Αθήνα, Οκτώβρης του 1887.
Και ξαφνικά κάτι συνταρακτικό.
Το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών την εποχή εκείνη συστεγαζόταν με την Εθνική Βιβλιοθήκη σε αίθουσα του Πανεπιστημίου. Η συλλογή του Μουσείου, που μεγάλωσε αισθητά με τη δωρεά της βασιλικής συλλογής νομισμάτων το 1863, αποφασίστηκε να μεταφερθεί από το Πανεπιστήμιο σε καταλληλότερο χώρο και πράγματι είχαν αρχίσει ήδη να διαμορφώνονται ειδικές αίθουσες στη Σιναία Ακαδημία. Τις εργασίες μεταφοράς του Μουσείου ματαίωσε για δύο χρόνια η μεγάλη κλοπή των συλλογών του, που συντάραξε την κοινωνία των Αθηνών.
Σπουδαιοτάτη κλοπὴ ἐγένετο χθὲς ἐν τῷ νομισματικῷ μουσείῳ κειμένῳ ἐν διαμερίσματι τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης, κατεχούσης, ὡς γνωστόν, ὄροφόν τινα τοῦ Πανεπιστημείου. Ἐν ᾧ τῇ πρωίᾳ τῆς χθὲς κλητήρ τις ἐσάρου τὴν αὐλὴν τοῦ Πανεπιστημείου, τὴν πρὸς τὸ βορειοδυτικὸν τετραμμένην, ἀνεῦρε παρά τινα κεραυναγωγόν, προσανέρποντα πρὸς τῷ τοίχῳ καὶ καθικνούμενον μέχρι παραθύρου τοῦ νομισματικοῦ μουσείου, νομίσματα τινὰ ἀρχαῖα, ἅπερ ἐπέδειξε τῷ Γραμματεῖ τοῦ Πανεπιστημείου.
(Αιών, αρ. φύλ. 5120, 31.10.1887: 3-4 => εδώ )
Η δουλειά έγινε «από μέσα».
Κατὰ τὰ πρόδηλα φαινόμενα, ἡ κλοπὴ δὲν φαίνεται δυστυχῶς διαπραχθεῖσα ὑπὸ λωποδυτῶν ἀμαθῶν, ἀλλ’ ὑπὸ ἀνθρώπων ἐπιτηδείων καὶ εἰδημόνων τῆς ἀξίας καὶ τῆς καταστάσεως τοῦ νομισματικοῦ μουσείου. Οὕτω δὲ ἄλλως βαρεῖαν ὑπέχουσιν εὐθύνην ἐπὶ τῇ κλοπῇ οἱ ἐπιτετραμμένοι τὴν ἐπιτήρησιν καὶ τὴν διεύθυνσιν τοῦ νομισματικοῦ μουσείου. Εὔλογος δὲ ὑπάρχει ὑπόνοια, ὅτι ἡ κλοπὴ τῶν νομισμάτων διεπράχθη ὄχι ἐν μιᾷ νυκτί, ἀλλὰ βαθμηδὸν καὶ ἐν διαστήματι πολλῶν ἡμερῶν, ἄνευ διαρρήξεως ἢ ἀναβάσεως, ἀλλὰ δι’ ἀκόπου καὶ εὐχεροῦς ὑπεξαιρέσεως νομισμάτων σπανίων, ἐχόντων ἀνεκτίμητον ἀξίαν. Τοιαύτη δὲ κλοπὴ ἦν δυνατὸν νὰ ἐξετελέσθη, ἄνευ τῆς συμπράξεως ὑπαλλήλου τινὸς τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης ἢ τοῦ Νομισματικοῦ Μουσείου;
(Αιών, αρ. φύλ. 5123, 04.11.1887: 3 => εδώ)
Όλα τα βλέμματα πέφτουν πάνω στο διευθυντή του Μουσείου Αχιλλέα Ποστολάκα αλλά και στο βοηθό του νομισματολόγο (και μετέπειτα διευθυντή του Νομισματικού Μουσείου έως και το 1922) Ιωάννη Σβορώνο.
Ἡ ἀνάκρισις περὶ τῆς κλοπῆς τῆς συλλογῆς τοῦ νομισματικοῦ Μουσείου ἐξακολουθεῖ. Ἐξεδόθησαν δὲ ἐντάλματα συλλήψεως κατὰ τοῦ βοηθοῦ τοῦ νομισματικοῦ Μουσείου κ. Ἰωάννου Σβορώνου καὶ τῶν δύο αὐτοῦ ἀδελφῶν, οἵτινες συνελήφθησαν ἤδη καὶ ἐφυλακίσθησαν.
(Αιών, αρ. φύλ. 5125, 06.11.1887: 3 => εδώ)
Οι υποψίες του Αθηναϊκού κοινού πληθαίνουν, καθώς ανακρίνονται όλοι οι υπάλληλοι της Εθνικής βιβλιοθήκης από τους κλητήρες έως και τον τότε Έφορο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που δεν ήταν άλλος από το μεγάλο συγγραφέα, Εμμανουήλ Ροΐδη.
(Κλειώ, Τόμ. 3, Αρ. 24 (1887)=> εδώ)
Άκαρπες οι έρευνες των αρχών
Αἱ ἔρευναι περὶ τῆς κλοπῆς τοῦ νομισματικοῦ μουσείου ἐξακολουθοῦσιν εἰσέτι. Ἄχρι τοῦδε δὲν κατέληξαν εἰς ὁριστικόν τι ἀποτέλεσμα.
( Αιών, αρ. φύλ. 5130, 12.11.1887: 4 => εδώ)
(Από το έργο του Ι. Σβορώνου «Φως επί των αρχαιολογικών σκανδάλων» του 1896 => εδώ)
(Κλειώ, Τόμ. 3, Αρ. 24 (1887)=> εδώ)
Alt+Shift / Η λύση του μυστηρίου στο Παρίσι
Καὶ ἀλλοῦ τὰ μεγάλα! Τὴν νύκτα τῆς παρελθούσης δευτέρας φοβερὰ κλοπὴ διεπράχθη ἐν Παρισίοις· ἄγνωστοι διὰ μυστηριώδους τρόπου εἰσελθόντες ἐν τῷ καταστήματι τῶν γνωστῶν ἀρχαιοπωλῶν Rollin et Feuardent ἀφήρεσαν περὶ τὰ 2,000 ἀργυρᾶ νομίσματα διαφόρων ἐθνικοτήτων καὶ ἐποχῶν ἀξίας ἐν ὅλῳ περὶ τὰς 500,000 φράγκων.
(Νέα Εφημερίς, αρ. φύλ. 75, 15.03.1888: 3 => εδώ )
Ξαναέκλεψεν ὅσα ἔκλεψεν
Τὰ κλαπέντα νομίσματα τοῦ ἡμετέρου Μουσείου κατὰ πᾶσαν πιθανότητα ὁ Ῥαυτόπουλος ἐπώλησεν εἰς τὸ κατάστημα τῶν κκ. Ρολλὲν καὶ Φεαρδάν, ἅτινα μετὰ παρέλευσιν ὀλίγων ἡμερῶν τὰ ἔκλεψεν ἐκ νέου ἀπὸ τοῦ εἰρημένου καταστήματος. Ἡ κλοπὴ αὔτη, καθὰ ἔγραφον αἱ γαλλικαὶ ἐφημερίδες, ἦτο σπουδαιοτάτη καὶ λίαν μυστηριώδης, ἡ δὲ ἀξία τῶν κλοπιμαίων νομισμάτων ὑπερέβαινε τάς 500,000 δραχμῶν. Πλεῖστα πρόσωπα ἐν Παρισίοις ἐθεωρήθησαν ὕποπτα, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ Ἄγγλος τις, ἀλλ’ ἡ ὑπόνοια αὔτη ἦτο ὅλως ἐσφαλμένη, ἡ δὲ ἑλληνικὴ πρεσβεία πληροφορηθεῖσα τὰ τῆς πωλήσεως τῶν νομισμάτων ὑπὸ τοῦ Ραυτοπούλου ἐζήτησε τὴν συνδρομὴν τῆς ἀστυνομίας, ἥτις συνέλαβε τὸν Ραυτόπουλον. Γενομένης κατ’ οἶκον ἐρεύνης εὑρέθησαν 1500 ἀρχαία νομίσματα.
(Ακρόπολις, αρ. φυλ. 2103, 20.03.1888: 1-2 => εδώ)
Ἅμα τῇ ἀναγγελίᾳ τῆς συλλήψεως τοῦ Ραυτοπούλου ἐν Παρισίοις, ὁ Βασιλεὺς ἐζήτησε νὰ ἴδῃ τὴν εἰκόνα αὐτοῦ. Ἐπεδείχθη δὲ αὐτῷ ἐκείνη ἣν ἐκράτει ἐν τῇ μελαίνῃ του βίβλῳ ὁ ὑπαστυνόμος Πειραιῶς κ. Κολοκοτρώνης.
(Ακρόπολις, αρ. φυλ. 2106, 23.03.1888: 2=> εδώ)
Ο δράστης ήξερε τα κατατόπια, ήταν υπάλληλος με stage!
Εἰς τὴν Ἐθνικὴν Βιβλιοθήκην εἶχεν εἰσαχθῇ ὡς ὑπάλληλος, ἢ κατὰ τὴν συνήθειαν τῆς προσλήψεως εἰκονικῶν ὑπαλλήλων ὡς κλητήρ, μόνον διὰ νὰ λαμβάνῃ τὸν μισθόν. Ἐν τῷ μεταξὺ ὅμως ἐν τῇ θέσει του ταύτῃ ἐθεώρει ὡς εὐάρεστον ἐνασχόλησιν τὴν ὑπεξαίρεσιν βιβλίων πολυτίμων, ἡ πρώτη δὲ γενομένη κλοπὴ ἦτο ἥ του προμνημονευθέντος τόμου Ἀνακρέοντος, ὃν μετέβη νὰ πωλήσῃ πρός τινα τῶν ἐνταῦθα βιβλιοπωλῶν κ. Μπεκ, ὅστις γνωρίσας τὸ βιβλίον κατήγγειλε τὸ πρᾶγμα εἰς τὸν κ. Ροΐδην, ἔφορον ἐν τῇ Ἐθνικῇ Βιβλιοθήκῃ, ὅστις ἀμέσως ἀπέβαλεν τοῦτον τῆς ὑπηρεσίας.
(Ακρόπολις, αρ. φυλ. 2103, 20.03.1888: 1-2=> εδώ)
Ανατροπή!
Ο κλέφτης ομολογεί, αλλά λέει ότι αυτά που έκλεψε από το μουσείο ήταν ήδη πλαστά.
Ωμολόγησε δὲ ὁ Ραφτόπουλος ἄνευ περιστροφῶν, ὅτι αὐτὸς καὶ μόνος εἶνε ὁ δράστης τῆς κλοπῆς τοῦ ἐν Ἀθήναις νομισματικοῦ μουσείου, ἀλλ’ ὅτι ἀπέτυχε τοῦ σκοποῦ του, καθόσον τὰ πλεῖστα τῶν ὑπ’ αὐτοῦ κλαπέντων, καθὼς ὁ χρυσοῦς στατήρ, εὑρέθησαν κίβδηλα.
(Νέα Εφημερίς, αρ. φύλ. 189, 07.07.1888: 2=> εδώ)
Ο διευθυντής του Μουσείου παραπέμπεται για κακούργημα…
Διὰ τοῦ βουλεύματος τούτου παραπέμπεται ἐνώπιον τοῦ Κακουργιοδικείου ὁ Διευθυντὴς τοῦ Νομισματικοῦ Μουσείου Ἀχιλλεὺς Ποστολάκας δι’ ἰδιοποίησιν ἀρχαίων νομισμάτων συνεχῶς διαπραττομένην ἀπὸ τοῦ ἔτους 1880 μέχρι τέλους Ὀκτωβρίου π. ἔ., ὅτε διεπράχθη ἡ τελευταία κλοπὴ πρὸς συγκάλυψιν ὡς φαίνεται τῶν προηγουμένων ἀσχημιῶν τῶν ἐν τῷ Μουσείῳ καὶ δι’ ἀπιστίαν.
(Εφημερίς, αρ. φύλ. 329, 24.11.1888: 2 => εδώ)
…αλλά 6 χρόνια μετά αθωώνεται.
Μετὰ τόσα ἔτη ἐξεδόθη τὸ βούλευμα περὶ τῆς ὑποθέσεως τῆς κλοπῆς τοῦ Νομισματικοῦ μουσείου ὑπὸ τοῦ Ραυτοπούλου, καθ’ ὃ ὁ εἰσαγγελεὺς τοῦ Ἀρείου Πάγου κ. Τζιβανόπουλος λέγει αὐτολεξεὶ ὅτι οὔτε καθ’ ὑπόνοιαν ἠδύνατο νὰ θεωρηθῇ ὡς ἔνοχος τῆς κλοπῆς ἐκείνης ὁ τότε διευθυντὴς τοῦ Νομισματικοῦ μουσείου κ. Ποστολάκας.
(Εφημερίς, αρ. φύλ. 99, 09.04.1894: 3 => εδώ)
HAPPY END AND FADE OUT
• Τα κλεμμένα επιστρέφονται
Χθὲς τέλος πάντων ἐκομίσθησαν εἰς Πειραιᾶ τὰ ἐκ τοῦ μουσείου Ἀθηνῶν κλαπέντα νομίσματα καὶ ἐν Παρισίοις παρὰ τῷ Ῥαυτοπούλῳ καὶ ἄλλοις κατασχεθέντα εἶνε ἐγκεκλεισμένα ἐντὸς κιβωτίων ἐσφραγισμένων σήμερον δὲ πρόκειται νὰ παραληφθῶσιν ὑπὸ τοῦ ὑπουργείου τῆς δικαιοσύνης ἢ ὑπὸ τῆς εἰσαγγελίας.
(Ακρόπολις, αρ. φυλ. 2168, 24.05.1888: 2 => εδώ)
• «εἶχε γεννηθῇ κλέπτης ὡς γεννᾶται ἄλλος ποιητής, ῥήτωρ καὶ μουσικός».
Νέαι κλοπαί του Ραυτοπούλου: Πρὸ καιροῦ αἱ γαλλικαὶ ἐφημερίδες ἀνέφεραν τὴν κλοπὴν πολυτίμων ἀντικειμένων εἰς τὸ ἐν Μασσαλίᾳ μουσεῖον Βορελύ, ὅπου φυλάσσονται διάφορα κειμήλια. Τὰ τελευταῖα φύλλα τῶν γαλλικῶν ἐφημερίδων ἀναφέρουν τὴν σύλληψιν τοῦ τολμηροῦ αὐτουργοῦ τῶν κλοπῶν τούτων, ὅστις εἶνε δυστυχῶς Ἕλλην, οὐδεὶς δὲ ἄλλος ἢ ὁ περιβόητος Ραυτόπουλος.
(Το Άστυ, αρ. φύλ. 1510, 03.02.1895: 2=> εδώ)
• Το συμπέρασμα
Τὸ συμπέρασμα τούτων πάντων εἶνε, ὅτι τὰ μουσεῖα ἡμῶν εἰσιν ὅλως ἐκτεθειμένα καὶ ἀφύλακτα. Ὅταν εὑρίσκονται κλέπται τοσοῦτον τολμηροί, ὥστε νὰ εἰσδύωσιν εἰς τὸ μουσεῖον καὶ νὰ ἀποκομίζωσιν ἐκεῖθεν συλλογὰς ὁλοκλήρους. Ἀφοῦ κλοπὴ τοσοῦτον σημαντικὴ γίνεται ἐν τῷ κέντρῳ τῆς πόλεως, ἐκεῖ ἔνθα ὑψοῦνται πλεῖστα δημόσια κτίρια, διατὶ νὰ μὴ γείνῃ εἰς μέρη ἀπομεμακρυσμένα αὐτῆς, σχεδὸν ἔξω αὐτῆς: ὁ κίνδυνος, νομίζομεν, ὅτι εἶνε ἄμεσος καὶ ταχεῖα πρέπει νὰ ληφθῇ πρόνοια πρὸς ἀποσόβησιν αὐτοῦ. Μέτρα καταλληλότερα πρέπει νὰ ληφθῶσιν ὑπὸ τῆς κυβερνήσεως πρὸς φύλαξιν τῶν χώρων, ἔνθα εἶναι ἀποτεθειμένοι οἱ ἀρχαιολογικοὶ θησαυροὶ τῶν Ἀθηνῶν. Εἶνε αἶσχος πραγματικόν τώρα νὰ χάνωμεν καὶ τὰ ἐν τοῖς μουσείοις ὑπάρχοντα καὶ θεωρούμενα ὡς ἀσφαλῆ!
(Ακρόπολις, αρ. φύλ. 1963, 01.11.1887:2=> εδώ)
Τα τεκμήρια βρίσκονται στην εξαιρετική συλλογή «Αρχαιολογικά γεγονότα στον Ελ. Τύπο (1832-1932)» => εδώ και στη συλλογή της Πλειάδος (http://xantho.lis.upatras.gr/pleias/index.php/index) . Οι εικόνες προέρχονται από τον εκπληκτικό ιστοχώρο της Εθνικής Πινακοθήκης http://www.nationalgallery.gr, όπου μπορείτε ακόμα να θαυμάσετε τους κλεμμένους Picasso (εδώ) και Mondrian (εδώ).
σχόλια