Μέσα σε λίγους μήνες, τουλάχιστον δύο άνθρωποι, ένας ηλικιωμένος συνταξιούχος κι ένας νέος καθηγητής αυτοκτόνησαν επικαλούμενοι το μη αξιοβίωτο χαρακτήρα της ζωής που τους επέβαλε η μνημονιακή συνθήκη. Μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα, δύο αλλοδαποί, πακιστανικής καταγωγής, σκοτώθηκαν προσπαθώντας να διασώσουν ένα ζευγάρι ηλικιωμένων που κινδύνευαν από μία ταχεία του ΟΣΕ εγκλωβισμένοι στο αυτοκίνητό τους. Τέλος, μόλις προχθές, Ελληνίδες και αλλοδαπές γυναίκες, νεαρές ως επί το πλείστον, τοξικομανείς και πόρνες, ανακαλύφθηκε ή απλά αποκαλύφθηκε ότι πάσχουν από AIDS, ασθένεια την οποία πιθανά μετέδιδαν στους πελάτες τους που συνευρίσκονταν μαζί τους δίχως προφυλάξεις. Η αυτοχειρία, ο αδόκητος θάνατος και η απειλή της διάδοσης ενός θανατηφόρου ιού, φαίνεται να καταδεικνύουν αφενός τη δραματική αποτύπωση της κρίσης στις υλικές συνθήκες ζωής των ανθρώπων, αφετέρου το μετασχηματισμό της οικονομικής κρίσης σε κρίση της αξίας του δικαιώματος στον αξιοπρεπή βίο.
Η αποφυγή της αίσθησης της προσωπικής ευτέλειας που προκαλεί η αφόρητη οικονομική δυσπραγία ή, ενδεχομένως, ο φόβος αυτής είχε ως αποτέλεσμα τις αυτοκτονίες. Οι ίδιοι οι αυτόχειρες επένδυσαν ιδεολογικά και πολιτικά τις πράξεις τους. Ανεξάρτητα από ένα διάλογο περί τη θεμιτότητα ή τη λειτουργικότητα της αυτοκτονίας ως πρακτικής, αυτοί οι άνθρωποι θέλησαν ν’ αποτρέψουν τον ηθικό υποβιβασμό τους και να ενεργοποιήσουν τ’ αντίστοιχα αντανακλαστικά των υπολοίπων. Αν κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί αλλιώς, ξεπερνά το παρόν κείμενο. Αναμφίβολα όμως, η αφαίρεση της ζωής (τους) υπήρξε η αφορμή αναστοχασμού επί της αξίας της δικής μας στις ακραίες συνθήκες που επιβάλλει η μνημονιακή λύση.
Η αυτοθυσία των Πακιστανών δεν ήταν άμεσα αλλά έμμεσα πολιτική καθώς συντελέστηκε σε μία περίοδο που στήνονται, κατά την οργουελική διάλεκτο, Κέντρα Φιλοξενίας Μεταναστών και γενικά το πολιτικό κλίμα εμφανίζει βαρομετρικό χαμηλό για τους αλλοδαπούς που συμβιώνουν, ασφαλώς όχι πάντα αρμονικά, με το γηγενή πληθυσμό. Περιπλανώμενοι αλλοδαποί, χτυπημένοι, και αυτοί, από την οικονομική κρίση, αναγκασμένοι να περιφέρονται για δουλειά και διαμονή έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να σώσουν τη ζωή κάποιων άλλων. «Κακόμοιρα παιδιά, άνθρωποι και αυτοί …Δεν είναι όλοι οι αλλοδαποί το ίδιο», σημείωσε στην τηλεοπτική κάμερα αυτόπτης μάρτυρας. Σε αυτή την περίπτωση, ο θάνατος αποκατέστησε την ηθική αξία δύο ανθρώπων που ενόσω ήταν εν ζωή δεν τους αναγνωριζόταν καθώς ήταν …ξένοι …άποροι …ανέστιοι.
Στο πιο πρόσφατο των γεγονότων, απλά ξεδιπλώνεται το προφανές. Οικονομική ανέχεια, τοξικοεξάρτηση και εκπόρνευση ως το τελευταίο μέσο επιβίωσης συνδέονται άρρηκτα. Ο μη αξιοβίωτος χαρακτήρας του βίου αυτών των γυναικών, επιβαρυμένος ακόμη περισσότερο από τη χρήση ναρκωτικών ουσιών, αλλά και την «ελεύθερη» πορνεία έναντι ευτελούς ανταμοιβής, ήλθε να οριστικοποιηθεί από το δημόσιο ευτελισμό που επέφερε η τηλεοπτική περιφορά των γυναικών αυτών σε κάθε σπίτι. Η συζήτηση σχετικά με τη διαπόμπευση υπερβαίνει κι αυτή τους σκοπούς της παρέμβασης αυτής. Εκείνο που μένει είναι ότι η απειλή του θανάτου, ο κίνδυνος διάδοσης δηλαδή του AIDS, όντως υπαρκτός και σοβαρός, στάθηκε η αιτία ν’ ανασυρθούν από το περιθώριο του βλέμματός μας οι γυναίκες αυτές. Ο εξευτελισμός τους, τους έδωσε «ζωή» έστω και επισφραγίζοντας το μη αξιοβίωτο του βίου τους. Η -προεκλογικά συντελούμενη- ευτελής επίδειξη της δυστυχίας στην Ελλάδα του Μνημονίου, εκείνη της υγειονομικής υποβάθμισης και της καταβαράθρωσης των κοινωνικών υπηρεσιών, κατέστησε, άγνωστο το για πόσο, υπαρκτή τη ζωή των τοξικοεξαρτημένων, των πορνών, των πελατών τους.
Καθένα από τα παραπάνω αξίζει τη δική του ξεχωριστή ενδελεχή εξέταση, ανάλυση κι ερμηνεία. Αυτή μπορεί και πρέπει να γίνει σε άλλου τύπου σελίδες. Εκείνο που χρειάζεται, ενδεχομένως να μείνει μέσα από το νήμα που συνδέει τις παραπάνω ιστορίες, είναι η πολύπλευρη απαξίωση που προκαλεί όχι η απλή μείωση εισοδημάτων, αλλά η συνολική υλική συνθήκη που επιβάλλει η μνημονιακή επιλογή. Όχι, οι περισσότεροι δε θ’ αυτοκτονήσουν, δε θα οδηγηθούν στην πορνεία, δε θα εξαρτηθούν από τα ναρκωτικά, δε θα χουν και την «τύχη» να αποκατασταθούν ως άνθρωποι-μετανάστες επειδή ατύχησαν να χάσουν τη ζωή τους. Επιπλέον αντίστοιχα φαινόμενα υπήρχαν και προ Μνημονίου, θα υπάρχουν και κατόπιν αυτού. Όμως οι περισσότεροι βιώνουμε ή τείνουμε να βιώσουμε την αίσθηση της ευτέλειας, για την οποία δεν ευθυνόμαστε εμείς (ακόμα και αν …δεν ήμαστε, κάποιοι, φορολογικά εντάξει ή παίρναμε, αχρείαστα, ένα επίδομα κ.ο.κ.), την απαξίωση της ίδιας της ζωής μας, όχι απλά γιατί είμαστε πλέον, οι πιο πολλοί τουλάχιστον, λιγότερο εύποροι, μα γιατί καλούμαστε να ζήσουμε ένα βίο που η αποτίμησή του δεν αρκεί για ν’ ανταγωνιστεί την αποτίμηση των διεθνών αγορών του χρήματος και των κεφαλαίων. Και γι’ αυτό το τελευταίο ευθύνεται το Μνημόνιο, όχι ως πολυσέλιδο κείμενο, αλλά ως πολιτικό εγχείρημα στηριζόμενο σε μία συγκεκριμένη αντίληψη για τη ζωή.
Υπ’ αυτή την έννοια, ίσως το κύριο πολιτικό διακύβευμα της εποχής είναι η απόπειρα ανακατάληψης της ζωή μας….
σχόλια