής.  Ο Κωνσταντίνος Λαμπρινόπουλος (KLAB architecture) ξεκίνησε με τη διαπίστωση πως μας περισσεύουν τετραγωνικά κι ότι χτίζουμε περισσότερο απ’ όσο πρέπει. Ο Γιώργος Τσολάκης (TSOLAKIS ARCHITECTS) εξήγησε πως να τα βάλεις με τον πελάτη αφού έχει πάντα δίκιο τονίζοντας πως απαραίτητη προυπόθεση για επαναφορά στο παρών είναι η παραμετροποίηση.

Ο Τάσος Γεωργαντζής (URBAN SOUL PROJECT) έδωσε μια πιο αισιόδοξη νότα θυμίζοντας πως για να είσαι ινσταγκραμικός στα έργα σου θα πρέπει να πάρεις διαζύγιο από τις νόρμες. Συνέχισε ο Κωνσταντίνος Καραμπατάκης (K-STUDIO) υπερθεματίζοντας την άποψη ότι το Instagram έδωσε δύναμη στους αρχιτέκτονες. “Η ομορφιά δεν είναι κακό πράγμα” είπε καταλήγοντας. “Η σύγχρονη πολυτέλεια σημαίνει απόδραση από τον τόπο και τον χρόνο” συνέχισε ο Ρήγας Ποτηρόπουλος (POTIROPOULOS+PARTNERS).

Leisure Architecture & Resorts Β

Στο πάνελ που ακολούθησε με το ίδιο θέμα, που τη θέση της συντονίστριας της συζήτησης, Δανάης Μακρή, Content Director της Design Ambassador πήρε ο Γιάννης Τσάκαλος CEO της AQ Strategy που ξεκίνησε ρωτώντας κατά πόσο η αρχιτεκτονική μπορεί να αποτελέσει στρατηγική επιλογή ενός επιχειρηματία προς μια βιώσιμη επένδυση στον τουρισμό.

Ο Σωτήρης Τσέργας (BLOCK 722) μίλησε για μια ολιστική προσέγγιση του γραφείου του που περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, τον επενδυτή, τον αρχιτέκτονα και το περιβάλλον. Από το ίδιο πάνελ, ο Σωτήρης Ανυφαντής (A2 ARCHITECTS) θύμισε πως προτεραιότητα του design είναι ο άνθρωπος και όχι το ίδιο το design. H Μαριαλένα Τσόλκα (TSOLKA ARCHITECTS) έφερε στο “τραπέζι” τα αιτήματα των καινούργιων γενιών Y, Z, την αναζήτηση εμπειρίας, την επαφή με τη φύση που πρέπει να ακουστούν από τους αρχιτέκτονες.

To σύγχρονο πρόσωπο των επενδύσεων

Στο 5ο πάνελ με moderator τη Δανάη Μακρή και θέμα “το σύγχρονο πρόσωπο των επενδύσεων” μαθαίνουμε σε ποιο στάδιο βρίσκονται μεγάλα έργα όπως το Ελληνικό, ο πύργος Πειραιά, η ανάπλαση του λιμανιού στη Θεσσαλονίκη. Η συζήτηση ξεκίνησε με τη διαπίστωση εκ μέρους του Τάσου Γεωργαντζή συν-ιδρυτή των Urban Soul Project, ότι η χώρα αναπτύσσεται με αρχηγό τον τουρισμό. Ακολουθούν οι κατασκευές με τα κτίρια γραφείων και τις κατοικίες. Η κριτική πάνω σε αυτή τη διαπίστωση διατυπώθηκε εκ μέρους του Θωμά Αμαργιανού (BETAPLAN) που ξεκίνησε λέγοντας πως μια νόμιμη ανάπτυξη δεν είναι και ηθική, θεωρώντας πως η βελτίωση της οικονομίας είναι αποσπασματική και όχι inclusive.

Εν συνεχεία ο Ηλίας Παπαγεωργίου (PILA STUDIO) και η Μαρία Δέδα (DEDA ARCHITECTS) αναφέρθηκαν στα μεγάλα έργα του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης ενώ στη συνέχεια η συζήτηση μεταφέρθηκε στη συνεργασία με μεγάλα ξένα γραφεία για την υλοποίηση αυτών των έργων. Μεγάλη εμπειρία σε τέτοιου είδους συνεργασίες είχε ο Θωμάς Αμαργιανός και το γραφείο του Betaplan (από τον Santiago Kalatrava το 2004, μέχρι τον Kengo Kuma στο Ελληνικό σήμερα) και ο οποίος τόνισε πως η σχέση ανάμεσα στα ελληνικά και τα μεγάλα ξένα γραφεία είναι αμφίδρομη. Όλοι συμφώνησαν πως τα ελληνικά γραφεία σήμερα, έχουν σοβαρή τεχνογνωσία και updated know-how.

To Eλληνικό Καλοκαίρι & Βιώσιμα μοντέλα ανάπτυξης

Το Ελληνικό Καλοκαίρι είναι μια συζήτηση που μόλις ξεκίνησε για την οποία η Design Ambassador και το Αrchisearch.gr επέλεξαν να συμβάλουν σε αυτή, προσκαλώντας γραφεία και αρχιτέκτονες που ζουν οι ίδιοι σε μικρά νησιά έστω και για μικρές περιόδους αποτελώντας μέρος της τοπικής κοινωνίας. Η όλη συζήτηση ξεκίνησε από μια ανάρτηση στα social media του Γιώργου Σπυρίδωνος (REACT Architects) και το άρθρο του Στάθη Καλύβα στην Καθημερινή για το Ελληνικό Καλοκαίρι. Ο Γιώργος είπε πως δεν υπάρχει πλέον ευγένεια και λεπτότητα στην τουριστική ανάπτυξη της Πάρου. Αφού οι επενδυτές έπαψαν να κάνουν αυτό που είναι απαραίτητο: να λαμβάνουν υπόψη τις τοπικές κοινωνίες.

Η Aude Mazelin (Mykonos Architects) έκανε τη διαπίστωση ότι η Μύκονος γλυστράει από τα χέρια των ντόπιων και ότι οι πρώτοι VIP που επένδυσαν στο νησί, φεύγουν. Το πιο σημαντικό, είπε ο Αριστείδης Ντάλλας (AD ARCHITECTS) είναι να ξέρεις ποιος είσαι και σε ποιους απευθύνεσαι ως τοποθεσία-brand. Αυτό είναι κάτι που οφείλουμε να κάνουμε όλοι μας σαν επαγγελματίες, προσέθεσε. Αυτό που συμφώνησαν όλοι είναι ότι υπάρχει ανάγκη κεντρικής στρατηγικής από την εκάστοτε κυβέρνηση το “που θέλουμε να πάμε” ως χώρα.

Το πάνελ παρουσίασε ο Γενικός Διευθυντής της MINDHAUS η οποία ανήκει στην V+O, Θεόφιλος Κυρατσούλης ο οποίος είπε πως “Δεν νοείται σωστός σχεδιασμός τουριστικού/ ξενοδοχειακού έργου χωρίς τη συμμετοχή του marketing ήδη από την πολύ αρχή.”  “Η Ελλάδα, και οι Κυκλάδες, δεν μπορούν να αποτελέσουν μόνο ησυχαστήριο – “playground” των απανταχού VIPs. Αντίθετα, η χώρα μας έχει τη δυνατότητα, και πρέπει, να είναι ένας συμπεριληπτικος προορισμός προστιθέμενης αξίας, για πολλές και διαφορετικές κατηγορίες επισκεπτών.”

New Living

Η αλλιώς τα νέα μοντέλα διαβίωσης στο σπίτι, τη γειτονιά και την πόλη. Η συζήτηση ξεκίνησε από τον Τηλέμαχο Ανδριανόπουλο (TENSE ARCHITECTURE NETWORK) και το concept της πόλης των 15 λεπτών. Και τόνισε πως η “πολυκεντρική” πόλη είναι ένα παλιότερο concept που αναβίωσε με την πανδημία όπου εκτιμήσαμε πάλι το τοπικό στοιχείο. Ο Αλέξης Βικέλας (VIKELAS ARCHITECTS) αναφέρθηκε στη σημασία της ποιότητας αυτών των 15 λεπτών (και των ανάλογων υποδομών που απαιτούνται για να επιτευχθεί) και ο Τσαμπίκος Πετράς (PETRAS ARCHITECTURE) μας επανέφερε στην πραγματικότητα: μας ενδιαφέρει η πόλη των 15 λεπτών αλλά είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί στην Αθήνα.

Μια πόλη που δεν είναι συμπεριληπτική τονίζει ο Αλέξης Βικέλας και η οποία πρέπει να οργανώσει παρεμβάσεις για άστεγους και ΑΜΕΑ, οι οποίοι αντιμετωπίζονται προς το παρόν σαν “πολίτες ενός κατώτερου Θεού”. Η συζήτηση έδειξε ανοδική κοινωνική κινητικότητα στη συνέχεια κι έφτασε στην πολυτέλεια. “Η αυθεντική πολυτέλεια κάνει τον εαυτό της να λησμονηθεί” ειπώθηκε.

Στην μετά-κόβιντ εποχή σημασία έχει η οικοσυναισθηματική νοημοσύνη και η προσέγγιση με γνώμονα τον άνθρωπο σε κάθε θέμα είπε η Στέλλα Πιερή (PIERIS ARCHITECTS) ενώ η Σοφία Κριμιζή (KSESTUDIO) τόνισε πως σε αυτήν την εποχή υπάρχει μεγαλύτερη ένταση στη χρήση δημόσιων και ιδιωτικών χώρων κι αυτό είναι ευεργετικό, κατέληξε.   

To συμπέρασμα όλων είναι ότι η καλή αρχιτεκτονική πρέπει να αναλαμβάνει σε κάθε προσέγγιση της υπόψιν τον άνθρωπο άρα ως επένδυση την τοπική κοινωνία αλλά και να υπακούει σε μια συγκροτημένη στρατηγική ανάπτυξης από την κεντρική διοίκηση, το κράτος.