Τα νέα από το ταξίδι του Ζελένσκι στην Ουάσιγκτον έφτασαν στην Ουκρανία σε πραγματικό χρόνο.
Σε όλες τις γωνιές της χώρας - σε γραφεία και χαρακώματα, καφετέριες και εργοστάσια - οι άνθρωποι παρακολουθούσαν τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς να επιτίθενται στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με ισχυρισμούς ότι υπήρξε «ασεβής». Στις γραμμές του μετώπου, εν μέσω μονομαχιών πυροβολικού και εκρήξεων, όσοι μπορούσαν στράφηκαν στις εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων για να εκφράσουν την αγωνία τους για τον εσκεμμένο εξευτελισμό του προέδρου τους.
Ο «Andriy», αξιωματικός σε μυστική μονάδα με πρόσβαση στις συνομιλίες, λέει ότι η βαθμολογία του Ζελένσκι αυξήθηκε μεταξύ των στρατιωτών. «Δεν θυμάμαι την τελευταία φορά που κάποιος είπε, αυτό τελείωσε, ώρα να τα μαζέψουμε. Αντιθέτως, όλοι λένε ότι ο Σάνιτς [ψευδώνυμο του Ζελένσκι] τα πήγε καλά».
Ωστόσο, η καταστροφή στο Οβάλ Γραφείο έχει επίσης εγείρει φόβους ότι η Αμερική θα μπορούσε τώρα να προχωρήσει στην παύση της υποστήριξης προς την Ουκρανία και ερωτήματα σχετικά με το αν η Ευρώπη θα μπορούσε ποτέ να αντισταθμίσει. Μεταξύ της έκπληκτης ελίτ της Ουκρανίας υπάρχει μια αυξανόμενη συζήτηση σχετικά με το αν ο Ζελένσκι είναι ακόμη το κατάλληλο πρόσωπο για να ηγηθεί της χώρας. Σύμφωνα με έναν πρώην διπλωμάτη, «η πτώση του Ζελένσκι είναι πλέον αναπόφευκτη... επειδή είναι ενοχλητικά πεισματάρης και βασικά τον μίσησαν τόσο ο Τραμπ όσο και ο Πούτιν. Και οι δύο χρειάζονται κάποιον υποτακτικό στην Ουκρανία».
Ο Ζελένσκι βρίσκεται πλέον στη Βρετανία, όπου ήδη εχθές το απόγευμα συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό της χώρας Σερ Κιρ Στάρμερ. Σήμερα, οι δύο ηγέτες θα συμμετάσχουν σε σύνοδο κορυφής με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες στο Λονδίνο.
Πρόκειται για ηγέτες που έχουν υποστηρίξει δημοσίως τον Ζελένσκι. Ωστόσο, η επικείμενη σύνοδος είναι αυτή που θα δείξει πραγματικά πόσο αξιόπιστος παραμένει ο Ζελένσκι και αν η Ευρώπη έχει την αποφασιστικότητα να προσπαθήσει να υποστηρίξει στρατιωτικά την Ουκρανία χωρίς να διαθέτει πλήρη στήριξη από την Αμερική. Ο ήρωας της Ουκρανίας κινδυνεύει να μετατραπεί σε τραγική φιγούρα.
Στους πολιτικούς διαδρόμους του Κιέβου, οι αξιωματούχοι εμφανίζονται σε μεγάλο βαθμό εμβρόντητοι από τη σκαιή συμπεριφορά των Αμερικανών απέναντι στον ηγέτη τους.
Δεν υπήρχαν ποτέ αυταπάτες για τη μνησικακία που τρέφει ο Τραμπ για τον Ζελένσκι, οι ρίζες της οποίας βρίσκονται πιθανότατα στην παραπομπή του Τραμπ το 2019 με αφορμή την αποτυχημένη προσπάθειά του να πιέσει τον Ζελένσκι να ξεκινήσει ποινική έρευνα σε βάρος του Χάντερ Μπάιντεν, γιου του αντιπάλου του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του 2024.
Οι Ουκρανοί γνωρίζουν ότι ο Ζελένσκι χρειάστηκε να ασκήσει πιέσεις στον Εμανουέλ Μακρόν για να εξασφαλίσει ακόμη και μια συνάντηση με τον Αμερικανό πρόεδρο.
Οι συνομιλίες μεταξύ των δύο πλευρών αναφορικά με τη συμφωνία για την εκμετάλλευση των ορυκτών της Ουκρανίας ήταν τεταμένες όλη την προηγούμενη εβδομάδα - ο Τραμπ ήθελε να αποκτήσει τα δικαιώματα εξόρυξης ως αποπληρωμή ενός υποτιθέμενου χρέους ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ ο Ζελένσκι ζητούσε εγγυήσεις ασφαλείας από τις ΗΠΑ ως μέρος οποιασδήποτε συμφωνίας. Υπήρχε όμως η ελπίδα ότι είχε αρχίσει να σπάει ο πάγος μεταξύ των δύο.
Μια ημέρα νωρίτερα, σε μια πολύ πιο ήρεμη συνάντηση στον Λευκό Οίκο με τον Σερ Κιρ Στάρμερ, ο Τραμπ ισχυρίστηκε μάλιστα ότι δεν θυμόταν να αποκάλεσε τον Ουκρανό πρόεδρο «δικτάτορα». Επίσης, υπήρχε, επιτέλους, ένα προσυμφωνημένο κείμενο για τη συμφωνία για τα ορυκτά που επρόκειτο να υπογραφεί και είχε προγραμματιστεί ένα εορταστικό γεύμα στον Λευκό Οίκο.
Στην πορεία όμως, όλα κατέρρευσαν, καθώς ο Βανς και ο Ζελένσκι άρχισαν να διαφωνούν για το πώς ξεκίνησε ο πόλεμος της Ρωσίας. Ο Ουκρανός πρόεδρος ήθελε οι οικοδεσπότες του να καταλάβουν ότι αιτία δεν αποτέλεσε η απειλή της επεκτατικής στρατηγικής του ΝΑΤΟ, αλλά αυτό που πραγματικά οδήγησε στην απόφαση του Βλαντίμιρ Πούτιν να εισβάλλει στην Ουκρανία ήταν ο ιμπεριαλιστικός επεκτατισμός του.
Οι Αμερικανοί δεν ήθελαν καν να ακούσουν κάτι τέτοιο. Ο Ουκρανός ηγέτης το εξέλαβε ως εσκεμμένη άγνοια. Οι δε Αμερικανοί ερμήνευσαν τη στάση του ως απαράδεκτη περιφρόνηση.
Αν ο στόχος του Τραμπ και του Βανς ήταν να υπονομεύσουν την υποστήριξη προς το πρόσωπο του Ουκρανού προέδρου μεταξύ των απλών Ουκρανών πολιτών, φαίνεται πώς η προσπάθεια τους γύρισε μπούμερανγκ, τουλάχιστον προς το παρόν. Η συναισθηματική στάση του Zelensky την Παρασκευή μπορεί να μην ήταν λογική, αλλά άγγιξε πολλούς πολίτες μιας χώρας που έχει πληγωθεί ανεπανόρθωτα από τον πόλεμο.
Ακόμη και εκείνοι που παραδοσιακά αντιτίθεντο στον Ουκρανό πρόεδρο συστρατεύθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να τον επαινέσουν που υπερασπίστηκε τη χώρα.
Ορισμένοι Ουκρανοί έχουν ξεκινήσει ακόμη και τη συγκέντρωση χρημάτων για μια πυρηνική βόμβα. Η Ουκρανία βέβαια δεν είναι σε θέση να παράγει ένα τέτοιο όπλο, ακόμα κι αν το ήθελε: απέχει μια δεκαετία από το να αποκτήσει τις εγκαταστάσεις που χρειάζονται για τον εμπλουτισμό. Ωστόσο, αυτό δεν αποτέλεσε εμπόδιο για τη συγκέντρωση χρημάτων, με το σχετικό ταμείο να φτάνει τα 22,75 εκατομμύρια χρίβνα (550.000 δολάρια) σε διάστημα μόλις λίγων ωρών.
Σε αντίθεση με όλους τους άλλους, η ελίτ είναι πεπεισμένη. Ένας επιχειρηματίας μιλά για δυσπιστία και σοκ, σχολιάζοντας την αντιπαράθεση στον Λευκό Οίκο. Μια άλλη πηγή, ο πρώην διπλωμάτης που αναφέρθηκε προηγουμένως, λέει ότι η αντιπαράθεσε δεν είχε νικητές πέρα από τον Πούτιν: «Το πραγματικό ζήτημα τώρα είναι πώς και πότε ακριβώς θα κατακάτσει η σκόνη όσον αφορά την επιβίωση της Ουκρανίας ως κυρίαρχου ανεξάρτητου κράτους».
Ένας βουλευτής της αντιπολίτευσης παραδέχεται την έκπληξή του για την αντίδραση πολλών συναδέλφων του στο κοινοβούλιο, όπου, όπως λέει, οι περισσότεροι χαιρέτησαν δημόσια τη στάση του Ουκρανού προέδρου. «Πέρα από την ανοησία και την ντροπή, αυτό που με συγκλονίζει περισσότερο είναι ότι έξυπνοι άνθρωποι επαινούν τον πρόεδρο και επικρίνουν όσους είχαν το θάρρος να το χαρακτηρίσουν καταστροφή», σημειώνει. Αυτή η άποψη θα αλλάξει όταν ξεθυμάνει το αρχικό θυμικό, προσθέτει.
Εν τω μεταξύ, μεταξύ των Ουκρανών αξιωματούχων που σχεδιάζουν τη στρατηγική της χώρας, το βασικό ερώτημα είναι γιατί συνέβη ό,τι συνέβει; Έπεσαν σε μια προσχεδιασμένη ενέδρα, μια στημένη μάχη που προσφέρει στους Αμερικανούς μια δικαιολογία για να τους αφήσουν στο έλεός τους; Ή επρόκειτο απλώς για μια κακιά στιγμή όπου το συναίσθημα, ο εγωισμός και η φιλοδοξία οδήγησαν στην απώλεια του ελέγχου;
Αξιωματούχος με γνώση των διαπραγματεύσεων διατηρεί την αισιοδοξία ότι μπορεί ακόμη να επιτευχθεί συμφωνία - μια πόρτα που φάνηκε να άφησε ανοιχτή τις πρώτες ώρες μετά το φιάσκο στον Λευκού Οίκου, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο. Ωστόσο, δεν είναι σαφές πόση επιρροή έχει ο Ρούμπιο. Σύμφωνα με τον εν λόγω αξιωματούχο μάλιστα, το τι θα ακολουθήσει εξαρτάται από το ποιά από τις δύο θεωρίες ισχύει.
Η θεωρία της ενέδρας έχει κάποια βάση. Αμέσως μετά το «άδοξο» ξεπροβόδισμα του Ζελένσκι και της ουκρανικής αντιπροσωπείας από τους Αμερικανούς, οι σύμβουλοι του Τραμπ κατέκλεισαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις τηλεοπτικές οθόνες όπου επιδόθηκαν σε μια καλά ενορχηστρωμένη «επίθεση». Άφησαν σοβαρούς υπαινιγμούς ότι η Ουκρανία μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο να στραφεί σε κάποιον νέο διαπραγματευτή, απηχώντας το επί χρόνια ρωσικό αφήγημα ότι το πείσμα του Ζελένσκι αποτελεί εμπόδιο για την ειρήνη.
Ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, κάποτε ένθερμος υποστηρικτής της πολεμικής προσπάθειας της Ουκρανίας, μιλώντας έξω από τον Λευκό Οίκο τόνισε ότι ο Ζελένσκι πρέπει «να παραιτηθεί [ή] να αντικατασταθεί».
Η αποχώρηση του Ζελένσκι ή η απομάκρυνσή του από άλλους, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη εν μέσω του πολέμου και θα μπορούσε να βυθίσει τη χώρα στο χάος. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι δεν υπάρχει η απαιτούμενη πλειοψηφία για την πρόκριση εκλογών, κάτι που θα απαιτούσε την άρση του στρατιωτικού νόμου και θα καθιστούσε δύσκολο για την Ουκρανία να παραμείνει σε εγρήγορση και ενωμένη.
Ένας λιγότερο επώδυνος τρόπος για να επιλεγεί ένα άλλο πρόσωπο ως επικεφαλής των διαπραγματεύσεων θα ήταν να εκλεγεί νέος πρόεδρος του ουκρανικού κοινοβουλίου, που αποτελεί το δεύτερο υψηλότερο πολιτειακό αξίωμα στην Ουκρανία. Με βάση αυτό το σενάριο, το Κίεβο θα μπορούσε στη συνέχεια να ξεκινήσει ξανά επαφές με την κυβέρνηση Τραμπ. Για να γίνει όμως, αυτό θα χρειαζόταν η συγκατάθεση του Ζελένσκι. Δεν είναι επίσης σαφές αν είναι κάτι που θέλουν οι Ουκρανοί πολίτες.
Το σοκ της καταστροφικής συνάντησης με τον Τραμπ την Παρασκευή άφησε μεγάλο μέρος της πολιτικής σκηνής του Κίεβου εμβρόντητο - και με τον φόβο ότι η κρίσιμη στρατιωτική βοήθεια και παροχή πληροφοριών από την Αμερική μπορεί σύντομα να κοπεί, όπως φέρεται να υπαινίχθηκαν ορισμένοι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου.
Αυτή η απειλή μπορεί να αποτελεί στη συντονισμένη προσπάθεια αύξησης των πιέσεων προς την Ουκρανία και τον Ζελένσκι. Αλλά μπορεί και όχι. Τις τελευταίες ημέρες υπήρξαν αναφορές ότι ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ, διέταξε τη Διοίκηση Κυβερνοχώρου της Αμερικής να σταματήσει τις επιχειρήσεις που διεξάγει εναντίον της Ρωσίας.
Ανώτερος Ουκρανός αξιωματούχος λέει ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο από το να σηκώσει τα μανίκια και να προετοιμαστεί για μια ακόμα μεγαλύτερη μάχη. Όπως λέει, οι Ουκρανοί μπορούν ακόμα να στηριχθούν στην Ευρώπη και τη εφευρετικότητά τους.
Η απάντηση της Ευρώπης ήταν μέχρι στιγμής σθεναρή, τουλάχιστον σε λεκτικό επίπεδο, αλλά θα εξαρτηθούν από τη σημερινή σύνοδο κορυφής στο Λονδίνο. Ο Ουκρανός αξιωματικός Αντρίι σημειώνει ότι ο δρόμος για την Ουκρανία θα είναι επώδυνος εάν όντως η Αμερική διακόψει τη στρατιωτική υποστήριξη. Ωστόσο, υποστηρίζει ότι αυτό που διακυβεύεται είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο, κάτι που ο Ζελένσκι φαίνεται να έχει καταλάβει καλά: «Αν χάσουμε μια αποστολή υποστήριξης ή εάν υπάρξει κάποια καθυστέρηση, αυτό είναι κάτι που το έχουμε αντιμετωπίσει πολλές φορές στο παρελθόν. Αλλά αν χάσουμε τον αυτοσεβασμό μας, αυτό είναι κάτι που θα μπορέσει ποτέ να αντισταθμιστεί ή να αποκατασταθεί».
Με πληροφορίες από Economist
