Όταν ο Avi Haroush άκουσε το κουδούνι της πόρτας του και αντίκρισε ισραηλινούς στρατιωτικούς στο κατώφλι του, αμέσως κατάλαβε ότι ο 20χρονος γιος του, Reef, που είχε σταλεί στη Γάζα, ήταν νεκρός. Όμως αυτό που δεν περίμενε ήταν η ερώτηση που του έκαναν αφότου τον ενημέρωσαν.
«Θα θέλατε οι γιατροί να αποσπάσουν και να καταψύξουν το σπέρμα του γιου σας;», τον ρώτησαν οι Ισραηλινοί στρατιωτικοί, πληροφορώντας τον ότι θα μπορούσε στο μέλλον να χρησιμοποιήσει το γενετικό υλικό του γιου του για να κάνει ένα εγγόνι, μέσω τεχνητής γονιμοποίησης.
Κάπως έτσι, μέσα στη θλίψη του ο, ο Harush παρηγορήθηκε από την ιδέα της διατήρησης μιας ζωντανής μνήμης του παιδιού του και δεν άργησε να πει το «ναι».
«Ήταν κάτι που μας έκανε να νιώθουμε καλύτερα, γνωρίζοντας ότι θα μπορούσαμε να αποκτήσουμε το παιδί του Reef», δήλωσε ο Harush στους New York Times.
Καθώς οι εχθροπραξίες στη Γάζα συνεχίζονται από τις 7 Οκτωβρίου του 2023, περίπου 43.000 Παλαιστίνιοι και 1.200 Ισραηλινοί έχουν χάσει τη ζωή τους σε αυτό το διάστημα. Όμως πέρα από τα αποκαρδιωτικά στατιστικά, ο κάθε ένας από αυτούς τους θανάτους αφήνει ανεπανόρθωτα κενά στις ζωές δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Στο Ισραήλ, ωστόσο, η κυβέρνηση και ο στρατός έχουν θεσπίσει ένα νέο πρωτόκολλο από την έναρξη του πολέμου που δίνει ένα είδος ελπίδας για τις οικογένειες που πενθούν. Πλέον, όταν ο ισραηλινός στρατός, ειδοποιεί την οικογένεια για το θάνατο ενός στρατιώτη, τους προσφέρει αμέσως και τη δυνατότητα να διατηρήσουν οι γιατροί το σπέρμα του νεκρού.
Φυσικά, η πρωτοβουλία αυτή είναι αδιανόητη για τους πενθούντες στη Γάζα, όπου η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ έχει σχεδόν καταστρέψει το σύστημα υγείας της και οι γιατροί κάνουν χειρουργικές επεμβάσεις χωρίς αναισθησία.
Τα ηθικά ερωτήματα της μεταθανάτιας πατρότητας
Η προοπτική της τεκνοποίησης με το σπέρμα ενός νεκρούςστρατιώτη, ειδικότερα όταν δεν έχει δώσει ο ίδιος την άδεια, δημιουργεί πολλά ηθικά, αλλά και νομικά, ερωτήματα.
Από την έναρξη του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, έχουν υπάρξει περισσότερες από 200 περιπτώσεις μεταθανάτιας ανάκτησης σπέρματος στο Ισραήλ, σύμφωνα με στοιχεία που συνέλεξε στις αρχές Νοεμβρίου για το Υπουργείο Υγείας η Δρ Talia Eldar-Geva, ειδικός σε θέματα γονιμότητας και γιατρός. Επειδή πολλοί από τους στρατιώτες ήταν νέοι και ανύπαντροι, στο 81% των περιπτώσεων το αίτημα διατήρησης γίνεται από τους γονείς.
Μία παρόμοια πολιτική έχει υιοθετήσει και η Ουκρανία, με τους στρατιώτες της να καταψύγουν το σπέρμα τους πριν ριχθούν στη μάχη. Νωρίτερα φέτος, το κοινοβούλιο της χώρας ψήφισε νόμο που επιτρέπει στους συντρόφους των πεσόντων να χρησιμοποιούν το σπέρμα μετά θάνατον.
Ωστόσο, ορισμένοι Ισραηλινοί εμπειρογνώμονες υποστηρίζουν ότι η μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος παραβιάζει την ιατρική αυτονομία των στρατιωτών, οι οποίοι συνήθως δεν έχουν δώσει άδεια για τη διατήρηση του σπέρματός τους. Λένε επίσης ότι αυτή η πρακτική θα φέρει στον κόσμο μια γενιά παιδιών που θα γεννηθούν χωρίς να έχουν ποτέ ζωντανό πατέρα.
«Το να είσαι γονιός δεν έχει να κάνει μόνο με το να μεταβιβάσεις το DNA σου στην επόμενη γενιά», δήλωσε στους New York Times ο Gil Siegal, διευθυντής του Κέντρου Υγείας και Βιοηθικής στο Κολέγιο Kiryat Ono στο Ισραήλ. «Πολλοί άνθρωποι θα έλεγαν: «Αν δεν είμαι εδώ για να μεγαλώσω το παιδί, γιατί να θέλω να γίνει αυτό;»».
«Ας ακούσουμε τη φωνή των ζωντανών»
Από την άλλη πλευρά, κάποιοι ισραηλινοί δικηγόροι υποστηρίζουν ότι οι επιθυμίες των πενθούντων πρέπει να λαμβάνουν προτεραιότητά έναντι των άγνωστων επιθυμιών του νεκρού.
«Ας ακούσουμε τη φωνή των ζωντανών», είπε η Tamar Katz, η οποία διδάσκει δίκαιο και βιοηθική στο Technion - Ισραηλινό Ινστιτούτο Τεχνολογίας.
Η τεχνική εξαγωγής είναι απλή και χρονολογείται από το 1980, όταν ένας γιατρός στην Καλιφόρνια διατήρησε το σπέρμα ενός νεαρού άνδρα που ήταν εγκεφαλικά νεκρός, έπειτα από αυτοκινητιστικό ατύχημα. Από τότε, αρκετές χώρες, όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Σουηδία, έχουν αμφισβητήσει κατά πόσον ένας νεκρός μπορεί να δώσει τη συγκατάθεσή του και έτσι απαγόρευσαν τη διαδικασία.
Για την εξαγωγή σπέρματος, ένας γιατρός διενεργεί βιοψία στο πτώμα, αφαιρεί ένα τετράγωνο ιστού όρχεως, αφαιρεί δείγματα σπέρματος και τα καταψύχει σε δεξαμενές υγρού αζώτου. Το σπέρμα μπορεί να παραμείνει βιώσιμο για 24 έως 48 ώρες μετά τον θάνατο ενός άνδρα, σύμφωνα με τους γιατρούς που εκτελούν τη διαδικασία, αν και όσο πιο σύντομα ληφθεί, τόσο πιο πιθανό είναι να οδηγήσει σε επιτυχή σύλληψη αργότερα.
Στο Ισραήλ, η μεταθανάτια λήψη σπέρματος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2002, όταν οι γονείς ζήτησαν άδεια από το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ για να καταψύξουν το σπέρμα του 20χρονου γιου τους, Κίβαν Κόεν, ο οποίος είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας. Πέντε χρόνια αργότερα, ένα ισραηλινό αστικό δικαστήριο αποφάσισε ότι οι γονείς του κ. Κοέν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το κατεψυγμένο σπέρμα για να φέρουν στον κόσμο ένα εγγόνι και πήραν συνέντευξη από περίπου 200 γυναίκες πριν επιλέξουν μια παρένθετη μητέρα.
Η διατήρηση σπέρματος πλέον πιο εύκολη από ποτέ
Μέχρι πέρυσι, οι ισραηλινές οικογένειες έπρεπε να υποβάλουν αίτηση σε δικαστήριο αν ήθελαν να καταψύξουν το σπέρμα του γιου τους μετά θάνατον. Όμως μετά την έναρξη του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, το Υπουργείο Υγείας του Ισραήλ, αναγνωρίζοντας το σύντομο χρονικό διάστημα κατά το οποίο το σπέρμα παραμένει βιώσιμο, αφαίρεσε αυτό το νομικό «εμπόδιο».
Για ορισμένες οικογένειες, απλά και μόνο η συμφωνία για την ανάκτηση σπέρματος φέρνει μια μικρή ανακούφιση. Δε γνωρίζουν αν θα χρησιμοποιήσουν ποτέ το γενετικό υλικό, αλλά η επιλογή να διατηρήσουν αυτή την πιθανότητα τους βοηθά να αισθάνονται συνδεδεμένοι όχι μόνο με το παρελθόν, αλλά και το μέλλον της οικογένειας.
«Αν η κοπέλα του γιου μου πει: ''Θέλω να χρησιμοποιήσω το σπέρμα του'', θα με κάνει ευτυχισμένο», δήλωσε ο Avi Termin, πατέρας του 28χρονου Shay, που σκοτώθηκε στη νότια Γάζα τον περασμένο Δεκέμβριο. «Δε θέλω να την πιέσω. Θέλω να της δώσω την ευκαιρία να αποφασίσει η ίδια αν θέλει να χρησιμοποιήσει το σπέρμα του ή να αφήσει τη μνήμη του Shay ως έχει».
Ενώ η μεταθανάτια ανάκτηση σπέρματος δεν απαιτεί πλέον νομική άδεια, η χρήση του για τη σύλληψη ενός παιδιού απαιτεί. Οι οικογένειες και οι σύντροφοι του νεκρού πρέπει να υποβάλουν αίτηση σε αστικό δικαστήριο και να προσφέρουν ουσιαστικές αποδείξεις ότι ο αποθανών ήθελε να αποκτήσει παιδί.
Πολλοί άνδρες δεν θέλουν να κάνουν παιδιά «από τον τάφο»
Ωστόσο, παρότι η ανάκτηση σπέρματος σίγουρα δίνει ανακούφιση στις περισσότερες οικογένειες, η αλήθεια είναι ότι σημαντικός αριθμός δεν επιθυμεί να κάνει παιδιά μετά θάνατον.
Ερευνητές του Ακαδημαϊκού Κολλεγίου Ashkelon εξέτασαν φέτος 600 Εβραίους άνδρες ηλικίας 18 έως 50 ετών σχετικά με το θέμα. Μεταξύ 507 ανδρών, το 47% δεν ήθελε να ζητήσουν οι γονείς τους να καταψύξουν μεταθανάτια το σπέρμα τους, ενώ το 38% το ενέκρινε. Ακόμα και οι άνδρες που βρίσκονταν σε μακροχρόνιες σχέσεις δεν ήταν σίγουροι, μιας και το 37 τοις εκατό δήλωσε αντίθετο στην ιδέα να ζητήσει η σύντροφός τους να καταψύξει το σπέρμα τους μετά θάνατον.
Με πληροφορίες από New York Times
