Η μελέτη του μαργαριτοφόρου οστράκου Pinctada radiata, ενός θαλάσσιου δίθυρου μαλακίου προερχόμενου από την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, αναδεικνύει τη σημασία της κατανόησης της προσαρμογής ξενικών ειδών στη Μεσόγειο. Το είδος αυτό έχει εγκατασταθεί στη Μεσόγειο από τον 19ο αιώνα και έχει σημαντική παρουσία στον Ευβοϊκό Κόλπο, με επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και την αλιευτική δραστηριότητα της περιοχής.
Δύο πρόσφατες μελέτες του υποψηφίου διδάκτορα στη θαλάσσια βιολογία, Δημήτρη Πάφρα, επικεντρώθηκαν στην αναπαραγωγή και την πληθυσμιακή δομή του Pinctada radiata. Η πρώτη μελέτη καταγράφει τον αναπαραγωγικό κύκλο του οστράκου στην Ελλάδα, δείχνοντας πως η αναπαραγωγή του συνδέεται με περιβαλλοντικές παραμέτρους, όπως η θερμοκρασία του νερού. Η δεύτερη μελέτη αναλύει την πληθυσμιακή δομή του είδους στον νότιο Ευβοϊκό Κόλπο, εντοπίζοντας κρίσιμες περιοχές για την επιβίωση και αναπαραγωγή του, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διαμόρφωση στρατηγικών διαχείρισης.
Τα ευρήματα της έρευνας του Δημήτρη Πάφρα προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την προσαρμογή των ξενικών ειδών σε νέες περιβαλλοντικές συνθήκες και συμβάλλουν στη διαμόρφωση στρατηγικών προστασίας των τοπικών οικοσυστημάτων. Παράλληλα, παρέχουν μια βάση δεδομένων που μπορεί να αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη αειφόρων πρακτικών διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων στη Μεσόγειο, ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη αλιευτική δραστηριότητα.
Η μελλοντική έρευνα θα επεκταθεί και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, εξετάζοντας την προσαρμογή του Pinctada radiata σε διαφορετικά οικοσυστήματα, ενώ θα διερευνήσει την αλληλεπίδρασή του με τα τοπικά ενδημικά είδη. Αυτό αναμένεται να προσφέρει νέα εργαλεία για τη διαχείριση και την προστασία των θαλάσσιων πόρων.
Ακολουθεί η αποκαλυπτική συζήτηση της LiFO με τον Δημήτρη Πάφρα για το μοναδικό είδος Pinctata radiata:
- Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το μαργαριτοφόρο όστρακο (Pinctada radiata), το οποίο αποτελεί το αντικείμενο της έρευνάς σας;
- Το μαργαριτοφόρο όστρακο, Pinctada radiata κοινώς “στρειδόχτενο” ή “καλόχτενο”, είναι ένα είδος θαλάσσιου δίθυρου μαλακίου που προέρχεται από την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Εισήχθη στη Μεσόγειο κατά τον 19ο αιώνα και από τότε έχει εξαπλωθεί και εγκατασταθεί σε πολλές περιοχές. Το είδος αυτό συναντάται κυρίως σε ρηχά νερά μέχρι 25 μέτρα βάθος. Η συλλογή του είναι σχετικά εύκολη, καθώς μπορεί να πραγματοποιηθεί με το χέρι μέσω αυτόνομης και ελεύθερης κατάδυσης. Το μέγεθος του κελύφους κυμαίνεται συνήθως από 0,4 έως 0,7 εκατοστά, αν και μπορεί να φτάσει και πάνω από 10 εκατοστά, ενώ ο εξωτερικός του χρωματισμός είναι αρκετά μεταβλητός, παρουσιάζοντας αποχρώσεις πράσινου και καφέ.
- Πρόσφατα ολοκληρώσατε δύο επιστημονικές έρευνες που αφορούν το μαργαριτοφόρο όστρακο Pinctada radiata. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για τις έρευνες αυτές και τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο θέμα;
- Οι έρευνες που ολοκληρώσαμε εστιάζουν στην αναπαραγωγή και την πληθυσμιακή δομή του μαργαριτοφόρου οστράκου Pinctada radiata στον Ευβοϊκό Κόλπο. Το είδος αυτό είναι ξενικό στη Μεσόγειο αλλά παρουσιάζει ιδιαίτερη οικολογική και οικονομική σημασία. Η επιλογή του θέματος προέκυψε από την ανάγκη να καλυφθεί ένα σημαντικό κενό γνώσης σχετικά με τη βιολογία και την οικολογία του Pinctada radiata στη συγκεκριμένη περιοχή, ειδικά καθώς δεν υπήρχαν προηγούμενα δεδομένα από την Ελλάδα για την μελέτη της αναπαραγωγής.
- Τι ακριβώς περιλάμβαναν αυτές οι δύο έρευνες και ποια είναι τα κύρια αποτελέσματα που προέκυψαν;
- Η πρώτη μελέτη επικεντρώθηκε στον αναπαραγωγικό κύκλο του Pinctada radiata. Είναι η πρώτη φορά που πραγματοποιείται τέτοια έρευνα στην Ελλάδα και μας έδωσε σημαντικά δεδομένα για το πώς το είδος αυτό προσαρμόζεται στις περιβαλλοντικές συνθήκες του Ευβοϊκού Κόλπου. Βρήκαμε ότι η αναπαραγωγική δραστηριότητα του οστράκου συνδέεται στενά με περιβαλλοντικές παραμέτρους, όπως η θερμοκρασία του νερού. Αυτά τα αποτελέσματα είναι κρίσιμα για τη διαχείριση και την προστασία του είδους.
Η δεύτερη μελέτη ασχολήθηκε με την πληθυσμιακή δομή του Pinctada radiata στον νότιο Ευβοϊκό Κόλπο. Αναλύσαμε τη γεωγραφική κατανομή και τη δυναμική του πληθυσμού και διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν κρίσιμες περιοχές για την επιβίωση και την αναπαραγωγή του είδους, κάτι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαμόρφωση στρατηγικών διαχείρισης.
- Πείτε μας πώς δημιουργούνται τα μαργαριτάρια. Είναι κάτι που συναντάμε στον Ευβοϊκό Κόλπο;
- Τα μαργαριτάρια δημιουργούνται όταν ένα ξένο σώμα, όπως ένας κόκκος άμμου ή κάποιο παράσιτο, εισέλθει στο εσωτερικό του οστράκου. Ο οργανισμός αρχίζει να εκκρίνει στρώματα ασβεστίου γύρω από το ξένο σώμα για να το απομονώσει και να το προστατεύσει από το εσωτερικό του. Η ουσία αυτή ονομάζεται μάργαρο. το όστρακο συνεχίζει να περιβάλλει το ξένο σώμα με διαδοχικά στρώματα μάργαρου, ώσπου τελικά σχηματίζεται το πολυπόθητο και όμορφο μαργαριτάρι. Στον Ευβοϊκό Κόλπο, αν και το Pinctada radiata δεν είναι γνωστό για την παραγωγή εμπορικών μαργαριταριών, η διαδικασία σχηματισμού μαργαριταριών μπορεί να συμβεί, όπως και σε άλλα είδη του γένους Pinctada.
- Ποια είναι η σημασία των μέχρι στιγμής αποτελεσμάτων σας για την περιοχή του Ευβοϊκού Κόλπου και γενικότερα για την αλιευτική δραστηριότητα στη Μεσόγειο;
- Τα αποτελέσματα είναι σημαντικά γιατί παρέχουν μια βάση δεδομένων που για το είδος στην Ελλάδα. Αυτή η πληροφορία μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη διαχειριστικών πρακτικών όχι μόνο για τον Ευβοϊκό, αλλά και για άλλες περιοχές της Μεσογείου με παρόμοια οικολογικά χαρακτηριστικά. Επιπλέον, η περιοχή του Ευβοϊκού Κόλπου δέχεται έντονη αλιευτική πίεση, και η κατανόηση της οικολογίας του Pinctada radiata μπορεί να προσφέρει μια νέα πηγή εισοδήματος για τους αλιείς, κάτι που είναι σημαντικό για την οικονομική βιωσιμότητα της περιοχής.
- Πώς κρίνετε την επικαιρότητα των ερευνών σας και την τρέχουσα κατάσταση στον Ευβοϊκό Κόλπο;
Η επικαιρότητα των ερευνών μας είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις αυξανόμενες πιέσεις που δέχονται οι θαλάσσιοι πόροι λόγω υπεραλίευσης και περιβαλλοντικών αλλαγών. Η έρευνα στο Pinctada radiata βοηθά στην κατανόηση της προσαρμοστικότητας των ξενικών ειδών σε νέες περιβαλλοντικές συνθήκες και στη διαμόρφωση στρατηγικών για την προστασία των τοπικών οικοσυστημάτων. Επίσης, με τις νέες περιβαλλοντικές προκλήσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η έρευνα αυτή είναι πιο σημαντική.
- Τι προβλέπετε για το μέλλον της έρευνάς σας;
Σκοπεύω να συνεχίσω την έρευνά μου επεκτείνοντάς την σε άλλες περιοχές της Ελλάδας για να δούμε πώς το Pinctada radiata προσαρμόζεται σε διαφορετικά οικοσυστήματα. Επίσης, θέλω να εξετάσω την αλληλεπίδραση του οστράκου με τα τοπικά οικοσυστήματα και τα ενδημικά είδη, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το οικολογικό του αποτύπωμα. Το διδακτορικό μου στοχεύει να προσφέρει χρήσιμα εργαλεία για τη διαχείριση και προστασία του είδους, συμβάλλοντας έτσι στην αειφορία της αλιευτικής δραστηριότητας.
