Αιγιαλός: Tι είναι δημόσιο αγαθό;

 [Aπό τον Γιώργο Κυριακόπουλο]

Υπάρχει νομίζω μία σοβαρή παρανόηση τόσο σε μικρή μερίδα των επικριτών του σχεδιαζόμενου νόμου-εκτρώματος όσο και σε μερίδα των υποστηρικτών του (βλ. ομιλία Χατζηδάκη). Και, όπως και στην ανάλογη συζήτηση γιά τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, η μία μερίδα υπεραμύνεται με φανατισμό της δημόσιας ιδιοκτησίας τους και η άλλη πιστεύει στην ζωογόνησή τους από την ιδιωτική πρωτοβουλία και εκμετάλλευση. Η απάντηση γιά μένα είναι απλή : Δημόσιο αγαθό είναι αυτό που χρησιμοποιεί και χαίρεται ο δήμος (λαός). Η ιδιοκτησία του ή η διαχείρισή του είναι δευτερεύουσας σημασίας, αρκεί το κράτος να έχει εξασφαλίσει τις ρυθμίσεις εκείνες που υπαγορεύουν την αυστηρή τήρηση κάποιων κανόνων και εξασφαλίζουν την καλή κατάσταση και μακροβιότητα του δημόσιου αγαθού.

Έτσι, στους μεν αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, η έννοια του δημόσιου αγαθού είναι πρωτίστως να είναι ανοιχτά και οικονομικά προσβάσιμα καθώς και το περιεχόμενό τους να είναι καλά συντηρημένο και ανοιχτό στο κοινό και στην έρευνα, στις δε παραλίες η έννοια του δημόσιου αγαθού είναι να είναι προσβάσιμες και το φυσικό τους κάλλος και η περιβαλλοντική τους ισορροπία να προστατεύεται από μη ήπιες κατασκευές ή από την πλήρη "θεματοποίηση" ενός είδους (ομπρέλες, ξαπλώστρες, μουσική, μπαράκια, καντίνες), που μπορεί μεν να αρέσει σε κάποιους, αλλά να καταπιέζει αφόρητα κάποιους άλλους. Από την άποψη αυτή, το ισχύον θεσμικό πλαίσιο κουτσά στραβά κάπως προστάτευε το ευαίσθητο δημόσιο αγαθό και εξασφάλιζε την κοινοχρηστία του.

Το θέμα που ανακύπτει όμως με την "κοινοχρηστία" είναι αν αυτή αποτελεί συστατικό στοιχείο του δημόσιου αγαθού. Αν γιά παράδειγμα κρατικές (ή πρώην κρατικές) μη κοινόχρηστες παραλίες, όπως οι περισσότερες οργανωμένες πλάζ της Αττικής, τα παλαιά Ξενία, οι μονάδες "Αστήρ" κλπ θεωρούνται "κοινόχρηστες" μόνο και μόνο επειδή ανήκουν στο δημόσιο ή εκχωρούνται από αυτό, ενώ ο χρήστης πρέπει να καταβάλει τίμημα εισόδου γιά να τις χρησιμοποιήσει. Αν δηλαδή ταυτίζουμε το δημόσιο αγαθό με την κρατική ιδιοκτησία.

Κατά την γνώμη μου η ιδιοκτησία μίας παραλίας, αν δηλαδή είναι κρατική ή ιδιωτική, δεν είναι ικανός όρος για να θεωρείται μία παραλία δημόσιο αγαθό. Ούτε με τον Χατζηδάκη συμφωνώ (που κατηγόρησε τους επικριτές του νόμου ως σοβιετικούς) ούτε με την ακραία κρατικιστική αντίληψη συμφωνώ, αφού πολλές από τις παραλίες σε εποχές κρατικής διαχείρισης ήσαν παρακμασμένες και πολύ κάτω από το επίπεδο των υπηρεσιών που όφειλαν να παρέχουν, ενώ το φυσικό και πολιτισμικό απόθεμά τους δεν ήταν επαρκώς προστατευμένο (π.χ. Ναός Απόλλωνος Ζωστήρος στην πλάζ του Αστέρα Βουλιαγμένης πριν αλλάξει το καθεστώς της παραλίας), ενώ η "κοινοχρηστία" προϋπέθετε και την καταβολή εισιτηρίου.

Αλλά η συζήτηση δεν πρέπει κατ' ουδένα τρόπο να περιοριστεί στο τι είδους ΚΛΕΙΣΤΕΣ ή "θεματοποιημένες" παραλίες θέλουμε, κρατικές ή ιδιωτικές. Πρέπει να προσέξουμε και το πόσες και ποιές παραλίες ανεχόμαστε να κλείσουν ή να "θεματοποιηθούν". Αυτό είναι η αιχμή του δόρατος της αντίδρασης, την οποία προσυπογράφω ανεπιφύλακτα. Και γιά μένα αυτή η έννοια του δημόσιου αγαθού είναι η σημαντικότερη. Δηλαδή ποιό ποσοστό παραλιών θα παραμείνουν όπως τις έπλασε η φύση, εν ανάγκη και χωρίς αμαξιτούς δρόμους (που συντελειακά θα τις καταστρέψουν). Δηλαδή τι ποσοστό του μη "οργανωμένου" αιγιαλού θα παραμείνει ως έχει και δεν θα κλείσει, ούτε από ιδιώτη αλλά ούτε από το κράτος.

Συνοψίζοντας να πω ότι θα περίμενα από έναν σύγχρονο νόμο τρία πράγματα : (1) Να προστατεύει τοις πράγμασι την έννοια του δημόσιου αγαθού, θέτοντας αυστηρούς κανόνες στον ιδιώτη χρήστη του αιγιαλού και εξασφαλίζοντας τον επαρκή in situ έλεγχο των πεπραγμένων του, (2) Να κατοχυρώνει την έννοια της κοινοχρηστίας στις μη κλειστές παραλίες, θέτοντας κανόνες (έστω ποσοστού) στη "θεματοποίηση", ώστε να υπάρχει μέριμνα και για τους μή θέλοντες ομπρέλες και ξαπλώστρες και (3) να διαχωρίσει και προσδιορίσει σαφώς περιοχές της χώρας ή συγκεκριμένες παραλίες ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (όπως κάνει π.χ. με τις περιοχές Natura) όπου η όποια παρέμβαση στο φυσικό τοπίο και την οικολογική ισορροπία να θεωρούνται αδιανόητες.

Ο σχεδιαζόμενος νόμος, αντί όλων αυτών, παρέχει εγκληματική ασάφεια και ηθελημένη απροσδιοριστία. Και είμαι γι αυτό φανατικός πολέμιός του.

Αλλά και η συζήτηση που ταυτίζει την κρατική ιδιοκτησία με το δημόσιο αγαθό είναι εντελώς παραπλανητική και βολεύει τους πολιτικούς μονομάχους, αλλά όχι το φυσικό περιβάλλον και τους πολίτες (Έλληνες ή τουρίστες) που θα το χαρούν. Σήμερα, αλλά και αύριο.