Υπάρχουν τελικά σύνορα στη σεξουαλικότητα;

ADVERTORIAL

«Σύνορα» και «σεξουαλικότητα». Πώς μπορούν αυτές οι δύο λέξεις να συνυπάρχουν εκφράζοντας την ανάγκη των σύγχρονων κοινωνιών να αποδεχτούν το διαφορετικό και να κάνουν τη συμπερίληψη κανόνα στη συμπεριφορά; Η επιστημονική κοινότητα αναζητά τις δικές της απαντήσεις μέσα από το 3^ο Διεπιστημονικό Συνέδριο «Τα Σύνορα της Σεξουαλικότητας», που διεξήχθη  διαδικτυακά στις 16 και 17 Μαΐου 2023.

Μάλιστα η ίδια η επιλογή της ημερομηνίας - στις 17 Μαΐου είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, Αμφιφοβίας και Τρανσφοβίας – ήταν μια δήλωση αναγνώρισης της ατομικής ελευθερίας στην επιλογή σεξουαλικού προσανατολισμού.

Στόχος του Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε για 3^η χρονιά, είναι η προώθηση, η ενθάρρυνση και η υποστήριξη των υψηλότερων προτύπων της πρακτικής, της έρευνας, της εκπαίδευσης και της ηθικής στη μελέτη της ανατομίας, φυσιολογίας και παθοφυσιολογίας. Αυτό σημαίνει ότι η ίδια η Επιστήμη γίνεται κομμάτι της Κοινωνίας και δεν λειτουργεί σαν αποκομμένο τμήμα της αναγνωρίζοντας τη δική της ευθύνη στην έννοια – γιατί όχι και τον επαναπροσδιορισμό – της σεξουαλικότητας. Άλλωστε, στην όλη προσέγγιση είναι σημαντικός ο ρόλος των ψυχολογικών και κοινωνικών διαστάσεων της σεξουαλικότητας που τελικά καθορίζει τη σύγχρονη μορφή των διαπροσωπικών σχέσεων.

Η Gilead Sciences δε θα μπορούσε να απέχει από μια τέτοια συζήτηση και μάλιστα η συμμετοχή της υπήρξε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα καθώς επικεντρώθηκε στον ιό HIV και τον τρόπο που αντιμετωπίζονται σήμερα άνθρωποι που ζουν με τον ιό. Στο Δορυφορικό της Συμπόσιο με θέμα «Κοινότητες, συμπερίληψη και πρόσβαση στη φροντίδα υγείας για τα άτομα που ζουν με τον HIV» πήραν μέρος  επαγγελματίες της υγείας αλλά και εκπρόσωποι του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή» μεταφέροντας καθένας τη δική του οπτική για να περιγράψουν τελικά με έναν ολιστικό τρόπο την πραγματικότητα στη σύγχρονη κοινωνία.

Μια πραγματικότητα που δυστυχώς απέχει ακόμα από την αποδοχή και την αποστιγματοποίηση. Όπως ανέφερε η Κατερίνα Αργυράκη (Παθολόγος Λοιμωξιολόγος Διευθύντρια ΕΣΥ, Παθολογική κλινική- Εξωτερικό ιατρείο HIV λοίμωξης ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία») «Δεν θα ήταν υπερβολή να θεωρήσουμε ότι η σύγχρονη θεραπεία για τον HIV (αντιρετροϊκή θεραπεία) αποτελεί πραγματική επανάσταση στην αντιμετώπιση της νόσου. Σήμερα, ένα άτομο με HIV που λαμβάνει ανελλιπώς την αγωγή του, πρόκειται να ζήσει όσο και οποιοσδήποτε άλλος συνομήλικός του. Θα φανταζόταν λοιπόν κάποιος ότι αυτά τα σπουδαία νέα, θα οδηγούσαν στην οριστική εξάλειψη του στίγματος που βιώνουν τα άτομα με HIV. Δυστυχώς όμως φαίνεται να απέχουμε ακόμα ως κοινωνία από την πλήρη κοινωνική αποδοχή και συμπερίληψή τους. Το στίγμα παραμένει ο κοινός παρονομαστής, η αγωνία που επηρεάζει την καθημερινότητα των περισσότερων ατόμων με HIV, ανεξάρτητα από το αν είναι άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, ετεροφυλόφιλοι, μετανάστες, γυναίκες, άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών.  Όσοι ζουν με τον ιό, συχνά αναγκάζονται να το αποκρύψουν, τόσο από το οικογενειακό όσο και από το κοινωνικό τους περιβάλλον, ώστε να αποφύγουν την περιθωριοποίηση και τις διακρίσεις».

Δεν είναι όμως μόνο η εξάλειψη του στίγματος που αποτελεί πρόκληση για τις κοινωνίες μας. Είναι κρίσιμης σημασίας οι επαρκώς στελεχωμένες Μονάδες Λοιμώξεων ώστε να μπορούν να διαχειριστούν κάθε περίπτωση, όπως τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. «Σημαντικό εμπόδιο είναι οι δυσκολίες επικοινωνίας λόγω γλώσσας. Πολλοί μετανάστες δε μιλούν αγγλικά και οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας δεν μιλούν γαλλικά. Η βοήθεια μεταφραστών είναι αναγκαία και πολύτιμη για το έργο των Επαγγελματιών Υγείας» σημείωσε στην εισήγησή του ο Χαράλαμπος Ντάφλος (Νοσηλευτής, MPH, PhD(c), Μονάδα Λοιμώξεων ΓΝΑ «Κοργιαλένειο – Μπενάκειο» Ε.Ε.Σ.) «Μείζον πρόβλημα είναι η πρόσβαση των φιλοξενουμένων από τα camps. Η τακτική παρακολούθηση, η σταθερή χορήγηση ART, η διασύνδεση με άλλες ειδικότητες και η άμεση επίλυση λοιπών θεμάτων υγείας, εμποδίζονται από την αδυναμία πρόσβασης, επικοινωνίας ή άμεσης προσέλευσης στη Μονάδα Λοιμώξεων».

Εξάλλου, ο μετακινούμενος πληθυσμός που περιλαμβάνει φορείς διαφορετικών ασθενειών – ανάμεσα σε αυτές και ο ιός HIV – δύσκολα θα αναζητήσει βοήθεια σε δομές υγείας. Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό που τόνισε στο Συμπόσιο της Gilead Science ο Guillermo Morán Pérez - σύμβουλος σεξουαλικής υγείας και πολιτισμικός διαμεσολαβητής (Ref Checkpoint), συντονιστής του προγράμματος στέγασης για την τρανς κοινότητα και τους ανθρώπους που ζουν με HIV: «Ήδη από την έναρξη του Ref Checkpoint, αντιληφθήκαμε τις ελλείψεις στις υπηρεσίες υγείας για τους μετακινούμενους πληθυσμούς. Γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι υπάρχουν πρόσφυγες που είχαν διαγνωστεί με HIV στη χώρα τους, αλλά λόγω του φόβου απέλασης δε ζήτησαν ποτέ βοήθεια στην Ελλάδα μέχρι που έμαθαν για εμάς ή άρχισαν να έχουν σοβαρά συμπτώματα. Η απειλή που νιώθουν έχει τρεις διαφορετικές αιτίες: ο κοινωνικός ρατσισμός, ο κρατικός-δομικός ρατσισμός, αλλά και ο ρατσισμός από την ίδια τους την κοινότητα».

Γίνεται σαφές ότι ο κοινωνικός αποκλεισμός των φορέων με HIV είναι ένα θέμα που πρέπει να μας απασχολεί, καθώς μετατρέπει την ίδια την ασθένεια από ιατρικό πρόβλημα σε καθαρά κοινωνικό, συνδέοντας μέχρι σήμερα τους ασθενείς με «αντικανονικές συμπεριφορές». Ο Γιώργος Κεράτσας - κοινωνικός ψυχολόγος, υπεύθυνος επικοινωνίας του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή» περιέγραψε πολύ πετυχημένα τη μορφή που λαμβάνει σήμερα η ίδια ασθένεια «Ο HIV σήμερα είναι μια κατάσταση υγείας με πρόσημο περισσότερο κοινωνικό παρά ιατρικό. Το στίγμα που συνοδεύει τον ιό συνήθως δεν έχει να κάνει με το φόβο για τη νόσο, αλλά με τις υποδηλώσεις ταυτοτήτων, απότοκο ίσως των απαρχών της πανδημίας AIDS: στην κοινωνική συνείδηση συνδέεται ακόμη με ταυτότητες σαν αυτή του gay άνδρα ή του χρήστη/της χρήστριας ουσιών. Εξαιτίας του πώς έχει διαμορφωθεί η κοινωνική αναπαράσταση του ιού, ο HIV φέρει μέχρι και σήμερα ένα βαρύ, αρνητικά φορτισμένο, ηθικό και κοινωνικό φορτίο. Για το κοινωνικό φαντασιακό, δεν είναι απλώς ένας ιός, αλλά η τιμωρία ενοχοποιημένων συμπεριφορών που παρεκκλίνουν από τις νόρμες. Τα άτομα που ζουν με HIV δεν κινδυνεύουν πλέον από τον ίδιο τον ιό, αλλά από το στίγμα, γεγονός που συνηγορεί στο ότι οι παρεμβάσεις για τον HIV πρέπει να θέτουν στο επίκεντρο την έννοια της κοινότητας και τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες».

Τελικά δε γίνεται να ανατραπεί αυτή η τάση μη αποδοχής, αποκλεισμού και ταύτισης με «μη – κανονιστικές απολαύσεις» αν δεν ενταχθούν οι κοινότητες τις οποίες πλήττει ο ιός, στην προσπάθεια αντιμετώπισής του. «Θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι οι απαντήσεις των κοινοτήτων αυτών έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να ανακοπεί η πανδημία του AIDS. Το γεγονός αυτό, μαζί με το κίνημα της από-ψυχιατρικοποίησης, απέδειξε τη σημασία της εφαρμογής της κοινοτικής προσέγγισης στην υγεία. Συνεπώς, και η καταπολέμηση του στίγματος δεν μπορεί παρά να βασιστεί στην ισότιμη συμμετοχή των κοινοτήτων που πλήττονται από τον HIV σε κάθε κέντρο αποφάσεων που τις αφορά.» ανέφερε ο Αντώνης Πούλιος - κλινικός ψυχολόγος, M.Sc., Ph.D. και ψυχαναλυτής, Επιστημονικός υπεύθυνος του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή».

Το Δορυφορικό Συμπόσιο της Gilead Sciences έδωσε μία σημαντική ευκαιρία για μία ακόμη χρονιά για μια εξαιρετική συζήτηση γύρω από το στίγμα και τις διακρίσεις που επηρεάζουν τα άτομα με HIV και την καθημερινή ζωή τους. Ένας ιός που μέχρι σήμερα για κάποια μέλη της κοινωνίας – λανθασμένα – συνδέεται αποκλειστικά με την σεξουαλικότητα και μάλιστα με εκείνη τη σεξουαλικότητα που «τιμωρεί», «εκδικείται» και οδηγεί στην καταστροφή. Εκείνο που κατέδειξε το πάνελ της Gilead Sciences είναι ο αποκλεισμός των ατόμων από τις κοινωνίες και η ανάγκη για απόκρυψη της ασθένειας με τον φόβο του στίγματος. Κατέδειξε όμως και κάτι ακόμα αληθινά ειρωνικό: ότι η επιστήμη τελικά κάνει μεγαλύτερα βήματα στην ιατρική αντιμετώπιση μιας ασθένειας που θεωρείτο μοιραία πριν από λίγα χρόνια, σε σχέση με την ίδια την κοινωνία που εξακολουθεί να καταδικάζει σε κοινωνικό θάνατο. Κάθε άτομο που ζει με HIV που λαμβάνει τη θεραπεία του και δεν έχει ανιχνεύσιμο ιό στο αίμα του, δεν μεταδίδει τον ιό στο σύντροφό του. Το μήνυμα undetectable=untransmissible (U=U) αποτελεί εφαλτήριο για να προχωρήσουμε στην άρση του στίγματος και των διακρίσεων, εξασφαλίζοντας τις προϋποθέσεις για να μπορεί ο καθένας να ζει τη ζωή του όπως επιθυμεί χωρίς περιορισμούς και φόβο.